«جام‌جم» در گفت‌وگو با پزشکان وضعیت دستیاران پزشکی و تاثیر افزایش ۳۰ درصدی حقوق آنها را بررسی می‌کند
تزریق انگیزه به دستیاران پزشکی
«حقوق دستیاران پزشکی ازشهریور۳۰درصد افزایش می‌یابد»این خبری است که به‌تازگی محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت اعلام کرده است.خبری که درمیانه فشارهای اقتصادی و هزینه‌های سرسام‌آور زندگی در شهرهای بزرگ، می‌تواند بارقه‌ای از انگیزه و امید رادر دل پزشکان جوان و ستون‌های آینده نظام سلامت کشور روشن کند.
هر چند کارشناسان معتقدند با «یک گل بهار نمی‌شود» بااین حال این افزایش حقوق در شرایط فعلی که زنگ خطر کمبود نیروی متخصص در کشور بلندتر از هر زمانی به صدا درآمده و ۹۰ هزار پزشک عمومی رغبتی برای تخصص ندارند، می‌تواند گامی اولیه برای بهبود بخشی از چالش‌های نظام سلامت در تربیت نیروی متخصص باشد.
نگاهی به آمار داوطلبان دوره‌های دستیاری پزشکی در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که بحران اقتصادی و نبود چشم‌انداز روشن شغلی به مانعی جدی برای ورود به برخی رشته‌های تخصصی تبدیل شده است. این مسأله بیش از هر چیز ریشه در مشکلات معیشتی و فشارهای مالی گسترده دارد که باعث شده بسیاری از پزشکان جوان، حتی در رشته‌های حیاتی و پرتقاضا، از ادامه مسیر تخصصی منصرف شوند. برای نمونه، به گفته دکتر بابک شکارچی، معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی کشور در مصاحبه با جام‌جم، در سال گذشته از ۴۴۰ نفر ظرفیت پذیرش در رشته بیهوشی، بیش از ۷۰ درصد ظرفیت خالی ماند. در رشته پراهمیت طب‌اورژانس نیز از ۴۳۹ ظرفیت برای این رشته، ۴۰۹ مورد یعنی بیش از ۹۰ درصد ظرفیت آن متقاضی نداشت! رشته اطفال هم با ۶۳۹ ظرفیت در کل کشور چیزی حدود ۴۲۹ مورد از آن یعنی بالای ۷۰ درصد بدون متقاضی ماند. همین کاهش رغبت نسبت به دوره‌های دستیاری در کنار موج مهاجرت پزشکان، زنگ خطری برای آینده نظام سلامت کشور است. این چالش‌ها وزارت بهداشت را بر آن داشت تا با وجود مشکلات اقتصادی فراوان، افزایش ۳۰ درصدی حقوق دستیاران پزشکی را به عنوان گامی ضروری برای بهبود وضعیت معیشتی و حفظ انگیزه پزشکان جوان در دستور کار قرار دهد.
افزایش حقوق دستیاران گامی مثبت اما ناکافی
برخی کارشناسان معتقدند افزایش حقوق دستیاران باید با سیاست‌های مکملی مانند تأمین مسکن، پوشش بیمه‌های مسئولیت، حمایت از خانواده‌های دستیاران و همچنین افزایش تعرفه‌های پزشکی متناسب با تورم همراه شود تا در بلندمدت بتواند انگیزه‌سازی موثرتری داشته باشد. دکترعلیرضا سلیمی،عضو هیأت‌مدیره نظام پزشکی تهران و رئیس انجمن بیهوشی ایران، در گفت‌وگو با جام‌جم مسائل دستیاری را بسیار عمیق و پیچیده می‌داند و می‌گوید: امروز به مرحله‌ای رسیده‌ایم که صندلی‌هایی که زمانی نخبگان برای آن رقابت می‌کردند، خالی مانده است. اومعتقد است دوره سخت دستیاری تنها بخشی از ماجراست. بسیاری از دستیاران در سنی وارد این دوره می‌شوند که دیگر دانشجوی ۱۸ساله نیستند. آنها خانواده، فرزند و هزینه‌های زندگی دارند و در شرایطی که هزینه‌های زندگی در شهرهای بزرگی مثل تهران بسیار بالاست، فشار مالی و روانی شدیدی بر این افراد وارد می‌شود. وی افزایش ۳۰ درصدی حقوق دستیاران را گامی مثبت و قابل قدردانی می‌داند اما تاکید می‌کند: نباید فراموش کنیم که این افزایش با نرخ تورم سالانه برابری می‌کند و در عمل، قدرت خرید را چندان افزایش نمی‌دهد. وقتی مخارج زندگی یک دستیار در تهران شامل خوراک، اجاره مسکن و سایر هزینه‌ها را در نظر بگیریم، متوجه می‌شویم که این افزایش، پاسخگوی نیازهای واقعی او نیست. آنچه می‌تواند تغییری جدی ایجاد کند، اقدامات زیرساختی است. برای مثال، اگر در کنار افزایش حقوق، مسکن در اختیار دستیاران قرار گیرد، می‌تواند بخشی از فشار اقتصادی آنها را کاهش دهد. مهم نیست فرد متأهل باشد یا مجرد؛ تأمین مسکن، تضمین بیمه‌های مسئولیت حرفه‌ای و بیمه درمانی و ایجاد سابقه شغلی برای دستیاران، گام‌هایی مؤثر و پایدار خواهد بود. همچنین باید توجه داشت که این مسیر نیازمند ادامه‌دار بودن اقدامات حمایتی است. افزایش حقوق، اولین گام است اما گام‌های بعدی باید برداشته شود تا شرایط بهبود یابد.
بازنگری در اقتصاد سلامت؛ چاره معضل دستیاران پزشکی
در کنار اقدامات اقتصادی مانند افزایش حقوق، بسیاری از کارشناسان تأکید دارند که حل مشکلات دستیاران پزشکی صرفا با اعداد و ارقام ممکن نیست. آنها معتقدند تحول در وضعیت این گروه، نیازمند نگاهی جامع و اصلاحات زیرساختی در کل نظام سلامت است. در همین زمینه، رئیس انجمن بیهوشی ایران با تأکید بر ضرورت بازنگری اساسی در اقتصاد سلامت کشور می‌گوید: تعرفه‌ها باید واقعی شود و امید به آینده برای فعالان این حوزه برگردد؛ این مهم‌ترین فاکتور است. علاوه‌بر آن، بسیاری از فرآیندها و رفتارها در بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها نیز جای اصلاح دارد. برخورد با دستیاران، ساعات کاری، امکانات رفاهی، همه نیازمند بازبینی است. آن‌طور که سلیمی مطرح می‌کند، برخی از این مسائل حتی بدون هزینه هم قابل اصلاح است؛ اما همه این عوامل باید در کنار هم دیده شود. باید به شأن دستیاران، جایگاه آنها، شرایط زندگی‌شان و آینده شغلی‌شان توجه ویژه شود. عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی ادامه می‌دهد: ما بارها تأکید کرده‌ایم که بحث دستیاران باید در اولویت قرار گیرد؛ چراکه آنها در شرایط بسیار سختی قرار دارند و باید با نگاه حمایتی و عادلانه، برای حل مشکلات‌شان اقدام شود.
چه باید کرد؟
برای ایجاد تحول پایدار در نظام سلامت، تنها افزایش حقوق دستیاران کافی نیست. صاحب‌نظران این حوزه بر لزوم مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ، ساختاری و هدفمند تأکید دارند. ازیک‌سو، به باوردکتر خسرونیا،باید به جای تکیه برسیاست‌های کوتاه‌مدت و مقطعی، تعرفه‌های پزشکی به‌صورت واقعی ومتناسب با نرخ تورم بازنگری شود تا پزشکان جوان چشم‌انداز مالی روشن‌تری در حرفه خود ببینند. در کنار این اصلاحات ساختاری، دکتر سلیمی نیز بر نقش مهم عوامل غیرمالی تأکید دارد؛ از جمله بهبود رفتار سازمانی با دستیاران، ساماندهی ساعات کاری، تأمین خوابگاه و امکانات رفاهی مناسب در مراکز درمانی و دانشگاه‌ها.
پزشکان جوان در دوراهی تخصص یا درآمد سریع
افزایش ۳۰ درصدی حقوق دستیاران پزشکی، گرچه از سوی وزارت بهداشت به‌عنوان گامی رو‌به جلوبرای حمایت از پزشکان جوان معرفی شده اما به باور برخی از صاحب‌نظران حوزه پزشکی، این اقدام تنها بخشی از مسیر اصلاح است و نمی‌تواند به تنهایی باعث افزایش انگیزه برای ورود به دوره‌های تخصصی و کاهش مهاجرت شود. دکتر ایرج خسرونیا، رئیس هیأت‌مدیره جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران وعضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی،درگفت‌وگو با جام‌جم بر ضرورت شکل‌گیری نگاه کلان‌تری به وضعیت معیشتی و آینده شغلی پزشکان تأکید می‌کند. به گفته او، تصمیم‌گیری پزشکان جوان برای ادامه تحصیل در دوره‌های تخصصی یا فوق‌تخصصی، به‌شدت وابسته به چشم‌انداز مالی و کیفیت زندگی پس از فراغت از تحصیل است. خسرونیا معتقد است صرف افزایش حقوق دردوره رزیدنتی،بدون بهبود ساختار اقتصادی حوزه سلامت، نمی‌تواند انگیزه‌ساز باشد. او با اشاره به تفاوت چشمگیر درآمد پزشکان عمومی در حوزه‌هایی مانند زیبایی با درآمد متخصصان پس از سال‌ها تحصیل و تلاش می‌گوید: رزیدنت قلب یا کودکان وقتی شرایط زندگی استادش را می‌بیند، به این فکر می‌کند که بعد از فارغ‌التحصیلی چه آینده‌ای در انتظارش است. خسرونیا تأکید می‌کند که امروز بسیاری از پزشکان عمومی یا به حوزه‌های پردرآمدتر مانند زیبایی روی آورده‌اند یا حتی از طبابت فاصله گرفته‌اند؛ چراکه درآمد بالاتر و مسیر ساده‌تری در اختیارشان قرار دارد. با این حال، او امیدوار است که با بازنگری در نظام درآمدی و ایجاد تعادل در فرصت‌های شغلی پزشکی، بتوان پزشکان جوان را به مسیر تخصصی علاقه‌مند کرد و انگیزه آنها برای ماندن در نظام سلامت کشور را افزایش داد.
نگاهی به آمار داوطلبان دوره‌های دستیاری پزشکی در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که بحران اقتصادی و نبود چشم‌انداز روشن شغلی به مانعی جدی برای ورود به برخی رشته‌های تخصصی تبدیل شده است. این مسأله بیش از هر چیز ریشه در مشکلات معیشتی و فشارهای مالی گسترده دارد که باعث شده بسیاری از پزشکان جوان، حتی در رشته‌های حیاتی و پرتقاضا، از ادامه مسیر تخصصی منصرف شوند. برای نمونه، به گفته دکتر بابک شکارچی، معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی کشور در مصاحبه با جام‌جم، در سال گذشته از ۴۴۰ نفر ظرفیت پذیرش در رشته بیهوشی، بیش از ۷۰ درصد ظرفیت خالی ماند. در رشته پراهمیت طب‌اورژانس نیز از ۴۳۹ ظرفیت برای این رشته، ۴۰۹ مورد یعنی بیش از ۹۰ درصد ظرفیت آن متقاضی نداشت! رشته اطفال هم با ۶۳۹ ظرفیت در کل کشور چیزی حدود ۴۲۹ مورد از آن یعنی بالای ۷۰ درصد بدون متقاضی ماند. همین کاهش رغبت نسبت به دوره‌های دستیاری در کنار موج مهاجرت پزشکان، زنگ خطری برای آینده نظام سلامت کشور است. این چالش‌ها وزارت بهداشت را بر آن داشت تا با وجود مشکلات اقتصادی فراوان، افزایش ۳۰ درصدی حقوق دستیاران پزشکی را به عنوان گامی ضروری برای بهبود وضعیت معیشتی و حفظ انگیزه پزشکان جوان در دستور کار قرار دهد.
افزایش حقوق دستیاران گامی مثبت اما ناکافی
برخی کارشناسان معتقدند افزایش حقوق دستیاران باید با سیاست‌های مکملی مانند تأمین مسکن، پوشش بیمه‌های مسئولیت، حمایت از خانواده‌های دستیاران و همچنین افزایش تعرفه‌های پزشکی متناسب با تورم همراه شود تا در بلندمدت بتواند انگیزه‌سازی موثرتری داشته باشد. دکترعلیرضا سلیمی،عضو هیأت‌مدیره نظام پزشکی تهران و رئیس انجمن بیهوشی ایران، در گفت‌وگو با جام‌جم مسائل دستیاری را بسیار عمیق و پیچیده می‌داند و می‌گوید: امروز به مرحله‌ای رسیده‌ایم که صندلی‌هایی که زمانی نخبگان برای آن رقابت می‌کردند، خالی مانده است. اومعتقد است دوره سخت دستیاری تنها بخشی از ماجراست. بسیاری از دستیاران در سنی وارد این دوره می‌شوند که دیگر دانشجوی ۱۸ساله نیستند. آنها خانواده، فرزند و هزینه‌های زندگی دارند و در شرایطی که هزینه‌های زندگی در شهرهای بزرگی مثل تهران بسیار بالاست، فشار مالی و روانی شدیدی بر این افراد وارد می‌شود. وی افزایش ۳۰ درصدی حقوق دستیاران را گامی مثبت و قابل قدردانی می‌داند اما تاکید می‌کند: نباید فراموش کنیم که این افزایش با نرخ تورم سالانه برابری می‌کند و در عمل، قدرت خرید را چندان افزایش نمی‌دهد. وقتی مخارج زندگی یک دستیار در تهران شامل خوراک، اجاره مسکن و سایر هزینه‌ها را در نظر بگیریم، متوجه می‌شویم که این افزایش، پاسخگوی نیازهای واقعی او نیست. آنچه می‌تواند تغییری جدی ایجاد کند، اقدامات زیرساختی است. برای مثال، اگر در کنار افزایش حقوق، مسکن در اختیار دستیاران قرار گیرد، می‌تواند بخشی از فشار اقتصادی آنها را کاهش دهد. مهم نیست فرد متأهل باشد یا مجرد؛ تأمین مسکن، تضمین بیمه‌های مسئولیت حرفه‌ای و بیمه درمانی و ایجاد سابقه شغلی برای دستیاران، گام‌هایی مؤثر و پایدار خواهد بود. همچنین باید توجه داشت که این مسیر نیازمند ادامه‌دار بودن اقدامات حمایتی است. افزایش حقوق، اولین گام است اما گام‌های بعدی باید برداشته شود تا شرایط بهبود یابد.
بازنگری در اقتصاد سلامت؛ چاره معضل دستیاران پزشکی
در کنار اقدامات اقتصادی مانند افزایش حقوق، بسیاری از کارشناسان تأکید دارند که حل مشکلات دستیاران پزشکی صرفا با اعداد و ارقام ممکن نیست. آنها معتقدند تحول در وضعیت این گروه، نیازمند نگاهی جامع و اصلاحات زیرساختی در کل نظام سلامت است. در همین زمینه، رئیس انجمن بیهوشی ایران با تأکید بر ضرورت بازنگری اساسی در اقتصاد سلامت کشور می‌گوید: تعرفه‌ها باید واقعی شود و امید به آینده برای فعالان این حوزه برگردد؛ این مهم‌ترین فاکتور است. علاوه‌بر آن، بسیاری از فرآیندها و رفتارها در بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها نیز جای اصلاح دارد. برخورد با دستیاران، ساعات کاری، امکانات رفاهی، همه نیازمند بازبینی است. آن‌طور که سلیمی مطرح می‌کند، برخی از این مسائل حتی بدون هزینه هم قابل اصلاح است؛ اما همه این عوامل باید در کنار هم دیده شود. باید به شأن دستیاران، جایگاه آنها، شرایط زندگی‌شان و آینده شغلی‌شان توجه ویژه شود. عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی ادامه می‌دهد: ما بارها تأکید کرده‌ایم که بحث دستیاران باید در اولویت قرار گیرد؛ چراکه آنها در شرایط بسیار سختی قرار دارند و باید با نگاه حمایتی و عادلانه، برای حل مشکلات‌شان اقدام شود.
چه باید کرد؟
برای ایجاد تحول پایدار در نظام سلامت، تنها افزایش حقوق دستیاران کافی نیست. صاحب‌نظران این حوزه بر لزوم مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ، ساختاری و هدفمند تأکید دارند. ازیک‌سو، به باوردکتر خسرونیا،باید به جای تکیه برسیاست‌های کوتاه‌مدت و مقطعی، تعرفه‌های پزشکی به‌صورت واقعی ومتناسب با نرخ تورم بازنگری شود تا پزشکان جوان چشم‌انداز مالی روشن‌تری در حرفه خود ببینند. در کنار این اصلاحات ساختاری، دکتر سلیمی نیز بر نقش مهم عوامل غیرمالی تأکید دارد؛ از جمله بهبود رفتار سازمانی با دستیاران، ساماندهی ساعات کاری، تأمین خوابگاه و امکانات رفاهی مناسب در مراکز درمانی و دانشگاه‌ها.
پزشکان جوان در دوراهی تخصص یا درآمد سریع
افزایش ۳۰ درصدی حقوق دستیاران پزشکی، گرچه از سوی وزارت بهداشت به‌عنوان گامی رو‌به جلوبرای حمایت از پزشکان جوان معرفی شده اما به باور برخی از صاحب‌نظران حوزه پزشکی، این اقدام تنها بخشی از مسیر اصلاح است و نمی‌تواند به تنهایی باعث افزایش انگیزه برای ورود به دوره‌های تخصصی و کاهش مهاجرت شود. دکتر ایرج خسرونیا، رئیس هیأت‌مدیره جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران وعضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی،درگفت‌وگو با جام‌جم بر ضرورت شکل‌گیری نگاه کلان‌تری به وضعیت معیشتی و آینده شغلی پزشکان تأکید می‌کند. به گفته او، تصمیم‌گیری پزشکان جوان برای ادامه تحصیل در دوره‌های تخصصی یا فوق‌تخصصی، به‌شدت وابسته به چشم‌انداز مالی و کیفیت زندگی پس از فراغت از تحصیل است. خسرونیا معتقد است صرف افزایش حقوق دردوره رزیدنتی،بدون بهبود ساختار اقتصادی حوزه سلامت، نمی‌تواند انگیزه‌ساز باشد. او با اشاره به تفاوت چشمگیر درآمد پزشکان عمومی در حوزه‌هایی مانند زیبایی با درآمد متخصصان پس از سال‌ها تحصیل و تلاش می‌گوید: رزیدنت قلب یا کودکان وقتی شرایط زندگی استادش را می‌بیند، به این فکر می‌کند که بعد از فارغ‌التحصیلی چه آینده‌ای در انتظارش است. خسرونیا تأکید می‌کند که امروز بسیاری از پزشکان عمومی یا به حوزه‌های پردرآمدتر مانند زیبایی روی آورده‌اند یا حتی از طبابت فاصله گرفته‌اند؛ چراکه درآمد بالاتر و مسیر ساده‌تری در اختیارشان قرار دارد. با این حال، او امیدوار است که با بازنگری در نظام درآمدی و ایجاد تعادل در فرصت‌های شغلی پزشکی، بتوان پزشکان جوان را به مسیر تخصصی علاقه‌مند کرد و انگیزه آنها برای ماندن در نظام سلامت کشور را افزایش داد.
