بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در سال ۲۰۲۵ و تشدید سیاست‌های اول آمریکا، تهدیدات تعرفه‌ای او علیه اعضای بریکس و کشورهای همسو با این گروه، به چالشی جدی برای همگرایی این ائتلاف تبدیل شده است. از همین رو بررسی واکنش‌های بریکس به جنگ تعرفه‌ای ترامپ و درگیری‌های اخیر میان این گروه و ایالات متحده و پتانسیل همگرایی بیشتر اعضا برای مقابله با فشارهای اقتصادی و سیاسی آمریکا نیاز به تأمل جدی دارد.
جنگ تعرفه‌ای و تهدیدات ترامپ
دونالد ترامپ از زمان بازگشت به قدرت، با تکیه بر سیاست‌های تهاجمی تجاری، تهدید به اعمال تعرفه‌های ۱۰ تا ۱۰۰درصدی بر کالاهای وارداتی از کشورهای عضو بریکس کرده است. او این گروه را ضدآمریکایی خوانده و ادعا کرده که بریکس دنبال تضعیف سلطه دلار و ایجاد نظم اقتصادی جایگزین است. این تهدیدات_ به‌ویژه پس از اجلاس اخیر بریکس در ریودوژانیرو در تیر ۱۴۰۴_ شدت گرفته است. ترامپ در شبکه اجتماعی خود اعلام کرد هرکشوری که با سیاست‌های بریکس همسو شود، با تعرفه‌های سنگین مواجه خواهد شد و حتی مدعی شد این گروه در حال محو شدن است. این تهدیدات_ به‌ویژه برای کشورهایی مانند هند و برزیل که روابط اقتصادی گسترده‌ای با آمریکا دارند_ چالش‌برانگیز بوده است. برای مثال، هند که در سال ۲۰۲۶ ریاست بریکس را برعهده خواهد گرفت، در موقعیت دشواری قرار دارد. زیرا تلاش می‌کند توازنی بین روابط استراتژیک با آمریکا و تعهدات خود در بریکس برقرار کند. با این حال، واکنش‌های رهبران بریکس، از جمله لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل نشان‌دهنده عزم این گروه برای مقاومت در برابر فشارهای آمریکاست. داسیلوا در اجلاس ریودوژانیرو، بریکس را با جنبش عدم تعهد در دوران جنگ سرد مقایسه کرد و بر ترویج همگرایی و همبستگی به‌جای جنگ و تقابل تأکید کرد.
همگرایی بریکس؛ فرصت‌های پیش رو
بریکس با دربرگرفتن حدود ۴۰درصد اقتصاد جهانی و نیمی از جمعیت جهان، از نظر اقتصادی و ژئوپلیتیکی وزن قابل توجهی دارد. این گروه در سال‌های اخیر با گسترش اعضا و معرفی کشورهای شریک بریکس با دربرگرفتن حدود ۴۰درصد اقتصاد جهانی و نیمی از جمعیت جهان، از نظر اقتصادی و ژئوپلیتیکی وزن قابل توجهی دارد. این گروه در سال‌های اخیر با گسترش اعضا و معرفی کشورهای شریک مانند قزاقستان، نیجریه و تایلند دنبال تقویت نفوذ خود در برابر نظام اقتصادی غرب‌محور بوده است. یکی از مهم‌ترین محورهای همگرایی بریکس، تلاش برای کاهش وابستگی به دلار آمریکا و ایجاد مکانیسم‌های مالی مستقل است. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در اجلاس کازان ۲۰۲۴ پیشنهاد ایجاد نظام پرداخت بین‌المللی جایگزین سوئیفت را مطرح کرد؛ هرچند پیشرفت در این زمینه کند
بوده است. با این حال، تفاوت در رویکرد اعضای بریکس، از جمله عدم حمایت هند و برزیل از ایده ارز مشترک، نشان‌دهنده چالش‌های داخلی این گروه است. این تفاوت‌ها می‌تواند توانایی بریکس برای ارائه پاسخ یکپارچه به تهدیدات تعرفه را تضعیف کند. با وجود این، تجربه جنگ تعرفه‌ای چین و آمریکا نشان داده که اقتصادهای نوظهور با ابزارهای اقتصادی مناسب می‌توانند در برابر فشارهای آمریکا مقاومت کنند.
نقش ایران در تقویت همگرایی بریکس
ایران به‌عنوان یکی از اعضای جدید بریکس، به‌دلیل تعاملات اقتصادی محدود با آمریکا، از تهدیدات تعرفه‌ای ترامپ تأثیر مستقیمی نمی‌پذیرد. این موقعیت، فرصتی منحصربه‌فرد برای ایران فراهم می‌کند تا نقش فعال‌تری در تقویت همگرایی بریکس ایفا کند. صنایع پیشران ایران از جمله نفت، گاز، پتروشیمی و فولاد می‌توانند نیازهای کشورهای عضومانند چین وهند را تأمین کنند. همچنین، ایران می‌تواند با تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و استفاده از ظرفیت‌های بریکس، به عبور از تحریم‌های اقتصادی کمک کند. همبستگی اعضای بریکس می‌تواند نفوذاقتصادی آمریکا رامحدود کرده وبه ایجاد بلوکی قدرتمند دربرابر سیاست‌های استعماری واشنگتن منجر شود.
جنگ تعرفه‌ای و نظم جهانی
تهدیدات تعرفه‌ای ترامپ ممکن است در کوتاه‌مدت برخی اعضای بریکس را تحت فشار قرار دهد اما در بلندمدت می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد. افزایش تعرفه‌ها نه‌تنها هزینه‌های تجاری را برای کشورهای عضو بریکس بالا می‌برد بلکه می‌تواند تورم را در آمریکا تشدید کرده و به بی‌ثباتی تجارت جهانی منجر شود. این وضعیت، انگیزه کشورهای عضو بریکس برای تسریع در دلارزدایی و ایجاد مکانیسم‌های مالی مستقل را افزایش می‌دهد.
علاوه بر این، سیاست‌های تهاجمی آمریکا می‌تواند کشورهای بیشتری را به‌سمت همکاری با بریکس سوق دهد. گسترش اخیر بریکس و پیوستن کشورهایی مانند اندونزی و شرکای جدید نشان‌دهنده جذابیت این گروه برای اقتصادهای در حال توسعه است. این روند می‌تواند به تقویت جایگاه بریکس به‌عنوان قطبی جدید در نظم جهانی منجر شود. در برابر جنگ تعرفه‌ای دونالد ترامپ، بریکس با چالش‌ها و فرصت‌های مهمی روبه‌روست.گرچه تفاوت‌های داخلی و فشارهای خارجی می‌توانند موانعی برای همگرایی این گروه ایجاد کنند اما عزم رهبران بریکس، از جمله لولا داسیلوا و پوتین و همچنین موقعیت استراتژیک کشورهایی مانند ایران، این ائتلاف را به نیرویی بالقوه برای تغییر نظم جهانی تبدیل کرده است. تقویت همکاری با بریکس برای ایران نه‌تنها راهی برای مقابله با تحریم‌های اقتصادی است بلکه فرصتی برای ایفای نقشی محوری در شکل‌دهی به آینده اقتصاد جهانی است. در این مسیر، همبستگی و هماهنگی بیشتر اعضای بریکس، کلید موفقیت در برابر فشارهای آمریکا خواهد بود.
