تپش تاریخ هنر با آثار پیشکسوتان

جلیل رسولی، رضا بانگیز، یدالله کابلی، اردشیر مجرد‌تاکستانی، اکبر نیکان‌پور، طاهر شیخ‌الحکما، کاظم چلیپا، کامران عدل، جعفر نجیبی، جاسم غضبانپور، بیژن بیژنی، مهدی طوسی، محمد صیادصبور، بیاض امیرعطای، زنده‌یادان کامبیز درمبخش، محمدحسین عطارچیان، مهرزمان فخارمنفرد و... برخی از هنرمندانی هستند که آثارشان در این نمایشگاه به نمایش درآمده است. 

هنرمندان ذی‌نفع اصلی هستند   
سیدعباس عظیمی، مدیر مؤسسه هنرمندان پیشکسوت در پاسخ به این‌که در طول سال نمایشگاه‌های متعددی از آثار هنرمندان عرصه تجسمی برگزار می‌شود ولی این نمایشگاه با رویدادهای مشابه خود دارای چه وجه ‌افتراقی است، می‌گوید: مؤسسه هنرمندان پیشکسوت برای تکریم شایسته هنرمندان بالای ۶۰سال که دارای مدرک درجه‌یک هنری هستند تأسیس شده و تمام فعالیت‌هایش با در نظر گرفتن این موضوع است که ذی‌نفع‌ اصلی فقط هنرمندان پیشکسوت هستند. درواقع تمام خدمات این مؤسسه از سفرها، جشن‌ها، دورهمی‌ها، برگزاری نمایشگاه‌ها، ساخت فیلم‌های مستند از زندگی پیشکسوتان، انتشار کتاب، حمایت‌های مالی و... تماما با هزینه مؤسسه انجام می‌شود بی‌آن‌که منافع مادی‌ای برایش لحاظ ‌شود. 
به‌عنوان مثال‌ در برگزاری نمایشگاه‌هایی شبیه این برنامه، معمولا شخص یا مؤسسه‌ای که مسئولیت کار را برعهده می‌گیرد، در کنار فعالیت فرهنگی و هنری، نگاهی اقتصادی دارد و هنرمند مکلف است هزینه‌ای را برای نمایش آثار خود در قالب فروش مستقیم یا درصد فروش اثر پرداخت کند. در حالی که نمایشگاه‌هایی که توسط مؤسسه برگزار می‌شوند، قواعدی را برای فروش آثار در نمایشگاه تعیین نمی‌کنند.البته برای فروش آثار خارج از مؤسسه اگر واسطه‌ای موفق به فروش اثر شود طبعا درصدی از مبلغ فروش با توافق صاحب اثر به او تعلق خواهد گرفت که امری رایج است اما در مجموع در مؤسسه تلاش می‌کنیم به‌واسطه اتفاقاتی که رقم می‌زنیم حال اعضا خوب باشد. 
ضمن این‌که به بهانه برگزاری این رویدادها، به تقویت ارتباط عاطفی و دوستانه با هنرمندان می‌پردازیم‌ به‌طوری که به‌ جرأت می‌توان‌گفت امروزخانواده‌ای بزرگ ازهنرمندان پیشکسوت دراین مؤسسه شکل گرفته است. ازسوی دیگربه همنشینی هنرمندان‌رشته‌های مختلف‌نقاشی،خوشنویسی،موسیقی، شعر،تئاتر،بازیگری،نویسندگی،معماری،قلمزنی، سفالگری، شیشه‌گری و... نیز منجر شده است.   
 
تنوع آثار و مشارکت ۱۲۰ هنرمند؛ اصلی‌ترین مؤلفه نمایشگاه  
عظیمی با اشاره به این‌که در برگزاری نمایشگاه سه هدف عمده «انتقال تجارب گرانسنگ هنرمندان پیشکسوت در جامعه و به‌ویژه جوانان»، «برقراری ارتباط، تعامل و دوستی میان جامعه هنری پیشکسوتان» و «رسیدگی به مشکلات معیشتی و پزشکی» در نظر گرفته شده، اضافه می‌کند: برگزاری نمایشگاه‌ها می‌تواند هر سه هدف را در بطن خود داشته باشد. هرچند اگر بودجه، امکانات، زمان و مکان اجازه می‌داد در بخش هنرهای سنتی و صنایع دستی، نمایشگاه‌هایی مستقل از نمایشگاه هنرهای تجسمی برگزار می‌کردیم. با این ‌حال جذابیت نمایشگاه حاضر در تنوع آثار است که با مشارکت بیش از ۱۲۰هنرمند پیشکسوت به معرض نمایش گذاشته شده‌اند.  
 
رکوردشکنی مشارکت هنرمندان در نمایشگاه   
مدیر مؤسسه هنرمندان پیشکسوت یکی از نکات حائز اهمیت درنمایشگاه امسال را رکوردشکنی به‌لحاظ مشارکت هنرمندان بالای ۶۰سال عنوان کرد و این آمار را در نیم‌قرن گذشته بی‌سابقه می‌داند و می‌گوید: اگرچه رکوردهای قبلی مربوط به دو نمایشگاه پیشین همین مؤسسه بوده اما استقبال هنرمندان برای نمایش آثارشان در نمایشگاه امسال مورد توجه بوده و ما از این نظر با تنوع و کمیت آثار در رشته‌های مختلف مواجه بوده‌ایم.  

ارائه پیشنهاد راه‌اندازی بازار بزرگ هنر ایران   
اقتصاد هنر از دیگر مباحثی است که آن را باعظیمی مطرح می‌کنم چون در سال‌های اخیر تأکید بیشتری از سوی هنرمندان و سیاست‌گذاران فرهنگی روی آن صورت گرفته است. عظیمی در این خصوص می‌گوید: هرچند در سال‌های اخیر شاهد زحمات و تلاش‌های بسیاری در این حیطه بوده‌ایم ولی باید بپذیریم نتایج ملموس آن هنوز در زندگی هنرمندان دیده نمی‌شود. معتقدم تا زمانی که اتفاقات عملی در این‌خصوص رقم زده نشود، این بحث از یک طرح و نظریه فراتر نخواهد رفت. از این رو‌ یکی از پیشنهاداتی که طی این سال‌ها به آن اشاره کرده‌ایم، بحث راه‌اندازی ‌بازار بزرگ هنر ایران‌ است که در طول سال در یک محدوده زمانی خاص، مشابه نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران می‌تواند دایر شود و همه هنرمندان شاخص آثار خود را در آن در معرض فروش قرار دهند. این اتفاق می‌تواند یکی از اجزای عملیاتی اقتصاد هنر باشد و قطعا روی حمایت، تبلیغ و فروش آثار هنری مؤثر است. 
این بازار از جنبه‌های تبلیغی در سطح جهانی برای ایران دستاوردی مهم تلقی می‌شود؛ چه از لحاظ اقتصادی و چه از لحاظ گردشگری هنری. با وجود این‌که زمینه عرضه آثار هنرمندان در مقطعی از سال فراهم می‌شود ولی این امر به تولید اثر و گرایش دیگر هنرمندان به شرکت در این رویداد منجر خواهد شد. از سوی دیگر علاقه‌مندان با اعتماد بیشتری برای خرید اثر، به برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری می‌پردازند. این مسأله باعث می‌شود فروش آثار هنری، از رقابت انحصاری یک عده خاص خارج شده و به‌مرور تبدیل به یک ظرفیت بی‌بدیل فرهنگی_اقتصادی در داخل هنر ایران شود و حتی پای هنرمندان، خریداران و مجموعه‌داران خارجی راه هم برای خرید آثار هنرمندان به ایران باز کند. البته این پیشنهاد نیازمند یک همت عالی برای شروع است که امیدوارم در آینده نزدیک با مشارکت دستگاه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی اتفاق بیفتد. 

 تاسیس گذرهای هنر 
مدیر مؤسسه هنرمندان پیشکسوت در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر این‌که راه‌اندازی گذرهای هنری، مشابه آنچه در اونیون یا سیته فرانسه و دیگر کشورها سال‌هاست شکل گرفته، چه تأثیری در رونق‌بخشی به این عرصه می‌تواند داشته باشد، می‌گوید: گذرهای هنری بی‌تردید امری ضروری در تداوم اقتصاد هنر است. به‌خصوص اگر شرایطی فراهم شود که هر گذر مختص به یکی از شاخه‌های هنری باشد. اگرچه بر این باورم نسبت به کارکرد و پیشینه برخی بازارهای دائمی فعلی هنر مثل میدان نقش‌جهان اصفهان در رشته هنرهای سنتی و صنایع دستی، بازارچه هنر در پارک لاله در محدوده خیابان انقلاب، گذر صنایع دستی و شیشه‌گری در محدوده اطراف میدان شوش یا زیرگذر میدان آزادی تهران و ... نباید غافل شد. آنچه مسلم است این‌که موسسه ظرفیت‌های خوبی را برای مشارکت هنرمندان پیشکسوت به‌عنوان مشاور، ایده‌پرداز، داور و کارشناس هنری دارد و در صورت تمایل افراد، آماده همکاری در پروژه‌های هنری است. 
 
راهکاری برای جلوگیری از نفوذ بیگانگان
با عظیمی این پرسش را مطرح می‌کنم که برگزاری نمایشگاه‌هایی از این دست، که به معرفی زوایای هنر معاصر و هنرهای اصیل ایرانی می‌پردازد، تا چه حد می‌تواند در تبیین هویت ملی ما در شرایط کنونی نقش ایفا کند؟ او دراین‌باره توضیح می‌دهد: مرور تاریخ ایران از سده‌های گذشته تا امروز، جنگ تحمیلی هشت‌ساله و جنگ تحمیلی ۱۲روزه نشان می‌دهد که ایران عزیز ما همواره در معرض تهاجم بوده است.
درواقع هرگاه دشمنان نتوانستند با حملات مستقیم نظامی به اهداف خود دست‌یابند، با استفاده از ابزار فرهنگ و هنر، درصدد تخریب هویت ایرانیان برآمده‌اند. تجربه نشان داده که باید در کنار توجه جدی به ارتقای قدرت نظامی، از حوزه فرهنگ و تمدن ایران هم غافل نشویم. شکی نیست که برگزاری نمایشگاه‌هایی از این دست، با هدف آشنایی مردم ــ به‌ویژه جوانان ــ با پیشینه فرهنگی، هنری و تاریخی ایران، برای مقابله با تلاش‌های دشمنان در تخریب هویت و فرهنگ ایرانی، امری بسیار مهم و ضروری است.
هنر ایرانی، سرمایه‌ای گرانبها و ظرفیتی بی‌نظیر است که هرچه بیشتر با پیشینه و گذشته آن آشنا شویم، احساس بالندگی عمیق‌تری خواهیم کرد؛ ثروتی که شاید در هر جغرافیایی یافت نشود. این ثروت، برای انسان پشتوانه‌ای استوار و قدرتی نرم به شمار می‌رود، اما برای ایرانی، هویتی اصیل است. به‌طور طبیعی، هر ایرانی که با تمدن پربار و غنی کشور و تاریخ پرفرازونشیب آن مأنوس باشد، به‌آسانی تحت تأثیر تبلیغات دشمنان قرار نخواهد گرفت و اعتمادبه‌نفسی استوار، او را در برابر این رخدادها مصون خواهد داشت.
در همین نمایشگاه، هنرمندانی حضور دارند که به‌صورت تخصصی به تحقیق و پژوهش در هنر و معماری ایران کهن پرداخته و بازسازی این آثار، تخصص هنری ایشان است. خوشحالیم که توجه به هنر و تاریخ پرافتخار ایران همیشه در همان برنامه‌ها و نمایشگاه‌های این موسسه مورد توجه بوده است.
 
هنرمندان پیشکسوت تنها نیستند
رضا بانگیز با اشاره به این‌که نمایشگاه کنونی نقطه‌ای امیدبخش برای هنرمندان آینده به شمار می‌رود، می‌گوید: «این نمایشگاه به جوانان نشان می‌دهد که اگر در مسیر هنری استوار بمانند، پاداش تلاش‌های‌شان را دریافت خواهند کرد.
درعین‌حال، برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی از سوی موسسه هنرمندان پیشکسوت، خستگی دوران سخت هنری که در این سال‌ها به ‌فراخور شرایط هر دوره تجربه‌اش کرده‌ایم را از تن‌مان بیرون می‌کند. نگاه حمایتی و معنوی موسسه در این سال‌ها باعث شده تا هنرمندان پیشکسوت خود را تنها احساس نکنند.»
 
در نقاشی بیشتر روایتگر بوده‌ام
از بانگیز دو اثر نقاشی در این نمایشگاه به سبک رئال به چشم می‌خورد، هرچند این هنرمند در سال‌های اخیر با ایجاد نوآوری در شیوه کاری خود تغییراتی ایجاده کرده است. به گفته خودش: این دو نقاشی یادگار سال‌هایی است که هنوز سبک رئال بر هنر معاصر ایران غالب بود، ولی به‌تدریج او و دیگرهنرمندان همدوره‌اش سعی کردند به تجربه‌گرایی در فضاهای جدید نیز بپردازند. «نقاشی‌های من در این سال‌ها عمدتا بر مؤلفه روایتگری استوار بوده است. به بیان ساده‌تر، تلاش کرده‌ام با خلق هرکدام از آثارم پیامی را به مخاطب منتقل کنم. ضمن این که بهره‌گیری از عناصر و المان‌های نمایش‌های ‌آیینی ــ ‌سنتی که همیشه به آن علاقه‌مند بوده‌ام هم درکارهایم دیده می‌شود.»
 
احداث موزه دائمی برای هنرمندان پیشکسوت 
جعفر نجیبی یکی از هنرمندانی است که تاکنون ساخت سردیس مفاخری چون دکتر معین، جهان‌پهلوان تختی، شمس‌تبریزی، حافظ، کمال‌الدین بهزاد، جلال آل‌احمد و ... را در کارنامه خود ثبت کرده است. دو مجسمه از بانگیز در این نمایشگاه در معرض نمایش گذاشته شده است؛ یکی به شیوه مکتب سقاخانه و دیگری، مجسمه کشاورزی که متریال اصلی آن را ضایعات و آهن تشکیل داده‌اند.
او درباره اهمیت برگزاری این رویداد اظهار داشت: «یکی از نقاط قوت برجسته این نمایشگاه آن است که خالقان آثار، تماما هنرمندانی با پیشینه طولانی در رشته تخصصی خود هستند. برپایی این نمایشگاه می‌تواند همچون حلقه واصل میان هنرمند و مخاطب عمل کند، اما به گمان من، راه‌اندازی یک موزه دائمی برای آثار هنرمندان پیشکسوت، تأثیر به‌مراتب مضاعفی خواهد داشت و تماشای این آثار را به یک بازه زمانی محدود نمی‌کند.»
نجیبی افزود: «توجه به آثار هنرمندان پیشکسوت، صرف‌نظر از آن‌که به صیانت از این کارها منجر می‌شود، دست دلالان آثار هنری را از خرید و فروش‌های غیرقانونی کوتاه و ازخروج آثار شاخص هنرمندان با قیمت‌های نازل به آن‌سوی مرزها جلوگیری می‌کند.»
این هنرمنددرباره وضعیت‌هنرمجسمه‌سازی‌درشرایط فعلی می‌گوید:«طبعا موقعیت این هنربه‌واسطه افزایش فارغ‌التحصیلان این رشته در سال‌های اخیر بهتر شده، ضمن این که بیش از گذشته با سفارش مجسمه‌های شهری از سوی شهرداری‌ها مواجه هستیم. اما به‌هرحال مجسمه‌سازی در قیاس با دیگر شاخه‌های هنر تجسمی، پرهزینه بوده و روند تولید هر اثر زمان زیادی را از هنرمند می‌گیرد، در نتیجه طبیعی است که هنرمند نتواند در طول یک‌سال بیشتر از یک یا دو اثر خلق کند.»