دغدغه‌های شهریوری دانشجویان
پس از پایان جنگ تحمیلی ۱۲روزه، فضای دانشگاهی کشور وارد مرحله تازه‌ای شد. برخی دانشجویان در دوران امتحان به‌سر می‌بردند یا بازه زمانی امتحانات‌شان نزدیک بود اما با وجود اتفاقاتی که رخ‌داد، اکثر دانشگاهها مجبور شدند زمان برگزاری امتحانات را به تعویق بیندازند.
حسین سیمایی‌صراف، وزیر علوم همان موقع تصمیم‌‌گیری درباره زمان و شیوه برگزاری امتحانات را به خود دانشگاهها واگذار کرد. بااین‌حال این روزها خیلی از دانشجویان درانتظار برگزاری امتحانات‌شان در شهریورماه هستند. این موضوع درحالی‌است که با توجه به اتفاقات اخیر و تعطیلی خوابگاهها، بسیاری از دانشجویان ناچار به شهرهای محل سکونت‌شان بازگشته‌اند.
سعید حبیبا،رئیس سازمان امور دانشجویان اعلام کرده در پی جنگ تحمیلی ۱۲روزه، فرآیند بازسازی و آماده‌سازی خوابگاه‌های دانشجویی که معمولا در ایام تابستان صورت می‌گرفت، با اختلالاتی مواجه شد اما دانشگاهها و خوابگاه‌های دانشجویی از هفته اول شهریورماه بازگشایی می‌شوند؛ موضوعی که کار را برای دانشجویانی که در شهر دانشگاه خود ساکن نیستند سخت می‌کند. حالا باید دید در چنین فضایی که دانشگاهیان، دارای برنامه و دستورالعملی یکسان نیستند، دانشجویان با چه دغدغه‌هایی مواجهند و چه راهکارهایی برای این موضوع وجود دارد؟
دانشجویان چه می‌گویند
شاید طولانی‌شدن بازه زمانی برگزاری امتحانات، به کاهش انگیزه در میان دانشجویان منجر شود. از سوی دیگر، نبود برنامهریزی متمرکز برای همه دانشگاهها از سوی وزارت علوم، فضا را کمی آشفته کرده است. ثنا، دانشجوی ترم ۴ زبان و ادبیات فارسی پردیس باهنر دانشگاه فرهنگیان است. آن‌طور که او توضیح می‌دهد قرار است امتحانات‌شان از ۳ تا ۱۵ شهریورماه برگزار شود اما نگرانی اصلی او درباره این بود که اگر دوباره شرایط به گونه‌ای پیش‌رود که امتحانات به تعویق بیفتد، تکلیف این ترم چه می‌شود؟ مسأله‌ای که قدرت تمرکز این دانشجو را برای حضور در امتحانات شهریورماه گرفته است.
صبا آزادی هم دانشجوی ترم ۷ رشته حسابداری یکی از واحدهای دانشگاه آزاد است. برخی از امتحانات او پیش از جنگ تحمیلی ۱۲روزه به‌صورت مجازی برگزار شده و درحال‌حاضر فقط دو امتحانش باقی مانده که تا اول شهریورماه تمام می‌شود. اما مشکل اصلی او و سایر دوستانش، ترم تابستانی بود که به‌دلیل این‌که برخی از دروس و واحدها پیش‌نیاز درس دیگری بودند، موفق نشده‌اند ترم تابستان را بردارند.
کارزار برگزاری امتحانات برخط
گویا بسیاری از دانشجویان هم در این مدت بیکار نبودند چراکه به‌تازگی در فضای مجازی کارزاری با عنوان «درخواست برگزاری امتحانات پایان ترم تمام دانشگاهها به‌صورت مجازی» تشکیل شده است و تاکنون حدود ۳۰۰۰ نفر آن را امضا کردند. آنها می‌گویند در شرایطی که اکثر دانشجویان فاقد خوابگاه در شهرهای محل سکونت خود هستند و رفتن به شهر دانشگاه برای‌شان بار مالی بسیار زیادی خواهد داشت، به دلیل کمبود انرژی، اعم از آب و برق، با تعطیلی و دشواری‌‌های بسیاری روبه‌رو هستند. به همین منظور تعداد زیادی از دانشجویان با تشکیل این کارزار، خواستار برگزاری امتحانات به‌صورت مجازی شدند. البته با توجه به مسأله انرژی که در این کارزار به آن اشاره شده است، مواردی همچون قطعی آب و برق و به‌دنبال آن قطعی اینترنت، زیرساخت‌‌های لازم برای برگزاری آزمون‌‌های برخط را نیز بامشکل مواجه می‌کند. عبدالله معتمدی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است دانشگاهها باید در همان زمان جنگ تحمیلی ۱۲روزه، امتحانات را با شرایط متفاوتی برگزار می‌کردند. وی ادامه می‌دهد: «اگر فرض کنیم این شرایط ادامه‌‌دار باشد، امکان اعلام مجازی‌بودن سال تحصیلی و امتحانات وجود ندارد. تا جایی که اطلاع دارم، برنامه‌‌ای برای برگزاری امتحانات به‌صورت مجازی در نظر گرفته نشده است. در مورد خوابگاهها نیز با توجه به زمان‌‌بندی امتحانات در شهریورماه، طبیعتا خوابگاهها چند روز یا حداقل یک هفته پیش از آغاز امتحانات برای پذیرش دانشجویان آماده خواهند شد.»
دردسرهای امتحان مجازی
برخی کارشناسان تاکید می‌گویند این‌که بسیاری از دانشجویان با تشکیل کارزار خواستار برگزاری امتحانات برخط شدند هم درخواست درستی نیست، چراکه این مدل از امتحانات دردسرهای مخصوص به خود را دارد. عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به همین مسأله بیان می‌کند: «امتحانات به تعویق افتاده‌اند و به نظر می‌رسد وزارت علوم و دانشگاهها نه‌تنها تمایلی به برگزاری امتحانات به‌صورت مجازی ندارند بلکه همه در تلاشند آزمون‌‌ها به شکل حضوری برگزار شود. واقعیت این است که امتحانات مجازی در دوران کرونا با حاشیه‌‌های زیادی همراه بود و نگرانی‌‌های قابل‌توجهی نسبت به دقت ارزیابی‌‌ها وجود داشت. این دغدغه مطرح بود که تا چه اندازه می‌توان به نتایج این آزمون‌‌ها اعتماد کرد و آنها را معیار مناسبی برای سنجش واقعی دانشجویان دانست.» آن‌طور که او به ما توضیح می‌دهد، درحال‌حاضر تمرکز اصلی بر برگزاری حضوری امتحانات است چراکه با آغاز ترم جدید، فرصت محدودی برای انجام این فرآیند باقی مانده است. بنابراین، باید از بازه زمانی موجود در شهریورماه برای برگزاری امتحانات استفاده شود تا دانشجویان بتوانند بدون اختلال در روند آموزشی، انتخاب واحد ترم آینده خود را نیز انجام دهند.
دانشجویان نگران نباشند
با گذشت چند هفته از پایان جنگ تحمیلی ۱۲روزه و بازگشت آرامش نسبی به کشور، اکنون فضای عمومی جامعه مخصوصا در بین قشر دانشجو، به گونه‌ای است که امکان برگزاری حضوری امتحانات دانشگاهی فراهم شده؛ مسأله‌ای که معتمدی هم بدان اشاره می‌کند و می‌گوید: «درحال‌حاضر، شرایط عمومی جامعه مطلوب است و با توجه به نبود وضعیت جنگی یا شرایط اضطراری، بستر لازم برای برگزاری حضوری امتحانات فراهم شده و دانشجویانی که نگرانی‌‌های جزئی دارند نیز می‌بایست با مدیریت اضطراب خود، بر این نگرانی‌‌ها غلبه کنند.» در این میان، شاید مشکلاتی مانند اسکان دانشجویان غیربومی، بازسازی خوابگاهها و مدیریت قطعی‌‌های پراکنده برق همچنان وجود داشته باشد، اما به‌هرحال این موانع با هماهنگی قابل رفع است تا تأثیر محدودیت‌‌ها بر روند برگزاری امتحانات به حداقل برسد. بااین‌حال، پرسش اصلی این است که آیا برنامهریزی متمرکز از سوی وزارت علوم برای همه دانشگاهها، کار را آسان‌تر نمی‌کرد؟ عبدالله معتمدی در پاسخ به این سؤال ما خاطرنشان می‌کند: «با توجه به این‌که در دوران جنگ تحمیلی ۱۲روزه برخی مناطق مانند تهران مورد حمله قرار گرفتند، اما برخی استان‌‌ها هیچ‌گونه آسیب یا مشکلی نداشتند، بنابراین اتخاذ تصمیمات یکسان از سوی وزارت علوم در آن زمان نمی‌توانست منطقی باشد؛ اما اکنون شرایط در سراسر کشور تقریبا مشابه است و تفاوت چشمگیری میان استان‌‌ها وجود ندارد.» وی می‌افزاید: «لازم است دانشجویان با آرامش و اعتماد به تصمیمات اتخا‌ذشده، تمرکز خود را بر آمادگی برای امتحانات حفظ کنند. نگرانی‌‌های احساسی اگر کنترل نشوند، ممکن است کاهش انگیزه تحصیلی و از دست رفتن فرصت‌‌های مطالعاتی را در پی داشته باشند. بنابراین، تصمیم‌‌گیری با قاطعیت و اطمینان از فراهم‌بودن شرایط، می‌تواند مسیر موفقیت را هموارتر کند.»
دانشجویان، آماده‌تر از قبل
به‌هرحال با عبور از روزهای دشوار و پشت‌سر گذاشتن بحران، اکنون دانشگاهها و جامعه دانشجویی در آستانه بازگشت به ثباتی تازه قرار گرفته‌‌اند. روند آماده سازی خوابگاهها، برنامهریزی برای امتحانات و فراهم‌شدن شرایط مطلوب‌تر نشان می‌دهد که ساختار آموزش عالی کشور توانسته از دل چالش‌‌ها، خود را بازسازی و به سمت بهبود حرکت کند. این تجربه نه‌تنها ظرفیت‌های مدیریتی و انعطاف‌‌پذیری دانشگاهها را آشکار ساخت، بلکه اهمیت همدلی و مشارکت دانشجویان در مسیر عبور از بحران را پررنگ‌تر کرد. اکنون زمان آن رسیده که با نگاه رو به جلو و تکیه بر برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، فضای آموزشی کشور به روال طبیعی خود بازگردد و دانشجویان با امیدواری و آرامش بیشتری برای ادامه مسیر علمی خود آماده شوند.
سعید حبیبا،رئیس سازمان امور دانشجویان اعلام کرده در پی جنگ تحمیلی ۱۲روزه، فرآیند بازسازی و آماده‌سازی خوابگاه‌های دانشجویی که معمولا در ایام تابستان صورت می‌گرفت، با اختلالاتی مواجه شد اما دانشگاهها و خوابگاه‌های دانشجویی از هفته اول شهریورماه بازگشایی می‌شوند؛ موضوعی که کار را برای دانشجویانی که در شهر دانشگاه خود ساکن نیستند سخت می‌کند. حالا باید دید در چنین فضایی که دانشگاهیان، دارای برنامه و دستورالعملی یکسان نیستند، دانشجویان با چه دغدغه‌هایی مواجهند و چه راهکارهایی برای این موضوع وجود دارد؟
دانشجویان چه می‌گویند
شاید طولانی‌شدن بازه زمانی برگزاری امتحانات، به کاهش انگیزه در میان دانشجویان منجر شود. از سوی دیگر، نبود برنامهریزی متمرکز برای همه دانشگاهها از سوی وزارت علوم، فضا را کمی آشفته کرده است. ثنا، دانشجوی ترم ۴ زبان و ادبیات فارسی پردیس باهنر دانشگاه فرهنگیان است. آن‌طور که او توضیح می‌دهد قرار است امتحانات‌شان از ۳ تا ۱۵ شهریورماه برگزار شود اما نگرانی اصلی او درباره این بود که اگر دوباره شرایط به گونه‌ای پیش‌رود که امتحانات به تعویق بیفتد، تکلیف این ترم چه می‌شود؟ مسأله‌ای که قدرت تمرکز این دانشجو را برای حضور در امتحانات شهریورماه گرفته است.
صبا آزادی هم دانشجوی ترم ۷ رشته حسابداری یکی از واحدهای دانشگاه آزاد است. برخی از امتحانات او پیش از جنگ تحمیلی ۱۲روزه به‌صورت مجازی برگزار شده و درحال‌حاضر فقط دو امتحانش باقی مانده که تا اول شهریورماه تمام می‌شود. اما مشکل اصلی او و سایر دوستانش، ترم تابستانی بود که به‌دلیل این‌که برخی از دروس و واحدها پیش‌نیاز درس دیگری بودند، موفق نشده‌اند ترم تابستان را بردارند.
کارزار برگزاری امتحانات برخط
گویا بسیاری از دانشجویان هم در این مدت بیکار نبودند چراکه به‌تازگی در فضای مجازی کارزاری با عنوان «درخواست برگزاری امتحانات پایان ترم تمام دانشگاهها به‌صورت مجازی» تشکیل شده است و تاکنون حدود ۳۰۰۰ نفر آن را امضا کردند. آنها می‌گویند در شرایطی که اکثر دانشجویان فاقد خوابگاه در شهرهای محل سکونت خود هستند و رفتن به شهر دانشگاه برای‌شان بار مالی بسیار زیادی خواهد داشت، به دلیل کمبود انرژی، اعم از آب و برق، با تعطیلی و دشواری‌‌های بسیاری روبه‌رو هستند. به همین منظور تعداد زیادی از دانشجویان با تشکیل این کارزار، خواستار برگزاری امتحانات به‌صورت مجازی شدند. البته با توجه به مسأله انرژی که در این کارزار به آن اشاره شده است، مواردی همچون قطعی آب و برق و به‌دنبال آن قطعی اینترنت، زیرساخت‌‌های لازم برای برگزاری آزمون‌‌های برخط را نیز بامشکل مواجه می‌کند. عبدالله معتمدی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است دانشگاهها باید در همان زمان جنگ تحمیلی ۱۲روزه، امتحانات را با شرایط متفاوتی برگزار می‌کردند. وی ادامه می‌دهد: «اگر فرض کنیم این شرایط ادامه‌‌دار باشد، امکان اعلام مجازی‌بودن سال تحصیلی و امتحانات وجود ندارد. تا جایی که اطلاع دارم، برنامه‌‌ای برای برگزاری امتحانات به‌صورت مجازی در نظر گرفته نشده است. در مورد خوابگاهها نیز با توجه به زمان‌‌بندی امتحانات در شهریورماه، طبیعتا خوابگاهها چند روز یا حداقل یک هفته پیش از آغاز امتحانات برای پذیرش دانشجویان آماده خواهند شد.»
دردسرهای امتحان مجازی
برخی کارشناسان تاکید می‌گویند این‌که بسیاری از دانشجویان با تشکیل کارزار خواستار برگزاری امتحانات برخط شدند هم درخواست درستی نیست، چراکه این مدل از امتحانات دردسرهای مخصوص به خود را دارد. عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به همین مسأله بیان می‌کند: «امتحانات به تعویق افتاده‌اند و به نظر می‌رسد وزارت علوم و دانشگاهها نه‌تنها تمایلی به برگزاری امتحانات به‌صورت مجازی ندارند بلکه همه در تلاشند آزمون‌‌ها به شکل حضوری برگزار شود. واقعیت این است که امتحانات مجازی در دوران کرونا با حاشیه‌‌های زیادی همراه بود و نگرانی‌‌های قابل‌توجهی نسبت به دقت ارزیابی‌‌ها وجود داشت. این دغدغه مطرح بود که تا چه اندازه می‌توان به نتایج این آزمون‌‌ها اعتماد کرد و آنها را معیار مناسبی برای سنجش واقعی دانشجویان دانست.» آن‌طور که او به ما توضیح می‌دهد، درحال‌حاضر تمرکز اصلی بر برگزاری حضوری امتحانات است چراکه با آغاز ترم جدید، فرصت محدودی برای انجام این فرآیند باقی مانده است. بنابراین، باید از بازه زمانی موجود در شهریورماه برای برگزاری امتحانات استفاده شود تا دانشجویان بتوانند بدون اختلال در روند آموزشی، انتخاب واحد ترم آینده خود را نیز انجام دهند.
دانشجویان نگران نباشند
با گذشت چند هفته از پایان جنگ تحمیلی ۱۲روزه و بازگشت آرامش نسبی به کشور، اکنون فضای عمومی جامعه مخصوصا در بین قشر دانشجو، به گونه‌ای است که امکان برگزاری حضوری امتحانات دانشگاهی فراهم شده؛ مسأله‌ای که معتمدی هم بدان اشاره می‌کند و می‌گوید: «درحال‌حاضر، شرایط عمومی جامعه مطلوب است و با توجه به نبود وضعیت جنگی یا شرایط اضطراری، بستر لازم برای برگزاری حضوری امتحانات فراهم شده و دانشجویانی که نگرانی‌‌های جزئی دارند نیز می‌بایست با مدیریت اضطراب خود، بر این نگرانی‌‌ها غلبه کنند.» در این میان، شاید مشکلاتی مانند اسکان دانشجویان غیربومی، بازسازی خوابگاهها و مدیریت قطعی‌‌های پراکنده برق همچنان وجود داشته باشد، اما به‌هرحال این موانع با هماهنگی قابل رفع است تا تأثیر محدودیت‌‌ها بر روند برگزاری امتحانات به حداقل برسد. بااین‌حال، پرسش اصلی این است که آیا برنامهریزی متمرکز از سوی وزارت علوم برای همه دانشگاهها، کار را آسان‌تر نمی‌کرد؟ عبدالله معتمدی در پاسخ به این سؤال ما خاطرنشان می‌کند: «با توجه به این‌که در دوران جنگ تحمیلی ۱۲روزه برخی مناطق مانند تهران مورد حمله قرار گرفتند، اما برخی استان‌‌ها هیچ‌گونه آسیب یا مشکلی نداشتند، بنابراین اتخاذ تصمیمات یکسان از سوی وزارت علوم در آن زمان نمی‌توانست منطقی باشد؛ اما اکنون شرایط در سراسر کشور تقریبا مشابه است و تفاوت چشمگیری میان استان‌‌ها وجود ندارد.» وی می‌افزاید: «لازم است دانشجویان با آرامش و اعتماد به تصمیمات اتخا‌ذشده، تمرکز خود را بر آمادگی برای امتحانات حفظ کنند. نگرانی‌‌های احساسی اگر کنترل نشوند، ممکن است کاهش انگیزه تحصیلی و از دست رفتن فرصت‌‌های مطالعاتی را در پی داشته باشند. بنابراین، تصمیم‌‌گیری با قاطعیت و اطمینان از فراهم‌بودن شرایط، می‌تواند مسیر موفقیت را هموارتر کند.»
دانشجویان، آماده‌تر از قبل
به‌هرحال با عبور از روزهای دشوار و پشت‌سر گذاشتن بحران، اکنون دانشگاهها و جامعه دانشجویی در آستانه بازگشت به ثباتی تازه قرار گرفته‌‌اند. روند آماده سازی خوابگاهها، برنامهریزی برای امتحانات و فراهم‌شدن شرایط مطلوب‌تر نشان می‌دهد که ساختار آموزش عالی کشور توانسته از دل چالش‌‌ها، خود را بازسازی و به سمت بهبود حرکت کند. این تجربه نه‌تنها ظرفیت‌های مدیریتی و انعطاف‌‌پذیری دانشگاهها را آشکار ساخت، بلکه اهمیت همدلی و مشارکت دانشجویان در مسیر عبور از بحران را پررنگ‌تر کرد. اکنون زمان آن رسیده که با نگاه رو به جلو و تکیه بر برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، فضای آموزشی کشور به روال طبیعی خود بازگردد و دانشجویان با امیدواری و آرامش بیشتری برای ادامه مسیر علمی خود آماده شوند.
