نان در تنور گرانفروشی
نان، به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین اقلام سبد مصرفی خانوارهای ایرانی، جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ غذایی و معیشت مردم دارد. در بسیاری از مناطق کشور، نان نه‌فقط یک خوراک بلکه نماد تأمین حداقلی امنیت غذایی است؛ به‌طوری‌که کاهش دسترسی به نان یا افزایش قیمت آن، می‌تواند نشانه‌ای از اختلال در نظام توزیع و سیاست‌های حمایتی دولت تلقی شود.
با این حال، طی چند سال اخیر، به‌ویژه در ماه‌های گذشته، قیمت و کیفیت نان دستخوش تغییرات متعددی شده است؛ از افزایش تدریجی قیمت نان آزادپزها تا تخلف گرانفروشی، به طوری که برخی نانوایی‌ها اقدام به فروش نان با قیمت‌های بالاتر از نرخ مصوب می‌کنند. همچنین، در برخی مناطق کیفیت نان به‌شدت کاهش یافته و نان‌هایی با کیفیت پایین آرد و پخت غیربهداشتی به فروش می‌رسد که سلامت جامعه را نیز به خطر انداخته است. البته نانوایی‌های متخلف اقداماتی همچون دستکاری در وزن چانه‌های نان، استفاده از آرد خارج از شبکه رسمی یا فروش آرد یارانه‌ای در بازار آزاد نیز انجام می‌دهند. افزایش خودسرانه قیمت نان به‌ویژه در نانوایی‌های آزادپز به یکی از دغدغه‌های جدی تبدیل شده است.
سال گذشته ۲۵۰ هزار میلیارد تومان یارانه به حوزه آرد و نان داده شد که متاسفانه بخشی از این میزان یارانه هدر می‌رود. این رقم هرسال با توجه به نرخ خرید تضمینی گندم و فروش آرد بیشتر خواهد شد؛در نتیجه هزینه دولت سالانه در این بخش بیشتر می‌شود. یکی از اقداماتی که طی سال‌های گذشته برای بهینه شدن مصرف و جلوگیری از دورریز نان همراه با افزایش کیفیت انجام شد، ایجاد نانوایی‌های آزادپز در کنار نانوایی‌هایی که آرد را با نرخ یارانه‌ای می‌گیرند، بود. همچنین از سال ۱۴۰۱ نیز آرد نیمه‌یارانه‌ای برای بخش صنف و صنعت قطع و قیمت آن آزاد اعلام شده است. نانوایی‌های آزادپز، آرد را در کیسه‌های آبی دریافت می‌کنند، تابلو دارند و قیمت نان باید به‌صورت شفاف در نانوایی درج شده باشد. هر نانوایی که فاقد درج قیمت باشد تخلف کرده و با آن برخورد خواهد شد.
قیمت نان چقدر تغییر کرد؟
اواخر اردیبهشت امسال قیمت گندم صنف و صنعت و نان حجیم و آزادپز از ۱۲ هزار تومان به ۲۱ هزار و ۷۷۰ تومان افزایش یافت که این رشد چشمگیر قیمت منجر به افزایش قیمت نان آزادپز شد، از آن به بعد نانوایان سنتی به دلیل افزایش هزینه‌ها خواستار اصلاح قیمت شدند که با واگذاری امور به استانداری‌ها، بعد از بررسی هزینه‌های تولید قیمت اصلاح شد و روز چهارشنبه هفته گذشته هم نوبت افزایش قیمت به تهران رسید و قیمت‌های نان تهران در کارتخوان‌های نانینو اعمال شد. براساس بررسی‌های صورت گرفته قیمت نان بربری و لواش ۳۱ درصد، تافتون ۵۲ درصد و سنگک ۵۲ درصد افزایش داشته است. بر این اساس، قیمت نان لواش با ۳۹درصد افزایش به ۱۲۵۰تومان، بربری ساده با ۳۱درصد افزایش به ۴۶۰۰تومان و تافتون با ۵۲درصد افزایش به ۲۰۰۰تومان رسیده است.
سهمیه آرد ۱۳۷ نانوایی قطع شد
حشمت‌الله عسگری، معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری تهران نیز شنبه هفته جاری با اشاره به اعلام قیمت‌های جدید نان در پایتخت، گفت: از ابتدای سال جاری به دلیل برخی اختلاف‌نظرها در نحوه تامین یارانه نان، روند تصمیم‌گیری در ستاد تنظیم بازار کشور با تاخیر مواجه شد و همین مسأله باعث شد قیمت‌های جدید دیر اعلام شود.
وی افزود: همچنین یارانه نان نیز به شکل منظم پرداخت نمی‌شد و در عمل، یارانه قطع شده بود. در چنین فضایی برخی نانوایی‌ها از رعایت قیمت‌های مصوب سال گذشته تخطی کردند، در حالی که طبق قانون موظف بودند تا زمان ابلاغ رسمی نرخ‌های جدید، همان قیمت‌ها را رعایت کنند.
معاون استانداری تهران تاکید کرد: در این مدت با متخلفان برخورد جدی صورت گرفت و حدود ۱۳۷ نانوایی که از قوانین تخطی کرده بودند سهمیه آردشان به‌طور کامل قطع شد. همچنین رئیس یکی از اتحادیه‌های صنفی نیز به دلیل قصور در انجام وظایف، از سمت خود عزل شد.
راه‌اندازی گشت‌های ویژه نظارتی نان
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری تهران از راه‌اندازی گشت‌های ویژه نظارتی خبر داد و گفت: یک شعبه ویژه برای رسیدگی به تخلفات مربوط به حوزه آرد و نان در سطح شهر تهران تشکیل شده است. همچنین باتوجه به اختیارات جدیدی که از سوی شورای هماهنگی سران قوا به ستاد آرد و نان استان تفویض شده، امکان برخوردهای بازدارنده و قاطع‌تر از جمله افزایش ۱۰ برابری جریمه‌ها، صدور مجوز پلمب نانوایی‌های متخلف و قطع سهمیه فراهم شده است. عسگری با اعلام این‌که بدون هیچ‌گونه ملاحظه‌ای با متخلفان برخورد خواهد شد تصریح کرد: مردم در صورت مشاهده تخلف می‌توانند موضوع را از طریق سامانه ۱۲۴ وزارت صمت یا سامانه ۱۳۵ تعزیرات حکومتی گزارش دهند. اطلاعات این سامانه‌ها تجمیع‌شده و مبنای تصمیم‌گیری برای برخورد با متخلفان قرار می‌گیرد.
جرایم سنگین در انتظار نانوایی‌های متخلف
قاسم نوده‌فراهانی، رئیس اتاق اصناف ایران نیز در مورد آخرین وضعیت قیمت نان اعلام کرد: جلسات متعددی درخصوص قیمت نان با محوریت وزارت کشور برگزار شد. در آخرین جلسه که در دفتر معاون اول رئیس‌جمهور تشکیل شد، تصمیم گرفته شد که درصد مشخصی به قیمت نان افزوده شود. اختیار اجرای این تصمیم نیز به استانداران واگذار شده و آنها قیمت‌ها را به صورت جداگانه اعلام کردند. قیمت نان در تهران نیزازطریق سامانه نانینو اعلام شده وبراساس آن، نانوایی‌ها موظف به رعایت این قیمت هستند.وی از جرایم سنگین برای نانوایی‌های متخلف خبر داد و ادامه داد: نظارت و بازرسی اتاق اصناف بر مبنای این قیمت‌گذاری انجام می‌شود و متخلفین با برخورد قانونی مواجه خواهند شد. از نانوایان درخواست دارم که قیمت‌ها را رعایت کنند. هیچ نانوایی ای حق ندارد بدون مجوز اقدام به افزایش قیمت کند؛ چراکه دراین صورت باجرایم سنگینی روبه‌روخواهد شد.
چند نرخی بودن نان زمینه‌ساز تخلفات
حمیدرضا رستگار، رئیس اتاق اصناف تهران با بیان این‌که هرگونه تخطی از قیمت مصوب، تخلف صنفی است، گفت: قیمت نان تابع نرخ‌گذاری دستوری دولت است و نانوایان حق تغییر قیمت ندارند. وی با تاکید بر این‌که نانوایان به دنبال گرانفروشی نیستند بلکه به‌دلیل فاصله بین قیمت فروش و هزینه تولید، قادر به ادامه فعالیت پایدار نیستند، افزود: نانوایی جزو مشاغل سخت و پرزحمت به شمار می‌رود و اغلب نانوایان با مشکلات اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در شرایطی که قیمت نان طی چند سال ثابت مانده بود، هزینه‌های جاری نانوایان افزایش یافته و درنتیجه برخی مجبور شده‌اند برای جبران هزینه‌ها، نان‌های متفاوت‌تری همچون نان کنجددار یا سبوس‌دار عرضه کنند.رستگار با بیان این‌که چند نرخی بودن نان، زمینه‌ساز بروز تخلفات گسترده شده است، تاکید کرد: وقتی یارانه آرد به جای مردم به اول زنجیره تولید یعنی نانوایان داده می‌شود سوءاستفاده‌هایی در بخش‌خریدوفروش آرد رخ می‌دهد ویارانه واقعی به دست مصرف‌کننده نمی‌رسد.بهتر است دولت یارانه رامستقیم به مصرف‌کننده نهایی بدهد و آرد را با قیمت واقعی در اختیار نانوایان بگذارد تا هم شفافیت ایجاد شود و هم تخلفات کاهش یابد.
راهکارهای کاهش تخلفات
در شرایط فعلی بیشترین یارانه به حوزه آرد و نان اختصاص دارد که متاسفانه به دلیل سوء‌استفاده‌های متعدد شاهد هدررفت آن هستیم. از این رو کارشناسان یکسان‌سازی نرخ نان و پرداخت یارانه مستقیم به خانوارها را راهکار کاهش تخلفات این حوزه می‌دانند.حمیدرضا رستگار، رئیس اتاق اصناف در این باره با بیان این‌که کارت نان پیشنهادی است که تمام شهروندان بتوانند از یارانه‌ای استفاده کنند که دولت تأمین می‌کند، می‌گوید موضوع نان مسأله مهمی است که یکی از پیشنهادها، کارت نان است و اگر آن هم به‌درستی انجام نشود، ممکن است مثل کارت سوخت شود. چون نان قوت غالب همه جامعه است و به آن نیاز دارند و مثل آب ضروری است.او افزود: بخشی از آرد قاچاق و بخش دیگری خوراک دام می‌شود و قیمت نان خشک از نان موجود در نانوایی گران‌تر است. این موضوع چند وجهی بوده و واقعا اسراف،گرانفروشی و قاچاق درآن وجوددارد وباید تمام ظرفیت‌های این حوزه درنظر گرفته شود تا به صورت هدفمند، نان در اختیار افرادی که باید به معیشت‌شان کمک شود، قرار گیرد.برای مقابله با نانوایی‌های متخلف نخست باید سامانه‌های نظارت بر نانوایی‌ها تقویت شود تا از بروز تخلف جلوگیری کند. همچنین کارشناسان تاکید می‌کنند که سیاست تخصیص یارانه به آرد باید مورد بازنگری قرار بگیرد و به‌جای پرداخت یارانه به نانوایی یا آرد، مستقیما به مصرف‌کننده نهایی تعلق گیرد تا از انحراف منابع جلوگیری شود.همچنین آموزش و توانمندسازی نانوایان در حوزه تولید نان باکیفیت، تأمین به‌موقع و استاندارد آرد، ارائه مشوق‌های تولید به نانوایی‌های قانون‌مدار و تدوین مقررات مشخص در مورد ساعات کاری و قیمت‌گذاری، می‌تواند در کاهش تخلف و افزایش رضایت عمومی مؤثر باشد. در کنار آن، فرهنگ‌سازی در مصرف بهینه نان، کاهش دورریز و تشویق به مصرف نان سالم و سنتی نیز باید در دستور کار رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی قرار گیرد.
دولت و نهادهای نظارتی باید به این نکته توجه داشته باشند که نان، تنها یک ماده غذایی نیست بلکه ستون فقرات سفره مردم است؛ کوچک‌ترین بی‌ثباتی در این حوزه، می‌تواند آثار اجتماعی و اقتصادی درپی داشته باشد؛ بنابراین اصلاح ساختار تولید، توزیع و قیمت‌گذاری نان، اقدامی فوری و غیرقابل تعویق است.
سال گذشته ۲۵۰ هزار میلیارد تومان یارانه به حوزه آرد و نان داده شد که متاسفانه بخشی از این میزان یارانه هدر می‌رود. این رقم هرسال با توجه به نرخ خرید تضمینی گندم و فروش آرد بیشتر خواهد شد؛در نتیجه هزینه دولت سالانه در این بخش بیشتر می‌شود. یکی از اقداماتی که طی سال‌های گذشته برای بهینه شدن مصرف و جلوگیری از دورریز نان همراه با افزایش کیفیت انجام شد، ایجاد نانوایی‌های آزادپز در کنار نانوایی‌هایی که آرد را با نرخ یارانه‌ای می‌گیرند، بود. همچنین از سال ۱۴۰۱ نیز آرد نیمه‌یارانه‌ای برای بخش صنف و صنعت قطع و قیمت آن آزاد اعلام شده است. نانوایی‌های آزادپز، آرد را در کیسه‌های آبی دریافت می‌کنند، تابلو دارند و قیمت نان باید به‌صورت شفاف در نانوایی درج شده باشد. هر نانوایی که فاقد درج قیمت باشد تخلف کرده و با آن برخورد خواهد شد.
قیمت نان چقدر تغییر کرد؟
اواخر اردیبهشت امسال قیمت گندم صنف و صنعت و نان حجیم و آزادپز از ۱۲ هزار تومان به ۲۱ هزار و ۷۷۰ تومان افزایش یافت که این رشد چشمگیر قیمت منجر به افزایش قیمت نان آزادپز شد، از آن به بعد نانوایان سنتی به دلیل افزایش هزینه‌ها خواستار اصلاح قیمت شدند که با واگذاری امور به استانداری‌ها، بعد از بررسی هزینه‌های تولید قیمت اصلاح شد و روز چهارشنبه هفته گذشته هم نوبت افزایش قیمت به تهران رسید و قیمت‌های نان تهران در کارتخوان‌های نانینو اعمال شد. براساس بررسی‌های صورت گرفته قیمت نان بربری و لواش ۳۱ درصد، تافتون ۵۲ درصد و سنگک ۵۲ درصد افزایش داشته است. بر این اساس، قیمت نان لواش با ۳۹درصد افزایش به ۱۲۵۰تومان، بربری ساده با ۳۱درصد افزایش به ۴۶۰۰تومان و تافتون با ۵۲درصد افزایش به ۲۰۰۰تومان رسیده است.
سهمیه آرد ۱۳۷ نانوایی قطع شد
حشمت‌الله عسگری، معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری تهران نیز شنبه هفته جاری با اشاره به اعلام قیمت‌های جدید نان در پایتخت، گفت: از ابتدای سال جاری به دلیل برخی اختلاف‌نظرها در نحوه تامین یارانه نان، روند تصمیم‌گیری در ستاد تنظیم بازار کشور با تاخیر مواجه شد و همین مسأله باعث شد قیمت‌های جدید دیر اعلام شود.
وی افزود: همچنین یارانه نان نیز به شکل منظم پرداخت نمی‌شد و در عمل، یارانه قطع شده بود. در چنین فضایی برخی نانوایی‌ها از رعایت قیمت‌های مصوب سال گذشته تخطی کردند، در حالی که طبق قانون موظف بودند تا زمان ابلاغ رسمی نرخ‌های جدید، همان قیمت‌ها را رعایت کنند.
معاون استانداری تهران تاکید کرد: در این مدت با متخلفان برخورد جدی صورت گرفت و حدود ۱۳۷ نانوایی که از قوانین تخطی کرده بودند سهمیه آردشان به‌طور کامل قطع شد. همچنین رئیس یکی از اتحادیه‌های صنفی نیز به دلیل قصور در انجام وظایف، از سمت خود عزل شد.
راه‌اندازی گشت‌های ویژه نظارتی نان
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری تهران از راه‌اندازی گشت‌های ویژه نظارتی خبر داد و گفت: یک شعبه ویژه برای رسیدگی به تخلفات مربوط به حوزه آرد و نان در سطح شهر تهران تشکیل شده است. همچنین باتوجه به اختیارات جدیدی که از سوی شورای هماهنگی سران قوا به ستاد آرد و نان استان تفویض شده، امکان برخوردهای بازدارنده و قاطع‌تر از جمله افزایش ۱۰ برابری جریمه‌ها، صدور مجوز پلمب نانوایی‌های متخلف و قطع سهمیه فراهم شده است. عسگری با اعلام این‌که بدون هیچ‌گونه ملاحظه‌ای با متخلفان برخورد خواهد شد تصریح کرد: مردم در صورت مشاهده تخلف می‌توانند موضوع را از طریق سامانه ۱۲۴ وزارت صمت یا سامانه ۱۳۵ تعزیرات حکومتی گزارش دهند. اطلاعات این سامانه‌ها تجمیع‌شده و مبنای تصمیم‌گیری برای برخورد با متخلفان قرار می‌گیرد.
جرایم سنگین در انتظار نانوایی‌های متخلف
قاسم نوده‌فراهانی، رئیس اتاق اصناف ایران نیز در مورد آخرین وضعیت قیمت نان اعلام کرد: جلسات متعددی درخصوص قیمت نان با محوریت وزارت کشور برگزار شد. در آخرین جلسه که در دفتر معاون اول رئیس‌جمهور تشکیل شد، تصمیم گرفته شد که درصد مشخصی به قیمت نان افزوده شود. اختیار اجرای این تصمیم نیز به استانداران واگذار شده و آنها قیمت‌ها را به صورت جداگانه اعلام کردند. قیمت نان در تهران نیزازطریق سامانه نانینو اعلام شده وبراساس آن، نانوایی‌ها موظف به رعایت این قیمت هستند.وی از جرایم سنگین برای نانوایی‌های متخلف خبر داد و ادامه داد: نظارت و بازرسی اتاق اصناف بر مبنای این قیمت‌گذاری انجام می‌شود و متخلفین با برخورد قانونی مواجه خواهند شد. از نانوایان درخواست دارم که قیمت‌ها را رعایت کنند. هیچ نانوایی ای حق ندارد بدون مجوز اقدام به افزایش قیمت کند؛ چراکه دراین صورت باجرایم سنگینی روبه‌روخواهد شد.
چند نرخی بودن نان زمینه‌ساز تخلفات
حمیدرضا رستگار، رئیس اتاق اصناف تهران با بیان این‌که هرگونه تخطی از قیمت مصوب، تخلف صنفی است، گفت: قیمت نان تابع نرخ‌گذاری دستوری دولت است و نانوایان حق تغییر قیمت ندارند. وی با تاکید بر این‌که نانوایان به دنبال گرانفروشی نیستند بلکه به‌دلیل فاصله بین قیمت فروش و هزینه تولید، قادر به ادامه فعالیت پایدار نیستند، افزود: نانوایی جزو مشاغل سخت و پرزحمت به شمار می‌رود و اغلب نانوایان با مشکلات اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در شرایطی که قیمت نان طی چند سال ثابت مانده بود، هزینه‌های جاری نانوایان افزایش یافته و درنتیجه برخی مجبور شده‌اند برای جبران هزینه‌ها، نان‌های متفاوت‌تری همچون نان کنجددار یا سبوس‌دار عرضه کنند.رستگار با بیان این‌که چند نرخی بودن نان، زمینه‌ساز بروز تخلفات گسترده شده است، تاکید کرد: وقتی یارانه آرد به جای مردم به اول زنجیره تولید یعنی نانوایان داده می‌شود سوءاستفاده‌هایی در بخش‌خریدوفروش آرد رخ می‌دهد ویارانه واقعی به دست مصرف‌کننده نمی‌رسد.بهتر است دولت یارانه رامستقیم به مصرف‌کننده نهایی بدهد و آرد را با قیمت واقعی در اختیار نانوایان بگذارد تا هم شفافیت ایجاد شود و هم تخلفات کاهش یابد.
راهکارهای کاهش تخلفات
در شرایط فعلی بیشترین یارانه به حوزه آرد و نان اختصاص دارد که متاسفانه به دلیل سوء‌استفاده‌های متعدد شاهد هدررفت آن هستیم. از این رو کارشناسان یکسان‌سازی نرخ نان و پرداخت یارانه مستقیم به خانوارها را راهکار کاهش تخلفات این حوزه می‌دانند.حمیدرضا رستگار، رئیس اتاق اصناف در این باره با بیان این‌که کارت نان پیشنهادی است که تمام شهروندان بتوانند از یارانه‌ای استفاده کنند که دولت تأمین می‌کند، می‌گوید موضوع نان مسأله مهمی است که یکی از پیشنهادها، کارت نان است و اگر آن هم به‌درستی انجام نشود، ممکن است مثل کارت سوخت شود. چون نان قوت غالب همه جامعه است و به آن نیاز دارند و مثل آب ضروری است.او افزود: بخشی از آرد قاچاق و بخش دیگری خوراک دام می‌شود و قیمت نان خشک از نان موجود در نانوایی گران‌تر است. این موضوع چند وجهی بوده و واقعا اسراف،گرانفروشی و قاچاق درآن وجوددارد وباید تمام ظرفیت‌های این حوزه درنظر گرفته شود تا به صورت هدفمند، نان در اختیار افرادی که باید به معیشت‌شان کمک شود، قرار گیرد.برای مقابله با نانوایی‌های متخلف نخست باید سامانه‌های نظارت بر نانوایی‌ها تقویت شود تا از بروز تخلف جلوگیری کند. همچنین کارشناسان تاکید می‌کنند که سیاست تخصیص یارانه به آرد باید مورد بازنگری قرار بگیرد و به‌جای پرداخت یارانه به نانوایی یا آرد، مستقیما به مصرف‌کننده نهایی تعلق گیرد تا از انحراف منابع جلوگیری شود.همچنین آموزش و توانمندسازی نانوایان در حوزه تولید نان باکیفیت، تأمین به‌موقع و استاندارد آرد، ارائه مشوق‌های تولید به نانوایی‌های قانون‌مدار و تدوین مقررات مشخص در مورد ساعات کاری و قیمت‌گذاری، می‌تواند در کاهش تخلف و افزایش رضایت عمومی مؤثر باشد. در کنار آن، فرهنگ‌سازی در مصرف بهینه نان، کاهش دورریز و تشویق به مصرف نان سالم و سنتی نیز باید در دستور کار رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی قرار گیرد.
دولت و نهادهای نظارتی باید به این نکته توجه داشته باشند که نان، تنها یک ماده غذایی نیست بلکه ستون فقرات سفره مردم است؛ کوچک‌ترین بی‌ثباتی در این حوزه، می‌تواند آثار اجتماعی و اقتصادی درپی داشته باشد؛ بنابراین اصلاح ساختار تولید، توزیع و قیمت‌گذاری نان، اقدامی فوری و غیرقابل تعویق است.
