حماسه‌نگاری بر بوم ایثار
نمایشگاه «میر علمدار» با نقاشی سعید و سهیل مسیبی با موضوع شهادت حضرت عباس(ع)، امام‌حسین(ع) و یارانش با روایت نقاشی قهوه‌خانه‌ای در نگارخانه شماره دو فرهنگسرای ارسباران از جمعه ۲۷ تیر تا ۵ مرداد میزبان علاقه‌مندان است. نقاشی قهوه‌خانه‌ای، هنری ملی و روایتگر است و برگرفته از تخیل هنرمند که با تکنیک رنگ روغن ترسیم می‌شود؛ هنری که روایتگر نبرد حق و باطل و خیر و شر و یادآور حماسه‌ها، رشادت‌ها و مظلومیت بزرگان دین و قهرمانان این سرزمین است.
نقاشی قهوه‌خانه‌ای هنری است عامیانه که سفارش‌دهنده وحامی آن قشر ضعیف ومتوسط جامعه بوده و درحسینیه‌ها، قهوه‌خانه‌ها، زورخانه‌ها و هرجایی که محل اجتماع مردم باشد، به کار گرفته می‌شود. درواقع نقاشی قهوه‌خانه‌ای هنری ایرانی و آیینی است که نیاز به جایی ثابت مثل موزه برای حضورهمیشگی دارد تا شاید براثردیدن آن عده‌ای علاقه‌مند به‌دنبال کردن این هنر باشند.
سهیل مسیبی، پدیدآورنده نقاشی‌های نمایشگاه میرعلمدار درباره انگیزه‌های شکل‌گیری این نمایشگاه به جام‌جم گفت: بخشی از این نمایشگاه در واقع ادامه رویداد «خیمه هنر» است که در دهه اول محرم مقابل تالار وحدت با حمایت معاونت فرهنگی وزارت ارشاد برگزار شد. ما دو تابلو آنجا داشتیم. یکی را به‌طور کامل تکمیل و نصب کردیم و دیگری هنوز در حال کار است که امیدواریم تا پایان نمایشگاه به اتمام برسد. همچنین یک اثر دیگر داشتیم که قبل از محرم آماده شده بود و قرار نبود فقط اینجا رونمایی شود. موضوع جنگ و بسته شدن موزه‌ها، برنامه‌ها و محاسبات ما را برای برگزاری نمایشگاه و کارهای دیگر کاملا به‌هم ریخت. در نهایت این نمایشگاه در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد اما می‌توان گفت بخش زیادی از آن ادامه همان خیمه هنر بود که مقابل تالار وحدت داشتیم.
او با اشاره به این‌که تکنیک اصلی اکثر آثار نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای رنگ روغن است، افزود: هر تکنیکی مثل آبرنگ یا عکس به این سبک تعلق ندارد. ما در این نمایشگاه پنج تابلو آورده‌ایم که یکی از آنها موضوع شهادت حضرت علی‌اکبر(ع) است که به‌تازگی شروع به طراحی آن کرده‌ام. برخی از آثار هنوز نیمه‌کاره‌اند و در حال کار روی آنها هستیم. به صورت کلی دو نفر به‌طور همزمان روی یک بوم کار نمی‌کنیم تا بوم بلرزد و دستخط خراب نشود. به همین دلیل من یک بوم دیگر آوردم تا کارها را تقسیم کنیم.
خلق آثاری منبعث از ارادات به سیدالشهدا(ع)
این نقاش قهوه‌خانه‌ای درباره حال و هوایش هنگام خلق تصاویر گفت: زمانی که این آثار خلق می‌شدند قطعا ارادت به حضرت سیدالشهدا(ع) در شکل‌گیری آنها نقش ویژه‌ای داشت. فضای خلق این تابلوها متأثر از همین ارادت است. اساتید به ما تأکید می‌کنند که قبل از شروع کار زیارت عاشورا را بخوانیم؛ به‌ویژه بخش سلام‌های آخر. آنها همیشه توصیه می‌کنند بعد از وضو گرفتن توسل کنیم و از ائمه مدد بگیریم و از ایشان بخواهیم دست ما را در نقش‌کردن هدایت کنند.
مسیبی در ادامه با تأکید بر لزوم یادگیری و حفظ هنر نقاشی قهوه‌خانه‌ای یادآوری کرد: هنرمندان این حوزه باید معرفی شوند، چون در بسیاری جاها یا معرفی نشده‌اند یا معرفی نادرست انجام شده است. حتی تحصیلکردگان در رشته‌های مختلف نقاشی شاید تا به‌حال نام «نقاشی قهوه‌خانه‌ای» به گوش‌شان نخورده باشد، چه برسد به این‌که بدانند هنرمندان آن چه کسانی بوده‌اند یا ویژگی‌های سبکی آن چیست. او ادامه داد: این نمایشگاه نوعی ادای دین و احترام به اساتید این حوزه است چرا که باید یاد و خاطره اساتیدی که زحمات زیادی کشیدند تا این هنر به اینجا برسد حفظ شود. اکنون ما پرچمدار این هنر هستیم و وظیفه داریم آن را ادامه دهیم. همچنین با توجه به ارادت به سیدالشهدا، فعالیت در این ایام اهمیت دارد.
این نقاش قهوه‌خانه‌ای خاطرنشان کرد: نقاشی قهوه‌خانه‌ای جزو هنرهای ملی ماست و توجه کنونی نیز به مفاهیم ملی‌گرایی اهمیت آن را دوچندان می‌کند. البته یکی از مشکلات این است که این هنر را فقط در مناسبت‌های خاص مانند دهه اول محرم یا اربعین استفاده می‌کنند و فقط برای چند روز از آن حمایت می‌شود، در حالی‌که حمایت واقعی و سیاست‌گذاری بلندمدت برای این هنر و همچنین هنر سنتی ایرانی تاکنون وجود نداشته است. متأسفانه هیچ‌گاه شاهد حمایت ماندگار و منسجم از سوی شهرداری، میراث فرهنگی یا ارشاد نبوده‌ایم.
مسیبی درباره چالش‌های هنرهای سنتی از‌جمله نقاشی قهوه‌خانه‌ای نیز عنوان کرد: دغدغه مهم و جدی برای حفظ، نگهداری و گسترش آثار ملی و آیینی مانند نقاشی قهوه‌خانه‌ای، همچنین هنرهای حماسی و بزمی وجود دارد که متأسفانه برای چنین آثار ارزشمندی موزه‌ای وجود ندارد تا به‌درستی دیده شود و اکثر آثار در انبار نگهداری می‌شود. بنابراین این مشکل ناشی از نبود مرکزی تخصصی و متمرکز است که به هنرهای آیینی و سنتی اختصاص یابد.
لزوم تأسیس موزه‌ای برای نگهداری هنر ملی و آیینی
این نقاش تأکید کرد: ایجاد یک موزه ویژه هنرهای آیینی و سنتی می‌تواند گام نخست و بنیادین برای رفع این مشکلات باشد؛ جایی که نه فقط آثار و اسناد به‌خوبی نگهداری و حفظ شود بلکه مرکز آفرینش، آموزش، پژوهش و شاگردپروری هم باشد تا کارشناسان و پژوهشگران بتوانند به‌طور جدی روی این هنرها کار کنند. متأسفانه از سال‌های پس از انقلاب تاکنون چنین مرکزی تأسیس نشده و مدیران فقط وعده داده‌اند بدون این‌که به نتیجه مشخصی برسند. حتی جلساتی که برای پیگیری این موضوع در‌نظر گرفته شده، برگزار نمی‌شود و وضعیت آثار در موزه‌ها نیز از نظر سلامت و مرمت بسیار نامطلوب است.
او خاطرنشان کرد: چنین فعالیت‌های جدی فقط با تأسیس یک موزه تخصصی و تمرکز بر آموزش آکادمیک رشته‌ها و هنرهای سنتی مانند تعزیه، نقالی، نقاشی قهوه‌خانه‌ای و نقاشی پشت شیشه قابل تحقق است. تا زمانی که این قدم اول برداشته نشود، بسیاری از مشکلات دیگر نیز رفع نخواهد شد. استاد فتحعلی‌بیگی، پدر نمایشگاه آیین سنتی نیز در مصاحبه‌ای بر همین مسأله تأکید داشته‌اند که در طول این سال‌ها نه جای مناسبی به هنرهای آیینی داده شده و نه آموزشی آکادمیک برای آنها فراهم شده و اکثر پیشرفت‌ها و ادامه کارها را خود هنرمندان پیگیری کرده‌اند.
مسیبی در پایان گفت: تأکید بر ایجاد مرکزی تخصصی، آکادمیک و پژوهشی برای حفظ، نگهداری و توسعه هنرهای آیینی و نقاشی قهوه‌خانه‌ای علاوه بر حفظ هویت ملی، گامی اساسی برای احیای این هنرهای ماندگار است. در غیر این صورت وضعیت موجود نه به نفع هنر است و نه به نفع نسل‌های آینده.
سهیل مسیبی، پدیدآورنده نقاشی‌های نمایشگاه میرعلمدار درباره انگیزه‌های شکل‌گیری این نمایشگاه به جام‌جم گفت: بخشی از این نمایشگاه در واقع ادامه رویداد «خیمه هنر» است که در دهه اول محرم مقابل تالار وحدت با حمایت معاونت فرهنگی وزارت ارشاد برگزار شد. ما دو تابلو آنجا داشتیم. یکی را به‌طور کامل تکمیل و نصب کردیم و دیگری هنوز در حال کار است که امیدواریم تا پایان نمایشگاه به اتمام برسد. همچنین یک اثر دیگر داشتیم که قبل از محرم آماده شده بود و قرار نبود فقط اینجا رونمایی شود. موضوع جنگ و بسته شدن موزه‌ها، برنامه‌ها و محاسبات ما را برای برگزاری نمایشگاه و کارهای دیگر کاملا به‌هم ریخت. در نهایت این نمایشگاه در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد اما می‌توان گفت بخش زیادی از آن ادامه همان خیمه هنر بود که مقابل تالار وحدت داشتیم.
او با اشاره به این‌که تکنیک اصلی اکثر آثار نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای رنگ روغن است، افزود: هر تکنیکی مثل آبرنگ یا عکس به این سبک تعلق ندارد. ما در این نمایشگاه پنج تابلو آورده‌ایم که یکی از آنها موضوع شهادت حضرت علی‌اکبر(ع) است که به‌تازگی شروع به طراحی آن کرده‌ام. برخی از آثار هنوز نیمه‌کاره‌اند و در حال کار روی آنها هستیم. به صورت کلی دو نفر به‌طور همزمان روی یک بوم کار نمی‌کنیم تا بوم بلرزد و دستخط خراب نشود. به همین دلیل من یک بوم دیگر آوردم تا کارها را تقسیم کنیم.
خلق آثاری منبعث از ارادات به سیدالشهدا(ع)
این نقاش قهوه‌خانه‌ای درباره حال و هوایش هنگام خلق تصاویر گفت: زمانی که این آثار خلق می‌شدند قطعا ارادت به حضرت سیدالشهدا(ع) در شکل‌گیری آنها نقش ویژه‌ای داشت. فضای خلق این تابلوها متأثر از همین ارادت است. اساتید به ما تأکید می‌کنند که قبل از شروع کار زیارت عاشورا را بخوانیم؛ به‌ویژه بخش سلام‌های آخر. آنها همیشه توصیه می‌کنند بعد از وضو گرفتن توسل کنیم و از ائمه مدد بگیریم و از ایشان بخواهیم دست ما را در نقش‌کردن هدایت کنند.
مسیبی در ادامه با تأکید بر لزوم یادگیری و حفظ هنر نقاشی قهوه‌خانه‌ای یادآوری کرد: هنرمندان این حوزه باید معرفی شوند، چون در بسیاری جاها یا معرفی نشده‌اند یا معرفی نادرست انجام شده است. حتی تحصیلکردگان در رشته‌های مختلف نقاشی شاید تا به‌حال نام «نقاشی قهوه‌خانه‌ای» به گوش‌شان نخورده باشد، چه برسد به این‌که بدانند هنرمندان آن چه کسانی بوده‌اند یا ویژگی‌های سبکی آن چیست. او ادامه داد: این نمایشگاه نوعی ادای دین و احترام به اساتید این حوزه است چرا که باید یاد و خاطره اساتیدی که زحمات زیادی کشیدند تا این هنر به اینجا برسد حفظ شود. اکنون ما پرچمدار این هنر هستیم و وظیفه داریم آن را ادامه دهیم. همچنین با توجه به ارادت به سیدالشهدا، فعالیت در این ایام اهمیت دارد.
این نقاش قهوه‌خانه‌ای خاطرنشان کرد: نقاشی قهوه‌خانه‌ای جزو هنرهای ملی ماست و توجه کنونی نیز به مفاهیم ملی‌گرایی اهمیت آن را دوچندان می‌کند. البته یکی از مشکلات این است که این هنر را فقط در مناسبت‌های خاص مانند دهه اول محرم یا اربعین استفاده می‌کنند و فقط برای چند روز از آن حمایت می‌شود، در حالی‌که حمایت واقعی و سیاست‌گذاری بلندمدت برای این هنر و همچنین هنر سنتی ایرانی تاکنون وجود نداشته است. متأسفانه هیچ‌گاه شاهد حمایت ماندگار و منسجم از سوی شهرداری، میراث فرهنگی یا ارشاد نبوده‌ایم.
مسیبی درباره چالش‌های هنرهای سنتی از‌جمله نقاشی قهوه‌خانه‌ای نیز عنوان کرد: دغدغه مهم و جدی برای حفظ، نگهداری و گسترش آثار ملی و آیینی مانند نقاشی قهوه‌خانه‌ای، همچنین هنرهای حماسی و بزمی وجود دارد که متأسفانه برای چنین آثار ارزشمندی موزه‌ای وجود ندارد تا به‌درستی دیده شود و اکثر آثار در انبار نگهداری می‌شود. بنابراین این مشکل ناشی از نبود مرکزی تخصصی و متمرکز است که به هنرهای آیینی و سنتی اختصاص یابد.
لزوم تأسیس موزه‌ای برای نگهداری هنر ملی و آیینی
این نقاش تأکید کرد: ایجاد یک موزه ویژه هنرهای آیینی و سنتی می‌تواند گام نخست و بنیادین برای رفع این مشکلات باشد؛ جایی که نه فقط آثار و اسناد به‌خوبی نگهداری و حفظ شود بلکه مرکز آفرینش، آموزش، پژوهش و شاگردپروری هم باشد تا کارشناسان و پژوهشگران بتوانند به‌طور جدی روی این هنرها کار کنند. متأسفانه از سال‌های پس از انقلاب تاکنون چنین مرکزی تأسیس نشده و مدیران فقط وعده داده‌اند بدون این‌که به نتیجه مشخصی برسند. حتی جلساتی که برای پیگیری این موضوع در‌نظر گرفته شده، برگزار نمی‌شود و وضعیت آثار در موزه‌ها نیز از نظر سلامت و مرمت بسیار نامطلوب است.
او خاطرنشان کرد: چنین فعالیت‌های جدی فقط با تأسیس یک موزه تخصصی و تمرکز بر آموزش آکادمیک رشته‌ها و هنرهای سنتی مانند تعزیه، نقالی، نقاشی قهوه‌خانه‌ای و نقاشی پشت شیشه قابل تحقق است. تا زمانی که این قدم اول برداشته نشود، بسیاری از مشکلات دیگر نیز رفع نخواهد شد. استاد فتحعلی‌بیگی، پدر نمایشگاه آیین سنتی نیز در مصاحبه‌ای بر همین مسأله تأکید داشته‌اند که در طول این سال‌ها نه جای مناسبی به هنرهای آیینی داده شده و نه آموزشی آکادمیک برای آنها فراهم شده و اکثر پیشرفت‌ها و ادامه کارها را خود هنرمندان پیگیری کرده‌اند.
مسیبی در پایان گفت: تأکید بر ایجاد مرکزی تخصصی، آکادمیک و پژوهشی برای حفظ، نگهداری و توسعه هنرهای آیینی و نقاشی قهوه‌خانه‌ای علاوه بر حفظ هویت ملی، گامی اساسی برای احیای این هنرهای ماندگار است. در غیر این صورت وضعیت موجود نه به نفع هنر است و نه به نفع نسل‌های آینده.
