باید دقت داشت آنچه اکنون از منظر رسانهای، بیش از پیش ضروری است؛ روایت واقعیتهای جنگ۱۲روزه وعبور از صدای یکطرفه رسانههای غربی است؛ تا هم جامعه جهانی و هم مردم ایران، تصویری بدون سانسور از حقانیت و موقعیت ایران دریافت کنند. ورود مجری و کارشناس بخش بینالملل، دکتر شهاب اسفندیاری وتیمش به این میدان تلاشی است درجهت شکستن دیوار انحصار روایت و جلب مشارکت چهرههای معتبر علمی و رسانهای جهان. در این راستا جامجم در گفتوگویی با دکتر شهاب اسفندیاری به واکاوی چیستی و چگونگی این پروژه،دلایل تاکید بر روایتی صحیح ازرخدادها،چالشهاوالبته بیان تجربیات دعوت از مهمانان جهانی پرداخته است؛ پروژهای که شاید آینده رسانهای کشور در بزنگاههای استراتژیک را هم رقم بزند.
همافزایی ایدهها در تولید «خرمشهر»
دکتر شهاب اسفندیاری، رئیس دانشگاه صداوسیما درخصوص ایده و چگونگی شکلگیری برنامه خرمشهر بالاخص در بخش حضور مهمانان بینالمللی، گفت: پرداخت برنامه خرمشهر نتیجهای از ترکیب چند ایده و تلاش همزمان بود که در شرایط جنگی بهمنظور رفع مشکلات اطلاعرسانی، تحلیل جنگ و همچنین انعکاس فضای بینالمللی به داخل و برعکس احساس نیاز شد. این تلاشها در یک نقطه به هم پیوست و همافزایی قابلتوجهی ایجاد کرد. پیش از این من با آقای دکتر مرتضی روحانی در مستند «دینداری» همکاری داشتم و این ایده را با ایشان مطرح کردم، بهویژه از جنبههای بینالمللی، چرا که ایشان به همراه آقای موسوی، تهیهکننده و مجری برنامه، گفتوگویی داشتند و طرحی را از قبل آماده کرده بودند که بخشی از آن به حوزه بینالملل مربوط میشد. بنابراین تصمیم گرفتیم این پروژه را بهصورت مشترک پیش ببریم. در این راستا، مجموعه فرهنگی رسانهای اوج نیز بهخ حمایت از تولید و تهیه برنامه پرداخت و در ادامه، شبکه افق نیز برای پخش برنامه اعلام آمادگی کرد. از آنجا که این شبکه از نظر کنداکتور آنتن، انعطافپذیری بیشتری برای مدت زمانی که برای تولید نیاز داشتیم، نشان داد ما نیز با استقبال این فرصت را پذیرفتیم.
شروعی سریع با تیمی حرفهای
وی که اجرای برنامه خرمشهر در بخش گفتوگو با مهمانان خارجی را برعهده دارد، در ادامه گفت: برنامه در مدت زمان بسیار کوتاهی آماده و پخش شد. حتی پیشتولید خاصی نداشتیم و دکور نیز بهطور کامل آماده نبود. ما کار را با یک دکور عاریتی آغاز کردیم و چند روز به همین شکل روی آنتن رفتیم تا دکور نهایی آماده شود. اما از آنجا که خرمشهر از عوامل حرفهای ازجمله آقای موسوی که تجربه خوبی در تولید و اجرا داشتند و همچنین آقای دکتر روحانی که تجربه تهیهکنندگی و سردبیری برنامههای مختلف را برعهده داشتند و با اساتید و چهرههای فرهنگی متعددی در ارتباط بودند، برخوردار بوده، توانستیم بهخوبی پیش برویم. در این میان من نیز سعی کردم به سهم خود و با توجه به تواناییهایم، کمک کنم.
گفتوگوهای خارجی؛ تجربه موفق شبکه ۴
وی درخصوص پذیرش اجرای بخش گفتوگو با مهمانان خارجی اضافه کرد: چند سال پیش، برنامهای در شبکهچهار با عنوان «خیلی دور، خیلی نزدیک» را اجرا میکردم که در آن میزبان اندیشمندان، هنرمندان و چهرههای رسانهای خارجی بودم. این مهمانان برای شرکت در همایشها، جشنوارهها یا اجلاسهای بینالمللی به ایران میآمدند و ما هم با آنها گفتوگو میکردیم. این برنامه که به نظر میرسد حدود ۱۶ قسمت باشد در شبکه چهار پخش و سال بعد نیز تکرار میشود، با استقبال زیادی مواجه شد. دلیل این استقبال، حضور مهمانانی بود که چهرههای برجستهای در حوزه تخصصی خود بودند و همچنین این اولینبار بود که شبکه چهار برنامهای را به زبان اصلی و با زیرنویس پخش میکرد.
الهام از «راز» و «عصر»
اسفندیاری برنامههایی چون راز و عصر را که زندهیاد نادر طالبزاده اجرا میکرد، در تهیه خرمشهر مؤثر دانست و عنوان کرد: تجربه پیشین ما را ترغیب کرد تا در برنامه فعلی نیز تلاش کنیم همان فضای گفتوگو با استادان و چهرههای فرهنگی و رسانهای بینالمللی را ادامه دهیم، البته اینبار با تمرکز بر موضوع جنگ تحمیلی ۱۲ روزهای که رژیمصهیونیستی و آمریکا علیه ایران انجام دادند. باید در نظر داشت تجربیات برنامههایی که زندهیاد نادر طالبزاده تولید کرده بود، مانند «راز»، «عصر» و سایر گفتوگوهای ایشان با چهرههای بینالمللی، در این زمینه یکی از انگیزههای مدیران تلویزیون بود؛ مدیرانی مانند جناب آقای جلیلی، قائممقام فرهنگی سازمان، که بر اهمیت تولید و ادامه چنین برنامههایی در این شرایط تأکید داشتند.
چالشها و شگفتیهای دعوت از کارشناسان خارجی
این مجری و کارشناس درباره انتخاب و دعوت از کارشناسان خارجی، توضیح داد: انتخاب کارشناسان خارجی واقعا یکی از بخشهای دشوارماجرابود.دعوت ازمهمانانخارجی برای برنامههای داخلی همیشه چالشبرانگیز بوده است؛بهدلیل سوءتفاهمهایی که در فضای بینالمللی وجود دارد، نگرانیهایی که برخی افراد نسبت به محیط شغلی و کاری خود دارند و همچنین هماهنگی زمان پخش زنده با توجه به اختلاف ساعت کشورهای مختلف، این کار بهسادگی انجام نمیشود. با اینحال برای ما بسیار شگفتانگیز بود که وقتی با چهرههای برجسته علمی و دانشگاهی در سراسر جهان تماس میگرفتیم، بسیاری از آنها با استقبال به این دعوت پاسخ میدادند و حتی شرایط سختی مانند سفر یا زمان نامناسب را نیز میپذیرفتند. این واقعیت جالب بود که آنها واقعا تمایل داشتند صدای خود را به ایران برسانند و این نکته بسیار مهمی است، زیرا نشان میدهد که جایگاه ایران در سطح بینالمللی و حقانیت و مظلومیتش در این جنگ تحمیلی برای اندیشمندان و متفکران جهان کاملا روشن است. آنها در گفتوگوهایی که با ما داشتند، بهصراحت بیان میکردند این جنگ، غیرقانونی و یک تجاوز آشکار بوده و ایران نیز بهطور مشروع و قانونی از خود دفاع کرده است.
تصویر روشن کارشناسان خارجی از پیروزی ایران
وی یکی از مهمترین نکات در طول برنامه را ارزیابی مهمانان خارجی از نتیجه جنگ دانست و عنوان کرد: آنها برخلاف برخی افراد در داخل کشور که ممکن است با تردید به تحلیل شرایط پیشآمده بپردازند، نظرات روشنی ارائه کردند. متأسفانه، برخی نخبگان دانشگاهی ما در داخل احساس میکنند که ایران در این جنگ شکست خورده است؛ اما همانطور که اشاره کردم، اکثر افرادی که با آنها صحبت کردیم - چه درآمریکا، چه در اروپا و چه در منطقه- که شامل چهرههای بسیار برجستهای از اساتید دانشگاههای مختلف در این مناطق بودند، بهطور مشترک تأکید کردند رژیمصهیونیستی و آمریکا هرگز انتظار چنین پاسخ کوبندهای از ایران و حملات متقابل را نداشتند. بههمیندلیل درخواست آتشبس را مطرح کردند و این باعث تقویت اقتدار و جایگاه ایران در سطح منطقه و جهان شد. این موضوع تقریبا برداشت مشترک همه اساتید بود. بهعنوانمثال، پروفسور جفری ساکس، از مقامات سابق دولت آمریکا، مشاور سه دبیرکل سازمان ملل و دارنده ۴۲ دکترای افتخاری از کشورهای مختلف بهخاطر فعالیتها و مشاورههای اقتصادی این موضوع را با صراحت بیان کرد. این نظرات همچنین توسط اساتید دیگری که از اسپانیا، ایتالیا، نروژ و لبنان همراه ما بودند تأیید شد.
سانسور و محدودیتها
اسفندیاری در بیان چالشهای دعوت از مهمانان خارجی خرمشهر افزود: البته در انتخاب کارشناسان خارجی با چالشها و دغدغههایی نیز مواجه شدیم، هرچند که این نگرانیها بهطور مستقیم بیان نمیشد. برخی اساتید، به دلایل مختلف عذرخواهی میکردند و عدم همکاری یا گفتوگو را به فشارهایی نسبت میدادند که پس از جنگ غزه در دانشگاههای غربی به وجود آمده است. محدودیتهای آزادیبیان وسانسوری که در اروپا و آمریکا حاکم شده، ممکن است برخی از این اساتید، بهویژه جوانترها را از مشارکت درچنین گفتوگوهایی نگران کند. اما اساتید شناختهشدهتر و صاحبنام، که بههرحال شجاعت بیشتری نشان میدهند و در رسانههای مختلف بینالمللی نیز حضور فعالی دارند، با استقبال دعوت ما را پذیرفتند.
صدای واقعی ایران برای جهان
مجری بخش بینالملل این برنامه پیرامون اهمیت روایت آنچه که در جنگ تحمیلی ۱۲روزه رخ داد، اضافه کرد: اهمیت روایت بحران جنگی که پیشآمد را باید از دو زاویه بررسی کرد. یکی اینکه دنیا چه روایتی از ایران دارد و دیگر اینکه ایران چه پیامی برای دنیا ارسال میکند. به نظر من، مردم و نخبگان ما باید نگاه اندیشمندان و متفکران بینالمللی درباره این جنگ را بشنوند و ببینند تا اطمینان بیشتری به سربلندی ایران در این جنگ پیدا کنند. توجه به این نکته بسیار مهم است. از طرف دیگر، جهانیان نیز باید انسجام و وحدت بیسابقهای که بعد از این جنگ در ایران شکلگرفت را ببینند و بشنوند و روایت کنند. این امر بهویژه برای مقابله با تصورات غلطی که صهیونیستها از طریق برخی رسانههایشان القا میکنند ضروری است؛ تصوری که میگوید مردم ایران ناامیدند و یا از حمله خارجی استقبال میکنند. این دروغها باید در روایات ما رسوا شوند.
شکست پروژه خاموشی رسانهها و استقامت مردم
اسفندیاری با اشاره به تداوم برنامههای رادیو و تلویزیون در طول مدت جنگ اخیر اضافه کرد: در مرحله بعدی، تلاش آنها برای ترور مسئولان عالیرتبه سیاسی و سران قوا نیز به لطف و عنایت الهی ناکام ماند. در نهایت دیدیم که تلاش آنها برای قطع ارتباط مردم و حاکمیت از طریق خاموشکردن آنتن رسانهملی و توقف پخش اخبار و برنامههای تلویزیون و رادیو با شکست مواجه شد. بلافاصله بعد از حمله به ساختمان شیشهای، پخش خبر ادامه پیدا کرد و برنامهها در طول جنگ تحمیلی ۱۲روزه نیز از همه شبکههای سراسری و حتی شبکههای استانی بدون هیچگونه مشکلی پخش شد.
وی افزود: استقامت و پیروزی در بخش نظامی و دولتی، به همراه حضور پرشور و قاطع مردم در صحنه، چه در نمازجمعه، چه در راهپیماییها، تشییع شهدا و حتی در فضای مجازی بهعنوان کاربران آگاه و فعال، همه معادلات رژیمصهیونیستی را برهم زد و باعث شد نتیجه جنگ تغییر کند و در نهایت آنها را به جایی برساند که با التماس بهدنبال آتشبس باشند.
ناکامیهای اسرائیل در هدفگذاری سهگانه
اسفندیاری در مورد حمله رژیمصهیونیستی به ساختمان شیشهای گفت: به نظر من این رژیم پس از ترور فرماندهان و دانشمندان هستهای ایران و البته شکست در ترور سرانقوا و مسئولان عالیرتبه سیاسی و بلافاصله بعد از حمله ناکام به محل جلسه سرانقوا تصمیم گرفت به ساختمان شیشهای حمله کند. نتیجهای که میتوان از این فهرست عملیاتی گرفت، این است که هدف اصلی آنها، توقف نظام و حاکمیت و قطع ابزارهای حکمرانی در حوزههای نظامی، سیاسی و رسانهای ایران بود تا حاکمیت را وادار به تسلیم بیقید و شرط کنند. این برنامهای بود که رژیمصهیونیستی و ایالاتمتحده دنبال میکردند اما با ناکامی آنها در هر سه مرحله، نتوانستند به اهدافشان دستیابند. همانطور که مشاهده کردیم، با ترور فرماندهان، قدرت آفندی ایران از بین نرفت و فرماندهان جدید بهسرعت جایگزین شدند و عملیات تلافیجویانه را آغاز کردند.