غریبانه‌های مسلم(ع)
قیام عاشورا، نماد ایستادگی در برابر ظلم و پایبندی به ارزش‌هایی همچون عدالت و حق‌طلبی، یکی از برجسته‌ترین رویدادهای تاریخ اسلام و بنیاد هویت شیعیان است. هر ساله در ماه‌های محرم و صفر، تلویزیون با تولید آثار نمایشی، تلاش می‌کند این حماسه بزرگ را زنده نگه دارد اما امسال با پخش سریال «مهمان‌کشی» به تهیه‌کنندگی محمدکامبیز دارابی و کارگردانی احمد کاوری، تلاش شده برای نخستین بار تمرکز ویژه‌‌ای بر شخصیت حضرت مسلم بن عقیل(ع) داشته باشد؛ کسی که پیوندی عمیق با واقعه کربلا دارد.
این سریال در ۳۰قسمت زندگی این شخصیت بزرگ را با بازی بهراد محمدی به تصویر کشیده است. این بازیگر برای نخستین بار در نقش اصلی یک اثر داستانی حضور یافته و امیدها بر این است که با این تجربه بتواند جای خود را در دنیای بازیگری محکم کند. به همین مناسبت، جام‌جم با تهیه‌کننده، کارگردان و بهراد محمدی گفت‌وگویی داشته تا درباره چالش‌های انتخاب بازیگر، لحن وزبان اثر،روندساخت سریال و تاثیرمهمان‌کشی برمخاطبان بیشتربدانیم.محمدکامبیزدارابی، تهیه‌کننده «مهمان‌کشی» در بیان روند شروع این پروژه گفت: اوایل سال گذشته سیمافیلم فیلمنامه‌ای درباره شخصیت مسلم ابن عقیل پیشنهاد داد و پس از بررسی به این نتیجه رسیدیم که نگاه تازه و جامعی به روایت دارد، پس کار را شروع کردیم. آقای کاوری هم که از دوستان قدیمی بودند و گرچه کارگردانان متخصص در آثار تاریخی صدر اسلام کم هستند اما باتوجه به تجربه‌ای که ایشان در ساخت آثار تاریخی (مثل وارش در تاریخ معاصر) داشت، به این نتیجه رسیدیم که همکاری بهتر پیش خواهد رفت.احمد کاوری در تکمیل صحبت دارابی این‌گونه بیان کرد: بنده از قبل با آقای دارابی دوست بودم، وقتی پیشنهاد کارگردانی مهمان‌کشی مطرح شد، چند قسمت از فیلمنامه را خواندم و گفتم این کار می‌تواند متفاوت باشد. روایت لایه‌های تازه‌ای از حادثه عاشورا را مطرح می‌کند که پیش از این کمتر دیده شده و همین برایم جذاب بود.
شروع پروژه و انتخاب کارگردان
محمدکامبیز دارابی، تهیه‌کننده «مهمان‌کشی» در بیان روند شروع این پروژه گفت: اوایل سال گذشته سیمافیلم فیلمنامه‌ای درباره شخصیت مسلم ابن عقیل پیشنهاد داد و پس از بررسی به این نتیجه رسیدیم که نگاه تازه و جامعی به روایت دارد، پس کار را شروع کردیم. آقای کاوری هم که از دوستان قدیمی بودند و گرچه کارگردانان متخصص در آثار تاریخی صدر اسلام کم هستند اما باتوجه به تجربه‌ای که ایشان در ساخت آثار تاریخی (مثل وارش در تاریخ معاصر) داشت، به این نتیجه رسیدیم که همکاری بهتر پیش خواهد رفت.
احمد کاوری در تکمیل صحبت دارابی این‌گونه بیان کرد: بنده از قبل با آقای دارابی دوست بودم، وقتی پیشنهاد کارگردانی مهمان‌کشی مطرح شد، چند قسمت از فیلمنامه را خواندم و گفتم این کار می‌تواند متفاوت باشد. روایت لایه‌های تازه‌ای از حادثه عاشورا را مطرح می‌کند که پیش از این کمتر دیده شده و همین برایم جذاب بود. باوجود روایت‌های متعدد تاریخی، همیشه ظرفیت بازخوانی و خلق پیام جدید در این دست روایت‌ها وجود دارد. هر چند که معمولا فکر می‌کنیم کارگردان همه‌چیز اثر را خلق می‌کند ولی واقعیت این است که او بیشتر نقش هماهنگ‌کننده دارد؛ از آن جمله او با تیم هنرمندان مثل بازیگران، طراح صحنه و لباس کنار هم کار می‌کنند تا متن زنده و یکپارچه شود. این عوامل هرکدام به اثر جان می‌دهند و کارگردان مسئول ایجاد هماهنگی میان آنهاست نه خلق مستقیم همه جزئیات.
جسارت در انتخاب بازیگری تازه‌نفس
دارابی درباره انتخاب بازیگر اصلی مهمان‌کشی توضیح داد: به نظر من رسالت رسانه، به‌خصوص تلویزیون، این است که به چهره‌های جدید فرصت دیده شدن بدهد. در سینما به دلیل هزینه بالا معمولا ریسک استخدام بازیگر تازه‌کار کم است اما تلویزیون فضای بهتری برای این جسارت دارد. برای انتخاب بازیگر نقش اصلی، ابتدا بین گزینه‌های محبوب و شناخته‌شده یا یک بازیگر جوان و تازه‌نفس بررسی کردیم و درنهایت با شجاعت، سراغ چهره‌های تازه رفتیم بعد از تست‌های متعدد، آقای محمدی انتخاب شد.
کاوری در این‌باره افزود: بهراد از کودکی جلوی دوربین بوده؛ اولین بار در مجموعه‌های «مسافر» و «قطار ابدی» بازی کرده ولی مدتی دور از دوربین و بیشتر در تئاتر مشغول بود. برای مهمان‌کشی اول او را به‌عنوان بدل حضرت ابوالفضل(ع) انتخاب کردم، نه نقش مسلم(ع) اما حضورش در همان نقش کوچک باعث شد بعدهانقش مسلم(ع) به او برسد. کار با بازیگران کم‌تجربه سخت است اما بهراد به‌خاطر تجربه‌های قبلی کار را راحت‌تر کرد. بهراد محمدی، بازیگر نقش مسلم ابن عقیل(ع)، پیرامون حضور در این نقش و تصورات موجود بیان کرد: حضور من در نقش اصلی سریالی تاریخی‌مذهبی ممکن است به ورود تازه آقای مصطفی زمانی به بازیگری شباهت داشته باشدوهمین باعث ریسک واسترس زیادی می‌شد.با این‌که قبلاخیلی با عوامل آشنا نبودم، بابت اعتماد و فرصتی که به من دادند، قدردانم و امیدوارم توانسته باشم رضایت‌شان را جلب کنم. محمدی اضافه کرد: برای شناخت حضرت مسلم بن عقیل(ع)، درابتدا خیلی سریع ازویکی‌پدیا استفاده کردم امابهترین منبع،فیلمنامه سریال مهمان‌کشی بود که با جزئیات خوبی به زندگی، رفتار، کشاورزی و ارتباطات خانوادگی او پرداخته است. در این فیلمنامه، کلام امام حسین(ع) فصل‌الخطاب و معیار همه تصمیم‌های مسلم(ع) و نشان‌دهنده وفاداری و پیروی او از ولایت امام است. البته در آثار نمایشی سریال «مختارنامه» با بازی آقای امین زندگانی هم به‌عنوان نمونه بود که بیشتربرلحظات ورود مسلم(ع) به کوفه تمرکز داشت. آنجا مسلم(ع) مجبور است به تنهایی تصمیم‌گیری کند؛ درحالی که درمهمان‌کشی پرداخت عمیق‌تری نسبت به تمامی ابعاد شخصیتی اوانجام می‌شودوبیشترروی رابطه‌اش باامام‌حسین(ع)تمرکز کرده است.مهمان‌کشی توانسته شخصیت مسلم بن عقیل(ع) را در ابعادی بکر و دقیق‌تر به تصویر بکشد تا علاوه‌بر وقایع تاریخی، روح وفاداری و انسانیت او را به‌خوبی نشان دهد.
صدایی نزدیک‌تر و ساده‌تر برای مخاطب
کاوری درباره انتخاب لحن و لهجه عامیانه در بیان بازیگران توضیح داد: از اول تصمیم بود لحن سریال روزمره و نزدیک به مخاطب باشد، چون لحن کلاسیک سریال‌های تاریخی معمولا باعث سردی و فاصله مخاطب با اثر می‌شود. البته در ماه اول بازیگران لهجه‌ها و بیان متفاوتی داشتند و حدود یک ماه طول کشید تا بتوانند زبانی پیدا کنند که هم تاریخی و هم امروزی باشد ولی در عین حال مخاطب را آزار ندهد. این زبان طوری پالایش شد که واژه‌ها خیلی امروزی نباشد، بیشتر در ساختار افعال و جزئیات اصلاح شده بود و خوشبختانه مخاطب هم ارتباط خوبی گرفت. تیم نویسنده، تهیه‌کننده و کارگردان مسئولیت این سبک را از اول پذیرفتند. دارابی در تکمیل صحبت‌های کاوری درباره لحن و زبان بازیگران سریال ادامه داد: چند سال پیش حضرت آقا درباره زبان پرطمطراق آثار تاریخی صحبت کردند و این موضوع برای تیم مهمان‌کشی هم مهم بود. البته فیلمنامه اولیه، دیالوگ‌های پرشکوهی داشت اما چون من و آقای کاوری در نگارش حضور نداشتیم، قبل از ما مشخص شده بود. با این حال، با توجه به حرفهای رهبری و تجربه خودمان درباره فاصله زبان تاریخی با مخاطب، تصمیم گرفتیم ریسک کنیم و لحن ساده‌تر و صمیمی‌تری انتخاب کنیم. این روش آزمون و خطا بود و بازخوردها متنوع بود؛ افراد زیادی می‌پرسیدند چرا سریال بیان تاریخی کمتری دارد اما بازخوردهای مثبت هم زیاد بوده است.قیام عاشورا،نماد ایستادگی در برابر ظلم و پایبندی به ارزش‌هایی همچون عدالت و حق‌طلبی، یکی از برجسته‌ترین رویدادهای تاریخ اسلام و بنیاد هویت شیعیان است. هر ساله در ماه‌های محرم و صفر، تلویزیون با تولید آثار نمایشی، تلاش می‌کند این حماسه بزرگ رازنده نگه دارد اما امسال با پخش سریال «مهمان‌کشی» به تهیه‌کنندگی محمدکامبیز دارابی و کارگردانی احمد کاوری، تلاش شده برای نخستین بار تمرکز ویژه‌‌ای بر شخصیت حضرت مسلم بن عقیل(ع) داشته باشد؛ کسی که پیوندی عمیق با واقعه کربلا دارد.
این تهیه‌کننده درباره سهم خود در مدیریت تولید مهمان‌کشی اضافه کرد: کار تولید فقط به یک نفر مثل من خلاصه نمی‌شود؛ هرچند همیشه سر صحنه حضور داشتم اما مدیر تولید، تدارکات و همه عوامل، تمام توان خود را برای اجرای مسئولیت‌ها به‌کار گرفتند. پروژه از تابستان سال گذشته شروع شد و باوجود زمان و بودجه خیلی محدود، سه گروه همزمان در لوکیشن‌های مختلف مثل شهرک نور، غزالی و بعد در یزد فیلمبرداری کردند. ما در شهرک نور که لوکیشن‌های مکه و مدینه را دارد، کوفه و بصره و شام را ساختیم تا بتوانیم تولید را پیش ببریم و این کار برای ما چالش فراوانی ایجاد کرد. با بیش از ۲۰۰ شخصیت، کار گریم و لباس سنگین بود که تا روز آخر فیلمبرداری ادامه داشت. مدعی شاهکار نیستم ولی با این زمان و امکانات، اثری قابل‌قبول ارائه کردیم. وی افزود: واقعا اعتقاد دارم که در این اثر بدون تردید خود امام‌حسین(ع) کمک‌کار بودند. همین امروز ساعت ۳ که قرار گفت‌وگو در روزنامه داشتیم، به‌دلیل پس‌تولید و رساندن قسمت‌ها به آنتن واقعا مشکل زمان داشتم. خود ما هم باورمان نمی‌شد با این زمان و شرایط بتوانیم کار را پیش ببریم. این‌همه لطف و مرحمت خدا بود. ادعایی نداریم که همه چیز آگاهانه و در اختیار ما پیش‌رفت. لطف خدا را در پیشبرد پروژه به‌طور محسوس دیدیم.
محمدی درباره وجوه شخصیتی نقش خود دراین سریال عنوان کرد: شخصیت حضرت مسلم‌بن‌عقیل(ع) چندبعدی است و نمی‌توان تنها یک بعد از آن را در بازی برجسته کرد. بازی در نقش ایشان باعث شد متوجه شوم او پهلوانی است که در سخت‌ترین شرایط خود را نشان می‌دهد، درعین‌حال خانواده برایش اهمیت زیادی دارد و کاملا تابع ولایت امام‌حسین(ع) است. البته از نظر بازیگری، سخت‌ترین لحظات، صحنه‌های جنگ به شمار می‌رفت، اما صحنه‌های احساسی آخر بسیار تأثیرگذار بود؛ به‌ویژه سکانسی که روی پشت‌بام فیلمبرداری شد و به لحاظ احساسی بسیار مرا درگیر کرد.
روایت تازه مهمان‌کشی
کاوری با اشاره به ابعاد روایتی واقعه کربلا و نقش حضرت‌مسلم(ع) خاطرنشان کرد: بسیاری از ما درباره عاشورا فقط روایت‌هایی که در روضه‌ها و منبرها شنیده‌ایم را می‌دانیم و اطلاعات دقیق و مدون از انگیزه‌های امام‌حسین(ع) برای خروج از مدینه و کم‌شدن فشارهای خاندان بنی‌امیه کم است. سریال مهمان‌کشی این خلأ راپر کرده وبه‌روشنی نشان می‌دهدکه امام‌حسین(ع) و خاندانش تحت فشار شدید بودند و کوچ از مدینه و مکه بیشتر به اجبار و تحمیل قدرت‌های حاکم وقت اتفاق افتاد. همچنین در این اثر، جزئیات روابط پیچیده بین شخصیت‌ها مثل مروان، معاویه، یزید و ابن‌زیاد به شکلی قابل‌فهم برای مخاطب بازگو شده است؛ جایی که خلافت اسلام مطرح نیست، بلکه نزاع میان خاندان‌های سلطه‌گر بر سر قدرت است. روایت سریال وضعیت سیاسی پس از وفات معاویه و تزلزل حکومت یزید را به‌سادگی و دقت نشان می‌دهد تا مخاطب تاریخ آن دوره را بهتر بشناسد. این نگاه متفاوت و مستند به خرده‌روایت‌های عاشورا کمک می‌کند تابیشتر ازآنچه در سطح شنیده‌ایم،باعمق موضوع آشنا شویم.
ابن‌زبیر؛ نقش کوتاه اما اثرگذار
کارگردان مهمان‌کشی درباره بازی خود در این سریال افزود: من نقش عبدالله‌ا‌بن‌زبیر را بازی می‌کنم؛ فردی که بعد از مرگ معاویه ادعای حکومت دارد و هرچند حضورش در سریال زیاد نیست اما نقشش در روایت مهم است. بازی در لوکیشن محدود و تمرکز بیشتر بر کارگردانی دلایل انتخاب این نقش برای من بود. در کارگردانی یک تیم حرفهای همراهم بود و این باعث شد بتوانم بازی در نقش ابن‌زبیر را با اشراف نسبی به زبان عربی، آیات و احادیث درست ایفا کنم. بازیگر نقش مسلم در مهمان‌کشی درباره بازخوردهای بازی‌اش توضیح داد: بیشترین بازخوردی که گرفتم از طرف دوستان و آشنایان و حتی مردم عادی بود. بیشتر کسانی که اطرافم هستند و سریال را دیدند، آن را دوست داشتند. درباره زبان سریال هم عقیده‌ام این است که به نظرم قابل فهم‌تر شده و مردم الان راحت‌تر متوجه صحبت‌ها می‌شوند. نکته دیگر این است که آیا منبع مشخصی برای زبان در آن دوره وجود دارد؟ البته چند وقت پیش در صفحه‌ام در این خصوص نظرسنجی انجام دادم. ۹۴ درصد از مخاطبانی که شرکت کرده بودند این نوع گویش و زبان را پسندیدند.
زمان و شرایط خاص تولید
دارابی، قضاوت درباره کیفیت اثر را در زمانی که پخش آن در جریان است زود دانست و ادامه داد: برای قضاوت درست درباره این سریال هنوز زود است و حتی گاهی باید از اثر فاصله گرفت تا دید روشن‌تری داشت. اگر اختیار کامل داشتم، زمان بیشتری برای پیش‌تولید می‌خواستم، مخصوصا در زبان و لحن که برای برخی سؤال‌برانگیز شده بود. به خاطر حساسیت مذهبی و کمبود وقت، تصمیم گرفتیم دقیقا طبق متن پیش برویم. این پروژه ۳۰قسمتی در ۱۰ماه فیلمبرداری و دو ماه تدوین ساخته شده که زمان بسیار محدودی است. تیم بزرگی پشت صحنه زحمت کشیده، ولی حتما با وقت و بودجه بیشتر می‌شد کاراکترها، صحنه‌ها و لباس‌ها بهتر طراحی شوند و حتی برخی شخصیت‌ها تغییر کنند. برای قضاوت خواهش می‌کنم لطفا کمبود زمان در تمام مراحل را در نظر داشته باشید.
از شوک تا تسلط
محمدی، بازیگر نقش مسلم درباره چالش این بازی بیان کرد:همان‌طورکه گفته شد ابتدا فکر می‌کردم نقش بدل حضرت‌عباس(ع) را بازی کنم، اما وقتی نقش اصلی به من سپرده شد، کمی شوکه شدم. کارگردان و تهیه‌کننده مدت‌ها برای انتخاب بازیگر اصلی فکر کرده بودند، اما من مطلع نبودم. الان با دیدن سکانس‌های اول می‌بینم خیلی با چیزی که درنهایت به آن رسیدم فرق دارد، چون به مرور با نقش زندگی کردم و بازی بهتر شد. بازی‌کردن با یک کاراکتر زمان می‌برد و کم‌کم حتی روی زندگی واقعی هم تاثیر می‌گذارد. روزهای اول استرس زیادی داشتم، اما خوشبختانه سکانس‌های اول فیلمبرداری، با مریم مومن همبازی بودم. ایشان همراهی زیادی داشت و کمک بزرگی برایم بود. کاوری درباره انتخاب کم بازیگران زن چهره در این سریال پاسخ داد: در سریال مهمان‌کشی اکثر شخصیت‌های زن نقش‌های کوتاه و گذرا داشتند که معمولا فقط ۵ ــ ۴ روز فیلمبرداری می‌شد. برای بازیگران حرفهای این محدودیت می‌تواند چالش‌برانگیز و نگرانی‌ساز باشد که آیا حق نقش را ادا می‌کنندیا نه. ما این حق انتخاب را به بازیگران می‌دادیم و بیشترشان پذیرفتند؛ چون گفتیم این نقش‌ها با داشتن ابتدا،وسط و پایان، چالش‌های خاص خودشان را دارند. درواقع، از کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترین نقش‌ها همه جذابیت وسختی خاص خودراداشتند؛ مثلا افشین سنگ‌چاپ که قبلا در آثار تاریخی بازی نکرده بود خوب ظاهر شد.
جنگ هم سریال را متوقف نکرد
دارابی درباره اهمیت سریال مهمان‌کشی برای خودش گفت: برای من دو چالش بزرگ در تولید داشت؛ یکی حرفهای و دیگری معنوی. از نظر حرفهای، مدیریت بیش از ۲۰۰ لوکیشن و همین‌طور ۲۰۰کاراکتر با بودجه‌ای محدود واقعا سخت بود و ما هرگز ادعا نمی‌کنیم با آثار تاریخی بزرگ قابل مقایسه‌ایم، اما ناخواسته این مقایسه‌ها پیش می‌آید. از نظر معنوی، این کار درباره امام‌حسین(ع) و حضرت‌مسلم(ع) است که تاکنون اثری مستقل درباره او ساخته نشده بود. با وجود سختی‌ها و موشک‌باران‌های نزدیک محل کار، حتی در شرایطی که خانواده‌ها در خطر بودند، تیم با تعهد کامل کار را ادامه داد که نشان از معنویت و باورشان داشت. معتقدم باید به مهمان‌کشی فرصت داد و مطمئنم این پروژه برای همه ما برکت‌آور بوده است. محمدی با نگاهی به دستاوردهایش در همکاری با این سریال گفت: سال گذشته که در پروژه مهمان‌کشی بودم، وجود خداوند را در زندگی‌ام کاملا حس کردم. پارسال در اجرایی بودم که آقای ایرج کریمی، دستیار آقای کاوری آمدند و بازی من را دیدند، درحالی‌که اصلا قرار نبود آن نقش را بازی کنم. پس از آن هم در پروسه انتخاب بازیگر نقش مسلم، همچنان حضور خدا را در زندگی‌ام پررنگ حس کردم و از این بابت خیلی سپاسگزارم.
کاوری نیز دراین‌باره گفت: فی‌نفسه ساخت اثری تاریخی با توجه به اهمیت محتوایی و موضوع مقدس امام‌حسین(ع) که در هر لحظه در جریان ساخت حس می‌شد، برایم هیجان‌انگیز بود. با توجه به شناختی که از آقای دارابی داشتم می‌دانستم این کار شدنی است. از آنجا که معتقدیم یک استکان برای امام‌حسین(ع) شستن هم در زندگی اثر دارد. به ارزشمندی این پروژه باور دارم و باید بگویم کسی که این کار را چیده ما نبودیم.
شروع پروژه و انتخاب کارگردان
محمدکامبیز دارابی، تهیه‌کننده «مهمان‌کشی» در بیان روند شروع این پروژه گفت: اوایل سال گذشته سیمافیلم فیلمنامه‌ای درباره شخصیت مسلم ابن عقیل پیشنهاد داد و پس از بررسی به این نتیجه رسیدیم که نگاه تازه و جامعی به روایت دارد، پس کار را شروع کردیم. آقای کاوری هم که از دوستان قدیمی بودند و گرچه کارگردانان متخصص در آثار تاریخی صدر اسلام کم هستند اما باتوجه به تجربه‌ای که ایشان در ساخت آثار تاریخی (مثل وارش در تاریخ معاصر) داشت، به این نتیجه رسیدیم که همکاری بهتر پیش خواهد رفت.
احمد کاوری در تکمیل صحبت دارابی این‌گونه بیان کرد: بنده از قبل با آقای دارابی دوست بودم، وقتی پیشنهاد کارگردانی مهمان‌کشی مطرح شد، چند قسمت از فیلمنامه را خواندم و گفتم این کار می‌تواند متفاوت باشد. روایت لایه‌های تازه‌ای از حادثه عاشورا را مطرح می‌کند که پیش از این کمتر دیده شده و همین برایم جذاب بود. باوجود روایت‌های متعدد تاریخی، همیشه ظرفیت بازخوانی و خلق پیام جدید در این دست روایت‌ها وجود دارد. هر چند که معمولا فکر می‌کنیم کارگردان همه‌چیز اثر را خلق می‌کند ولی واقعیت این است که او بیشتر نقش هماهنگ‌کننده دارد؛ از آن جمله او با تیم هنرمندان مثل بازیگران، طراح صحنه و لباس کنار هم کار می‌کنند تا متن زنده و یکپارچه شود. این عوامل هرکدام به اثر جان می‌دهند و کارگردان مسئول ایجاد هماهنگی میان آنهاست نه خلق مستقیم همه جزئیات.
جسارت در انتخاب بازیگری تازه‌نفس
دارابی درباره انتخاب بازیگر اصلی مهمان‌کشی توضیح داد: به نظر من رسالت رسانه، به‌خصوص تلویزیون، این است که به چهره‌های جدید فرصت دیده شدن بدهد. در سینما به دلیل هزینه بالا معمولا ریسک استخدام بازیگر تازه‌کار کم است اما تلویزیون فضای بهتری برای این جسارت دارد. برای انتخاب بازیگر نقش اصلی، ابتدا بین گزینه‌های محبوب و شناخته‌شده یا یک بازیگر جوان و تازه‌نفس بررسی کردیم و درنهایت با شجاعت، سراغ چهره‌های تازه رفتیم بعد از تست‌های متعدد، آقای محمدی انتخاب شد.
کاوری در این‌باره افزود: بهراد از کودکی جلوی دوربین بوده؛ اولین بار در مجموعه‌های «مسافر» و «قطار ابدی» بازی کرده ولی مدتی دور از دوربین و بیشتر در تئاتر مشغول بود. برای مهمان‌کشی اول او را به‌عنوان بدل حضرت ابوالفضل(ع) انتخاب کردم، نه نقش مسلم(ع) اما حضورش در همان نقش کوچک باعث شد بعدهانقش مسلم(ع) به او برسد. کار با بازیگران کم‌تجربه سخت است اما بهراد به‌خاطر تجربه‌های قبلی کار را راحت‌تر کرد. بهراد محمدی، بازیگر نقش مسلم ابن عقیل(ع)، پیرامون حضور در این نقش و تصورات موجود بیان کرد: حضور من در نقش اصلی سریالی تاریخی‌مذهبی ممکن است به ورود تازه آقای مصطفی زمانی به بازیگری شباهت داشته باشدوهمین باعث ریسک واسترس زیادی می‌شد.با این‌که قبلاخیلی با عوامل آشنا نبودم، بابت اعتماد و فرصتی که به من دادند، قدردانم و امیدوارم توانسته باشم رضایت‌شان را جلب کنم. محمدی اضافه کرد: برای شناخت حضرت مسلم بن عقیل(ع)، درابتدا خیلی سریع ازویکی‌پدیا استفاده کردم امابهترین منبع،فیلمنامه سریال مهمان‌کشی بود که با جزئیات خوبی به زندگی، رفتار، کشاورزی و ارتباطات خانوادگی او پرداخته است. در این فیلمنامه، کلام امام حسین(ع) فصل‌الخطاب و معیار همه تصمیم‌های مسلم(ع) و نشان‌دهنده وفاداری و پیروی او از ولایت امام است. البته در آثار نمایشی سریال «مختارنامه» با بازی آقای امین زندگانی هم به‌عنوان نمونه بود که بیشتربرلحظات ورود مسلم(ع) به کوفه تمرکز داشت. آنجا مسلم(ع) مجبور است به تنهایی تصمیم‌گیری کند؛ درحالی که درمهمان‌کشی پرداخت عمیق‌تری نسبت به تمامی ابعاد شخصیتی اوانجام می‌شودوبیشترروی رابطه‌اش باامام‌حسین(ع)تمرکز کرده است.مهمان‌کشی توانسته شخصیت مسلم بن عقیل(ع) را در ابعادی بکر و دقیق‌تر به تصویر بکشد تا علاوه‌بر وقایع تاریخی، روح وفاداری و انسانیت او را به‌خوبی نشان دهد.
صدایی نزدیک‌تر و ساده‌تر برای مخاطب
کاوری درباره انتخاب لحن و لهجه عامیانه در بیان بازیگران توضیح داد: از اول تصمیم بود لحن سریال روزمره و نزدیک به مخاطب باشد، چون لحن کلاسیک سریال‌های تاریخی معمولا باعث سردی و فاصله مخاطب با اثر می‌شود. البته در ماه اول بازیگران لهجه‌ها و بیان متفاوتی داشتند و حدود یک ماه طول کشید تا بتوانند زبانی پیدا کنند که هم تاریخی و هم امروزی باشد ولی در عین حال مخاطب را آزار ندهد. این زبان طوری پالایش شد که واژه‌ها خیلی امروزی نباشد، بیشتر در ساختار افعال و جزئیات اصلاح شده بود و خوشبختانه مخاطب هم ارتباط خوبی گرفت. تیم نویسنده، تهیه‌کننده و کارگردان مسئولیت این سبک را از اول پذیرفتند. دارابی در تکمیل صحبت‌های کاوری درباره لحن و زبان بازیگران سریال ادامه داد: چند سال پیش حضرت آقا درباره زبان پرطمطراق آثار تاریخی صحبت کردند و این موضوع برای تیم مهمان‌کشی هم مهم بود. البته فیلمنامه اولیه، دیالوگ‌های پرشکوهی داشت اما چون من و آقای کاوری در نگارش حضور نداشتیم، قبل از ما مشخص شده بود. با این حال، با توجه به حرفهای رهبری و تجربه خودمان درباره فاصله زبان تاریخی با مخاطب، تصمیم گرفتیم ریسک کنیم و لحن ساده‌تر و صمیمی‌تری انتخاب کنیم. این روش آزمون و خطا بود و بازخوردها متنوع بود؛ افراد زیادی می‌پرسیدند چرا سریال بیان تاریخی کمتری دارد اما بازخوردهای مثبت هم زیاد بوده است.قیام عاشورا،نماد ایستادگی در برابر ظلم و پایبندی به ارزش‌هایی همچون عدالت و حق‌طلبی، یکی از برجسته‌ترین رویدادهای تاریخ اسلام و بنیاد هویت شیعیان است. هر ساله در ماه‌های محرم و صفر، تلویزیون با تولید آثار نمایشی، تلاش می‌کند این حماسه بزرگ رازنده نگه دارد اما امسال با پخش سریال «مهمان‌کشی» به تهیه‌کنندگی محمدکامبیز دارابی و کارگردانی احمد کاوری، تلاش شده برای نخستین بار تمرکز ویژه‌‌ای بر شخصیت حضرت مسلم بن عقیل(ع) داشته باشد؛ کسی که پیوندی عمیق با واقعه کربلا دارد.
این تهیه‌کننده درباره سهم خود در مدیریت تولید مهمان‌کشی اضافه کرد: کار تولید فقط به یک نفر مثل من خلاصه نمی‌شود؛ هرچند همیشه سر صحنه حضور داشتم اما مدیر تولید، تدارکات و همه عوامل، تمام توان خود را برای اجرای مسئولیت‌ها به‌کار گرفتند. پروژه از تابستان سال گذشته شروع شد و باوجود زمان و بودجه خیلی محدود، سه گروه همزمان در لوکیشن‌های مختلف مثل شهرک نور، غزالی و بعد در یزد فیلمبرداری کردند. ما در شهرک نور که لوکیشن‌های مکه و مدینه را دارد، کوفه و بصره و شام را ساختیم تا بتوانیم تولید را پیش ببریم و این کار برای ما چالش فراوانی ایجاد کرد. با بیش از ۲۰۰ شخصیت، کار گریم و لباس سنگین بود که تا روز آخر فیلمبرداری ادامه داشت. مدعی شاهکار نیستم ولی با این زمان و امکانات، اثری قابل‌قبول ارائه کردیم. وی افزود: واقعا اعتقاد دارم که در این اثر بدون تردید خود امام‌حسین(ع) کمک‌کار بودند. همین امروز ساعت ۳ که قرار گفت‌وگو در روزنامه داشتیم، به‌دلیل پس‌تولید و رساندن قسمت‌ها به آنتن واقعا مشکل زمان داشتم. خود ما هم باورمان نمی‌شد با این زمان و شرایط بتوانیم کار را پیش ببریم. این‌همه لطف و مرحمت خدا بود. ادعایی نداریم که همه چیز آگاهانه و در اختیار ما پیش‌رفت. لطف خدا را در پیشبرد پروژه به‌طور محسوس دیدیم.
محمدی درباره وجوه شخصیتی نقش خود دراین سریال عنوان کرد: شخصیت حضرت مسلم‌بن‌عقیل(ع) چندبعدی است و نمی‌توان تنها یک بعد از آن را در بازی برجسته کرد. بازی در نقش ایشان باعث شد متوجه شوم او پهلوانی است که در سخت‌ترین شرایط خود را نشان می‌دهد، درعین‌حال خانواده برایش اهمیت زیادی دارد و کاملا تابع ولایت امام‌حسین(ع) است. البته از نظر بازیگری، سخت‌ترین لحظات، صحنه‌های جنگ به شمار می‌رفت، اما صحنه‌های احساسی آخر بسیار تأثیرگذار بود؛ به‌ویژه سکانسی که روی پشت‌بام فیلمبرداری شد و به لحاظ احساسی بسیار مرا درگیر کرد.
روایت تازه مهمان‌کشی
کاوری با اشاره به ابعاد روایتی واقعه کربلا و نقش حضرت‌مسلم(ع) خاطرنشان کرد: بسیاری از ما درباره عاشورا فقط روایت‌هایی که در روضه‌ها و منبرها شنیده‌ایم را می‌دانیم و اطلاعات دقیق و مدون از انگیزه‌های امام‌حسین(ع) برای خروج از مدینه و کم‌شدن فشارهای خاندان بنی‌امیه کم است. سریال مهمان‌کشی این خلأ راپر کرده وبه‌روشنی نشان می‌دهدکه امام‌حسین(ع) و خاندانش تحت فشار شدید بودند و کوچ از مدینه و مکه بیشتر به اجبار و تحمیل قدرت‌های حاکم وقت اتفاق افتاد. همچنین در این اثر، جزئیات روابط پیچیده بین شخصیت‌ها مثل مروان، معاویه، یزید و ابن‌زیاد به شکلی قابل‌فهم برای مخاطب بازگو شده است؛ جایی که خلافت اسلام مطرح نیست، بلکه نزاع میان خاندان‌های سلطه‌گر بر سر قدرت است. روایت سریال وضعیت سیاسی پس از وفات معاویه و تزلزل حکومت یزید را به‌سادگی و دقت نشان می‌دهد تا مخاطب تاریخ آن دوره را بهتر بشناسد. این نگاه متفاوت و مستند به خرده‌روایت‌های عاشورا کمک می‌کند تابیشتر ازآنچه در سطح شنیده‌ایم،باعمق موضوع آشنا شویم.
ابن‌زبیر؛ نقش کوتاه اما اثرگذار
کارگردان مهمان‌کشی درباره بازی خود در این سریال افزود: من نقش عبدالله‌ا‌بن‌زبیر را بازی می‌کنم؛ فردی که بعد از مرگ معاویه ادعای حکومت دارد و هرچند حضورش در سریال زیاد نیست اما نقشش در روایت مهم است. بازی در لوکیشن محدود و تمرکز بیشتر بر کارگردانی دلایل انتخاب این نقش برای من بود. در کارگردانی یک تیم حرفهای همراهم بود و این باعث شد بتوانم بازی در نقش ابن‌زبیر را با اشراف نسبی به زبان عربی، آیات و احادیث درست ایفا کنم. بازیگر نقش مسلم در مهمان‌کشی درباره بازخوردهای بازی‌اش توضیح داد: بیشترین بازخوردی که گرفتم از طرف دوستان و آشنایان و حتی مردم عادی بود. بیشتر کسانی که اطرافم هستند و سریال را دیدند، آن را دوست داشتند. درباره زبان سریال هم عقیده‌ام این است که به نظرم قابل فهم‌تر شده و مردم الان راحت‌تر متوجه صحبت‌ها می‌شوند. نکته دیگر این است که آیا منبع مشخصی برای زبان در آن دوره وجود دارد؟ البته چند وقت پیش در صفحه‌ام در این خصوص نظرسنجی انجام دادم. ۹۴ درصد از مخاطبانی که شرکت کرده بودند این نوع گویش و زبان را پسندیدند.
زمان و شرایط خاص تولید
دارابی، قضاوت درباره کیفیت اثر را در زمانی که پخش آن در جریان است زود دانست و ادامه داد: برای قضاوت درست درباره این سریال هنوز زود است و حتی گاهی باید از اثر فاصله گرفت تا دید روشن‌تری داشت. اگر اختیار کامل داشتم، زمان بیشتری برای پیش‌تولید می‌خواستم، مخصوصا در زبان و لحن که برای برخی سؤال‌برانگیز شده بود. به خاطر حساسیت مذهبی و کمبود وقت، تصمیم گرفتیم دقیقا طبق متن پیش برویم. این پروژه ۳۰قسمتی در ۱۰ماه فیلمبرداری و دو ماه تدوین ساخته شده که زمان بسیار محدودی است. تیم بزرگی پشت صحنه زحمت کشیده، ولی حتما با وقت و بودجه بیشتر می‌شد کاراکترها، صحنه‌ها و لباس‌ها بهتر طراحی شوند و حتی برخی شخصیت‌ها تغییر کنند. برای قضاوت خواهش می‌کنم لطفا کمبود زمان در تمام مراحل را در نظر داشته باشید.
از شوک تا تسلط
محمدی، بازیگر نقش مسلم درباره چالش این بازی بیان کرد:همان‌طورکه گفته شد ابتدا فکر می‌کردم نقش بدل حضرت‌عباس(ع) را بازی کنم، اما وقتی نقش اصلی به من سپرده شد، کمی شوکه شدم. کارگردان و تهیه‌کننده مدت‌ها برای انتخاب بازیگر اصلی فکر کرده بودند، اما من مطلع نبودم. الان با دیدن سکانس‌های اول می‌بینم خیلی با چیزی که درنهایت به آن رسیدم فرق دارد، چون به مرور با نقش زندگی کردم و بازی بهتر شد. بازی‌کردن با یک کاراکتر زمان می‌برد و کم‌کم حتی روی زندگی واقعی هم تاثیر می‌گذارد. روزهای اول استرس زیادی داشتم، اما خوشبختانه سکانس‌های اول فیلمبرداری، با مریم مومن همبازی بودم. ایشان همراهی زیادی داشت و کمک بزرگی برایم بود. کاوری درباره انتخاب کم بازیگران زن چهره در این سریال پاسخ داد: در سریال مهمان‌کشی اکثر شخصیت‌های زن نقش‌های کوتاه و گذرا داشتند که معمولا فقط ۵ ــ ۴ روز فیلمبرداری می‌شد. برای بازیگران حرفهای این محدودیت می‌تواند چالش‌برانگیز و نگرانی‌ساز باشد که آیا حق نقش را ادا می‌کنندیا نه. ما این حق انتخاب را به بازیگران می‌دادیم و بیشترشان پذیرفتند؛ چون گفتیم این نقش‌ها با داشتن ابتدا،وسط و پایان، چالش‌های خاص خودشان را دارند. درواقع، از کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترین نقش‌ها همه جذابیت وسختی خاص خودراداشتند؛ مثلا افشین سنگ‌چاپ که قبلا در آثار تاریخی بازی نکرده بود خوب ظاهر شد.
جنگ هم سریال را متوقف نکرد
دارابی درباره اهمیت سریال مهمان‌کشی برای خودش گفت: برای من دو چالش بزرگ در تولید داشت؛ یکی حرفهای و دیگری معنوی. از نظر حرفهای، مدیریت بیش از ۲۰۰ لوکیشن و همین‌طور ۲۰۰کاراکتر با بودجه‌ای محدود واقعا سخت بود و ما هرگز ادعا نمی‌کنیم با آثار تاریخی بزرگ قابل مقایسه‌ایم، اما ناخواسته این مقایسه‌ها پیش می‌آید. از نظر معنوی، این کار درباره امام‌حسین(ع) و حضرت‌مسلم(ع) است که تاکنون اثری مستقل درباره او ساخته نشده بود. با وجود سختی‌ها و موشک‌باران‌های نزدیک محل کار، حتی در شرایطی که خانواده‌ها در خطر بودند، تیم با تعهد کامل کار را ادامه داد که نشان از معنویت و باورشان داشت. معتقدم باید به مهمان‌کشی فرصت داد و مطمئنم این پروژه برای همه ما برکت‌آور بوده است. محمدی با نگاهی به دستاوردهایش در همکاری با این سریال گفت: سال گذشته که در پروژه مهمان‌کشی بودم، وجود خداوند را در زندگی‌ام کاملا حس کردم. پارسال در اجرایی بودم که آقای ایرج کریمی، دستیار آقای کاوری آمدند و بازی من را دیدند، درحالی‌که اصلا قرار نبود آن نقش را بازی کنم. پس از آن هم در پروسه انتخاب بازیگر نقش مسلم، همچنان حضور خدا را در زندگی‌ام پررنگ حس کردم و از این بابت خیلی سپاسگزارم.
کاوری نیز دراین‌باره گفت: فی‌نفسه ساخت اثری تاریخی با توجه به اهمیت محتوایی و موضوع مقدس امام‌حسین(ع) که در هر لحظه در جریان ساخت حس می‌شد، برایم هیجان‌انگیز بود. با توجه به شناختی که از آقای دارابی داشتم می‌دانستم این کار شدنی است. از آنجا که معتقدیم یک استکان برای امام‌حسین(ع) شستن هم در زندگی اثر دارد. به ارزشمندی این پروژه باور دارم و باید بگویم کسی که این کار را چیده ما نبودیم.
