روایت تلخ معلولیت در سیستان و بلوچستان؛
تصادف‌ها و ازدواج‌های فامیلی دو موضوع تلخ معلولیت
آمار بالای تصادف‌های رانندگی و ازدواج‌های فامیلی همچنان ۲ عامل اصلی معلولیت‌ها در سیستان و بلوچستان به شمار می‌روند؛ قصه‌ای تلخ از پا‌هایی که در جاده‌ها جا ماندند و کودکانی که با درد به دنیا آمدند.
سیستان و بلوچستان با جمعیتی حدود سه میلیون و ۳۷۵ هزار نفر، بیش از ۷۶ هزار فرد دارای معلولیت را در خود جای داده که تصادف‌های رانندگی و ازدواج‌های فامیلی از جمله عوامل اصلی بروز معلولیت‌ها در این استان پهناور است.
تصادف‌های رانندگی، یکی از عوامل اصلی بروز معلولیت در سیستان و بلوچستان است؛ جاده‌های دوطرفه، نبود روشنایی کافی، سرعت غیرمجاز رانندگان، فرسودگی خودرو‌ها و خستگی رانندگان در مسیر‌های طولانی، هر روز جان یا سلامتی چندین نفر را می‌گیرد. بسیاری از معلولان استان، پیش از وقوع حادثه، انسان‌های سالمی بودند که به دلیل تصادف، حالا برای همیشه توانایی حرکتی خود را از دست داده‌اند.
کارشناسان معتقدند هرچند در سال‌های اخیر با احداث و بهسازی مسیر‌های ارتباطی و دو بانده شدن جاده‌ها، بخشی از مشکلات زیرساختی برطرف شده، اما فرهنگ رانندگی ضعیف در سیستان و بلوچستان همچنان دلیل اصلی تداوم این بحران است و تا زمانی که فرهنگ رانندگی اصلاح نشود، حتی بهترین جاده‌ها هم نمی‌توانند آمار تصادف‌ها را کاهش دهند.
در کنار این عامل، ازدواج‌های فامیلی نیز به‌ویژه در برخی مناطق روستایی و عشایری سیستان و بلوچستان، یکی از دلایل مهم بروز معلولیت‌های ژنتیکی در کودکان به شمار می‌رود. این ازدواج‌ها اغلب به‌صورت غیررسمی و بدون ثبت قانونی انجام می‌شوند و همین مساله، نظارت و ارائه آموزش‌های پیشگیرانه را دشوار کرده است.
بهزیستی برای مقابله با این روند، مشاوره ژنتیک رایگان را در مراکز تخصصی خود ارائه می‌دهد تا خانواده‌ها پیش از ازدواج یا بارداری، نسبت به سلامت نسل آینده آگاهی کافی داشته باشند.
در کنار این چالش‌ها، مشکلات تردد افراد دارای معلولیت در محیط‌های شهری نیز دغدغه‌ای جدی است؛ نبود رمپ استاندارد، پله‌های متعدد ورودی ادارات و بانک‌ها، عرض کم پیاده‌رو‌ها و نبود سرویس‌های بهداشتی مناسب، حضور اجتماعی افراد دارای معلولیت را دشوار کرده است.
به تازگی با مصوبه معاونت عمرانی استانداری سیستان و بلوچستان، تمامی شهرداری‌های استان موظف شدند برای مناسب‌سازی محیط‌های شهری و اماکن عمومی، نظر کارشناسان بهزیستی را اخذ کنند؛ اقدامی که می‌تواند گام مهمی در رفع بخشی از مشکلات تردد توانخواهان باشد.
هفته بهزیستی امسال با شعار «با هم برای بهزیستن» در سراسر کشور برگزار می‌شود و در این ایام، برنامه‌هایی همچون افتتاح پروژه‌های مسکونی مددجویان، اهدای وسایل کمک توانبخشی، توزیع بسته‌های معیشتی، دیدار با خانواده‌های دارای معلولیت و برگزاری کارگاه‌های آموزشی در حال اجراست.
بهزیستی سیستان و بلوچستان با وجود پراکندگی گسترده جغرافیایی، روستا‌های دورافتاده و کمبود زیرساخت‌های خدماتی در برخی نقاط، با تمام توان و امکانات موجود تلاش می‌کند خدمات حمایتی، توانبخشی و پیشگیرانه خود را به تمام مناطق استان برساند. ارائه مشاوره‌های روانشناسی و اجتماعی، پرداخت مستمری ماهانه به خانوار‌های دارای معلولیت، تأمین وسایل کمک توانبخشی، ساخت مسکن برای مددجویان و اجرای طرح‌های غربالگری ژنتیک بخشی از این اقدامات است.
هفته بهزیستی، هر سال یادآور این حقیقت است که خدمت به افراد دارای معلولیت تنها ارائه ویلچر یا عصا نیست؛ بلکه اصلاح فرهنگ رانندگی، ارتقای آگاهی عمومی درباره ازدواج‌های فامیلی و مناسب‌سازی محیط شهری، مهمترین گام‌هایی است که می‌تواند زندگی را برای توانخواهان استان، آسان‌تر و زیباتر کند.
مدیرکل بهزیستی سیستان و بلوچستان با اشاره به آمار معلولیت‌ها در استان گفت: در زمان حاضر بیش از یک‌هزار فرد دارای ضایعه نخاعی زیر پوشش بهزیستی استان هستند که حدود ۸۰ درصد این ضایعات ناشی از تصادفات رانندگی بوده است.
عباسعلی اویسی در نشست خبری گرامیداشت هفته بهزیستی (از ۲۵ تا ۳۱ تیر)، اظهار کرد: این آمار نشان‌دهنده ضرورت توجه جدی به ایمنی جاده‌ها و خودرو‌ها و رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی برای جلوگیری از بروز اینگونه حوادث است.
وی، ازدواج‌های فامیلی را یکی دیگر از عوامل اصلی بروز معلولیت‌های ذهنی و جسمی در سیستان و بلوچستان عنوان کرد و گفت: این ازدواج‌ها بدون مشورت با مشاوران همچنان در این منطقه شیوع بالایی دارد که به افزایش آمار تولد کودکان دارای معلولیت منجر می‌شود.
مدیرکل بهزیستی سیستان و بلوچستان تاکید کرد: بهزیستی با ارائه مشاوره‌های ژنتیک رایگان به خانواده‌ها تلاش می‌کند از بروز معلولیت‌های مادرزادی پیشگیری کند، اما تحقق این هدف نیازمند همراهی خانواده‌ها و استفاده از خدمات مشاوره‌ای قبل از ازدواج و بارداری است.
وی با اشاره به شعار هفته بهزیستی امسال با عنوان «با هم برای بهزیستن»، تصریح کرد: بهزیستی مفهومی فراتر از یک سازمان است و همه مردم و دستگاه‌های اجرایی در تحقق اهداف آن و کاهش آسیب‌های اجتماعی و معلولیت‌ها نقش موثری دارند.
اویسی با بیان اینکه در سیستان و بلوچستان بیش از سه هزار و ۲۰۰ خانواده دارای ۲ فرد معلول و بیشتر تحت پوشش بهزیستی هستند، گفت: هزینه آزمایش‌های ژنتیک این خانواده‌ها به‌صورت رایگان توسط بهزیستی انجام می‌شود تا از تولد افراد معلول پیشگیری شود.
ارائه خدمات متنوع توانبخشی، مسکن و اشتغال به مددجویان
وی با اشاره به ارائه خدمات گسترده در حوزه توانبخشی، گفت: مراکز روزانه و شبانه‌روزی متعددی در سیستان و بلوچستان فعال هستند و لوازم کمک توانبخشی مانند ویلچر و عصا برای مددجویان تامین می‌شود.
مدیرکل بهزیستی سیستان و بلوچستان افزود: در حوزه مسکن به هر فرد دارای معلولیت تا ۲۰۰ میلیون تومان کمک بلاعوض پرداخت و تسهیلات اشتغالزایی با نرخ چهار درصد برای توانمندسازی آنان ارائه خواهد شد.
وی اظهار کرد: با مصوبه اخیر معاونت عمرانی استانداری، همه شهرداری‌های استان موظف شدند نظر کارشناسی بهزیستی را برای مناسب‌سازی ساختمان‌ها و معابر عمومی اخذ کنند که این اقدام گامی مهم در رفع مشکلات تردد افراد دارای معلولیت است.
اویسی با اشاره به پیگیری‌های انجام شده برای رفع ناترازی‌های اعتباری و ساختاری بهزیستی سیستان و بلوچستان، ابراز امیدواری کرد که با برگزاری جلسه‌های کمیته ملی رفع ناترازی‌ها، مشکلات موجود به حداقل برسد.
۶ هزار توانخواه در خاش زیر پوشش خدمات مستمری بهزیستی هستند
رییس اداره بهزیستی خاش گفت: پنج هزار و ۹۹۹ نفر از توانخواهان این شهرستان در سامانه جامع بهزیستی کشور ثبت نام شده‌اند و زیر پوشش خدمات مستمری این سازمان قرار دارند.
ادریس تمندانی اضافه کرد: خدمات مختلفی در حوزه‌های حمایتی، توانبخشی، پیشگیری، اشتغالزایی، بیمه، مسکن و جهیزیه به این توانخواهان ارائه می‌شود.
وی ادامه داد: ۲ هزار و ۲۷۴ نفر از این توانخواهان شامل افراد از کارافتاده، زنان سرپرست خانوار و خانواده‌های فاقد سرپرست، مستمری‌بگیر مستقیم هستند.
وی خاطرنشان کرد: ۳۶ نفر از ایتام در قالب مددجویان امدادبگیر، ۱۴۲ نفر از خانوار‌های دارای فرزندان دوقلو و سه‌قلو و ۲۴۲ نفر از زنان سرپرست خانوار این شهرستان نیز از حق بیمه تأمین اجتماعی بهره‌مند هستند.
رییس بهزیستی خاش با اشاره به سایر خدمات این اداره گفت: امسال ۱۲۰ فقره وام اشتغالزایی به توانخواهان و مددجویان پرداخت شده، ۲۷ مورد اهدای جهیزیه و ۲۵ مورد گازکشی منازل مددجویان صورت گرفته و ۴۱ واحد مسکونی ویژه توانخواهان تحویل شده است.
تمندانی ادامه داد: در حوزه توانبخشی نیز بهزیستی با تأمین وسایل کمک‌حرکتی از جمله اهدای ۶ دستگاه ویلچر برقی به توانخواهان تلاش کرده است تا بخشی از نیاز‌های این قشر را مرتفع کند.
وی اجرای طرح‌های پیشگیرانه را از مهمترین اقدامات بهزیستی در حوزه اجتماعی برشمرد و بیان کرد: طرح‌های مشارکت اجتماعی نوجوانان ایران (مانا)، مشارکت اجتماعی زنان (ماز)، کارمند یاری (کیان)، «محله‌محور» و خودمراقبتی و آگاه‌سازی زنان و دختران (خاتم) در راستای کاهش آسیب‌های اجتماعی و ارتقای سلامت روان و پیشگیری از معلولیت‌ها در شهرستان اجرا می‌شود.
وی گفت: بهزیستی همواره می‌کوشد با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی، خیران و همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی در کنار توانخواهان و خانواده‌های نیازمند باشد و خدمات متناسب با شأن و کرامت انسانی به آنان ارائه دهد.
