شب‌های عاشورایی‌‌حوزه هنری
درآستانه اربعین حسینی، نمایشگاهی از آثارگنجینه مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری در گالری‌های این مجموعه در حال برگزاری است. این نمایشگاه از نیمه مرداد افتتاح و تا ۲شهریور ادامه دارد.
دراین رویداد ۱۰۰اثر از۴۰هنرمند به نمایش درآمده که در ۱۰ روایت با عناوین «سرآغاز حماسه»،«دشت آزادگی»، «فتح خون»، «آینه پیامبر»، «شاه شمشادقدان»، «لالایی فرشته»،«عرش بر خاک»، «تک‌سوار بی‌سوار»، «قصه سر» و «هنوز کربلا» تفکیک شده و هنرمندان شاخص تئاتر، سینما و تلویزیون همچون داریوش ارجمند، سیدمحمود رضوی، بهادر زمانی،علیرضا شجاع‌نوری، فرهاد قائمیان، فریبا کوثری،حمید گروگان،حمیدرضا نعیمی، هادی مقدم‌دوست و داریوش یاری برای هرکدام از آنها روایتی را نوشته‌اند. به بهانه برگزاری این رویداد با امیر عبدالحسینی، کیوریتور (نمایشگاه‌گردان) و مدیرهنری این نمایشگاه به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
این رویداد نمایشگاهی علاوه‌بر موضوع آن که نمایش آثار «عاشورایی» است، چه مؤلفه‌های دیگری دارد؟
مهم‌‌ترین مؤلفه در انتخاب به‌گزین و طبقه‌بندی‌شده، آثار گنجینه مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری است؛ آثاری که در انتخاب آنها هم به موضوع و مضمون توجه شده و هم عیار هنری و شاخص‌های حرفه‌ای هنر تجسمی مد نظر قرار گرفته است. این نمایشگاه بازخوانی و بازنمایش بهترین آثار مرکز هنرهای تجسمی با مضامین حماسه کربلاست؛ از آثاری که در اواخر دهه ۵۰ و اوایل دهه ۶۰ پدید آمده تا کارهای ارائه‌شده مربوط به ماه‌های اخیر.بازنمایش این آثار با روایتی متفاوت در کنار یکدیگر، علاوه‌بر بازنگری و بازخوانی پرونده تصویری هنر و نقاشی عاشورایی در روزگار معاصر و ضمن خاطره‌سازی و ایجاد حال و هوای کربلایی، ارزش‌های آموزشی، پژوهشی و هنری ویژه‌ای دارد. بعضی از آثار این گنجینه هم تا به‌حال به نمایش عمومی درنیامده؛ مانند اثری از علیرضا خالقدادی که در بخش «عرش بر خاک» به نمایش گذاشته شده است.در این نمایشگاه با عنوان «۱۰ روایت کوتاه در وصف حماسه‌ای به بلندای تاریخ»، ۱۴۰ اثر با مضامین عاشورایی در ۱۰ بخش تفکیک شده است. این دسته‌بندی آثار براساس درونمایه و روایت مضامین آنها با عناوین مجزا - و البته مرتبط با هرکدام - موردنظر قرار گرفته است. هرکدام از بخش‌های تصویری هم توسط یکی از چهره‌های شاخص تئاتر، سینما و تلویزیون روایت‌نوشتاری شده تا هرکدام تصویر بخشی از حماسه کربلا را بازنمایی کند. از این ۱۴۰ اثر، ۱۰۰ اثر در سه گالری حوزه هنری به نمایش درآمده و تمام آثار هم در کتاب نفیس رویداد منتشر خواهد شد.
به آثاری اشاره کردید که مربوط به ماه‌های اخیر است، آن آثار کدام است؟
دو اثر این نمایشگاه در چند ماه اخیر پدید آمده و جالب آن‌که هر دو به «ذوالجناح» اشاره دارد؛ موضوعی که در این روایت نمایشگاهی عنوان «تک‌سوار بی‌سوار» برای آن انتخاب شده است.
یکی از این دو، نقاشی ذوالجناح اثر شهید منصوره عالیخانی است؛ هنرمند‌ی که در حمله اخیر رژیم صهیونیستی به شهادت رسید. این تابلو به‌عنوان آخرین اثر شهید در سال جاری نقاشی شده و اگر چه ناتمام است اما امضای هنرمند بر آن نقش بسته است.
اثر دیگر از دکتر مصطفی گودرزی و مربوط به تیر ۱۴۰۴ است که از منظر نگاه تمثیلی و نظام نشانه‌ای به‌نوعی به وقایع اخیر هم اشاره دارد.
باتوجه به این‌که در این نمایشگاه با ۱۰ روایت نوشتاری مواجهیم، تلفیق متن و تصویر چقدر می‌تواند در تبیین حماسه عاشورا در زبان هنرهای تجسمی نقش داشته باشد؟
حماسه کربلا از همان روزگار تاریخی تا به امروز همواره همراه با متن و تصویر روایت و زنده نگه‌داشته شده است. متون غنی ادبیات و اشعار و روایت‌های کربلا در کنار تصویرسازی‌ها، کتاب‌های چاپ سنگی، شمایل‌نگاری‌ها، کتیبه‌ها، فرم‌های تصویری و تزیینی؛ از مرثیه‌ها و مقتل‌ها و ادبیات حماسی تا نقاشی خیالی‌نگاری و نگاره‌ها تا آثار منتخبی که در این رویداد مقابل دیدگان علاقه‌مندان قرار گرفته است.هر مجلس عاشورایی این نمایشگاه با حضور و همراهی یکی از چهره‌های سرآمدی که به‌خاطر فضای کار هنری با آن بخش مأنوس بوده‌اند به نگارش درآمده است. به عنوان مثال بخش «شاه شمشادقدان» شامل نقاشی‌هایی با موضوع «قمر بنی‌هاشم» توسط بهادر زمانی به نگارش درآمده؛ بازیگری که در فیلم «رستاخیز» در نقش عباس‌بن‌علی(ع) بازی کرده است. در بخش «دشت آزادگی» اثر بی‌نظیر «توبه حر» که یکی از شاهکارهای نقاشی عاشورایی است و در سال ۱۳۷۵ توسط کاظم چلیپا بر بوم نقاشی ماندگار شده به‌نمایش درآمده و روایت آن را فرهاد قائمیان، هنرمند محبوب تئاتر و سینما نوشته است؛ دعوت از ایشان برای نگارش متن دشت آزادگی از آن جهت بود که در نقش حربن‌یزید ریاحی در فیلم رستاخیز بازی کرده است. «سرآغاز حماسه» که نقاشی‌هایی با موضوع غدیر و آثاری با مضامین امیرالمومنین(ع) و حضرت فاطمه(س) را شامل می‌شود، به این نکته اشاره دارد که واقعه کربلا، انتقام غدیر است. این اثر توسط استاد داریوش ارجمند به نگارش درآمده و «قصه سر» را علیرضا شجاع‌نوری، بازیگر فیلم «روز واقعه» روایت کرده است. هرکدام از این هنرمندان گرانقدر مبتنی بر تجربه و زیست هنری و ارتباط قلبی با آثار آن بخش انتخاب شده و زحمت نگارش متن را پذیرفته‌اند.
علاوه‌بر آثار نقاشی، چند اثر نگارگری هم ارائه شده است.
بله. در میان آثار گنجینه مرکز هنرهای تجسمی، آثار موضوعی فراوانی وجود دارد و هنرمندان در تمام زیرشاخه‌های هنرهای تجسمی (نقاشی، نگارگری، خوشنویسی، پوستر، تصویرسازی و آثار حجمی) مضامین عاشورایی را موضوع آثار هنری خود قرار داده و به این حماسه بزرگ تاریخ ادای دین و احترام داشته‌اند.نگاهم این بود که به بازخوانی آثار نقاشی گنجینه با رویکرد پژوهشی بپردازم و آثار نگارگری را هم در زیرمجموعه نقاشی ایرانی مورد نظر قرار دادم. ضمن آن‌که این آثار از منظر تکنیک‌های اجرایی بسیار هنرمندانه و با زبان و بیان هنر معاصر پدید آمده است. به‌عنوان نمونه در آثاری که توسط مرتضی حسینی پورشاندیز با موضوع حماسه کربلا ارائه شده، با این‌که اساس طرح و نقش مبتنی بر هنر نگارگری است اما به لحاظ رنگ‌گذاری، پردازش و سطوح تصویری، بیان نقاشانه معاصری دارد، یا اثر درخشان خشایار قاضی‌زاده باموضوع حضرت علی‌اکبر(ع)که دربخش«آینه‌پیامبر»به نمایش‌درآمده عیارتصویری معاصرو مضمون‌پردازی منحصربه‌فردی دارد. بر این اساس بن‌مایه سیر نمایشگاهی را بر آن گذاشتم که ارزش و عیار هنری، بیان تصویری، نگاه نقاشانه، تفکیک موضوعی و تأکید بر مضامین روایتگرانه حماسه کربلا با نمایش آثار ۴۰ هنرمند صاحب‌نام هنرهای تجسمی ارائه شود و در این روند از همراهی و همدلی ۱۰ چهره شاخص تئاتر، سینما و تلویزیون بهره‌مند شدم.
معیار انتخاب هنرمندان چه بوده است؟
در انتخاب آثار هنری نمایشگاه به مضمون و موضوع و عیار هنری و جنبه‌های تصویری توجه داشتم و بیش از هنرمند، به انتخاب آثار شاخص در جهت سیر روایت نمایشگاه معطوف بوده‌ام که درمجموع ۱۴۰اثر از۴۰هنرمند عرصه هنرهای تجسمی را دربرگرفت.برای دعوت از هنرمندان عرصه تئاتر، سینما و تلویزیون در تکمیل روایت نوشتاری بر مبنای آثار ارائه‌شده هر بخش هم به این نکته توجه داشتم که در سابقه کارهای هنری‌شان، بیان احساسی و هنری بر اساس مضامین کربلا را تجربه کرده باشند که به چند نمونه از دلایل دعوت از چهره‌های شاخص این عرصه اشاره کردم. می‌توانم به خانم فریبا کوثری، چهره محبوب هنر بازیگری هم اشاره کنم که با بازی درخشان در نقش «عمره» در سریال مختارنامه و بازی بی‌نظیر در نقش ماریای نصرانی در سریال «معصومیت ازدست‌رفته»، در این نمایشگاه به زیبایی بخش «فتح خون» به‌عنوان قلب حماسه کربلا را روایت کرده‌اند. باور و اعتقادم بر این است که همه هنرمندان گرانقدری که نام‌شان در این رویداد نقش بسته و ماندگار شده و تمام عوامل اجرایی که در برگزاری و ساماندهی این نمایشگاه همکاری داشته‌اند، رزق و روزی معنوی‌شان در این بوده و از سال‌ها قبل انتخاب شده‌اند.
این رویداد نمایشگاهی علاوه‌بر موضوع آن که نمایش آثار «عاشورایی» است، چه مؤلفه‌های دیگری دارد؟
مهم‌‌ترین مؤلفه در انتخاب به‌گزین و طبقه‌بندی‌شده، آثار گنجینه مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری است؛ آثاری که در انتخاب آنها هم به موضوع و مضمون توجه شده و هم عیار هنری و شاخص‌های حرفه‌ای هنر تجسمی مد نظر قرار گرفته است. این نمایشگاه بازخوانی و بازنمایش بهترین آثار مرکز هنرهای تجسمی با مضامین حماسه کربلاست؛ از آثاری که در اواخر دهه ۵۰ و اوایل دهه ۶۰ پدید آمده تا کارهای ارائه‌شده مربوط به ماه‌های اخیر.بازنمایش این آثار با روایتی متفاوت در کنار یکدیگر، علاوه‌بر بازنگری و بازخوانی پرونده تصویری هنر و نقاشی عاشورایی در روزگار معاصر و ضمن خاطره‌سازی و ایجاد حال و هوای کربلایی، ارزش‌های آموزشی، پژوهشی و هنری ویژه‌ای دارد. بعضی از آثار این گنجینه هم تا به‌حال به نمایش عمومی درنیامده؛ مانند اثری از علیرضا خالقدادی که در بخش «عرش بر خاک» به نمایش گذاشته شده است.در این نمایشگاه با عنوان «۱۰ روایت کوتاه در وصف حماسه‌ای به بلندای تاریخ»، ۱۴۰ اثر با مضامین عاشورایی در ۱۰ بخش تفکیک شده است. این دسته‌بندی آثار براساس درونمایه و روایت مضامین آنها با عناوین مجزا - و البته مرتبط با هرکدام - موردنظر قرار گرفته است. هرکدام از بخش‌های تصویری هم توسط یکی از چهره‌های شاخص تئاتر، سینما و تلویزیون روایت‌نوشتاری شده تا هرکدام تصویر بخشی از حماسه کربلا را بازنمایی کند. از این ۱۴۰ اثر، ۱۰۰ اثر در سه گالری حوزه هنری به نمایش درآمده و تمام آثار هم در کتاب نفیس رویداد منتشر خواهد شد.
به آثاری اشاره کردید که مربوط به ماه‌های اخیر است، آن آثار کدام است؟
دو اثر این نمایشگاه در چند ماه اخیر پدید آمده و جالب آن‌که هر دو به «ذوالجناح» اشاره دارد؛ موضوعی که در این روایت نمایشگاهی عنوان «تک‌سوار بی‌سوار» برای آن انتخاب شده است.
یکی از این دو، نقاشی ذوالجناح اثر شهید منصوره عالیخانی است؛ هنرمند‌ی که در حمله اخیر رژیم صهیونیستی به شهادت رسید. این تابلو به‌عنوان آخرین اثر شهید در سال جاری نقاشی شده و اگر چه ناتمام است اما امضای هنرمند بر آن نقش بسته است.
اثر دیگر از دکتر مصطفی گودرزی و مربوط به تیر ۱۴۰۴ است که از منظر نگاه تمثیلی و نظام نشانه‌ای به‌نوعی به وقایع اخیر هم اشاره دارد.
باتوجه به این‌که در این نمایشگاه با ۱۰ روایت نوشتاری مواجهیم، تلفیق متن و تصویر چقدر می‌تواند در تبیین حماسه عاشورا در زبان هنرهای تجسمی نقش داشته باشد؟
حماسه کربلا از همان روزگار تاریخی تا به امروز همواره همراه با متن و تصویر روایت و زنده نگه‌داشته شده است. متون غنی ادبیات و اشعار و روایت‌های کربلا در کنار تصویرسازی‌ها، کتاب‌های چاپ سنگی، شمایل‌نگاری‌ها، کتیبه‌ها، فرم‌های تصویری و تزیینی؛ از مرثیه‌ها و مقتل‌ها و ادبیات حماسی تا نقاشی خیالی‌نگاری و نگاره‌ها تا آثار منتخبی که در این رویداد مقابل دیدگان علاقه‌مندان قرار گرفته است.هر مجلس عاشورایی این نمایشگاه با حضور و همراهی یکی از چهره‌های سرآمدی که به‌خاطر فضای کار هنری با آن بخش مأنوس بوده‌اند به نگارش درآمده است. به عنوان مثال بخش «شاه شمشادقدان» شامل نقاشی‌هایی با موضوع «قمر بنی‌هاشم» توسط بهادر زمانی به نگارش درآمده؛ بازیگری که در فیلم «رستاخیز» در نقش عباس‌بن‌علی(ع) بازی کرده است. در بخش «دشت آزادگی» اثر بی‌نظیر «توبه حر» که یکی از شاهکارهای نقاشی عاشورایی است و در سال ۱۳۷۵ توسط کاظم چلیپا بر بوم نقاشی ماندگار شده به‌نمایش درآمده و روایت آن را فرهاد قائمیان، هنرمند محبوب تئاتر و سینما نوشته است؛ دعوت از ایشان برای نگارش متن دشت آزادگی از آن جهت بود که در نقش حربن‌یزید ریاحی در فیلم رستاخیز بازی کرده است. «سرآغاز حماسه» که نقاشی‌هایی با موضوع غدیر و آثاری با مضامین امیرالمومنین(ع) و حضرت فاطمه(س) را شامل می‌شود، به این نکته اشاره دارد که واقعه کربلا، انتقام غدیر است. این اثر توسط استاد داریوش ارجمند به نگارش درآمده و «قصه سر» را علیرضا شجاع‌نوری، بازیگر فیلم «روز واقعه» روایت کرده است. هرکدام از این هنرمندان گرانقدر مبتنی بر تجربه و زیست هنری و ارتباط قلبی با آثار آن بخش انتخاب شده و زحمت نگارش متن را پذیرفته‌اند.
علاوه‌بر آثار نقاشی، چند اثر نگارگری هم ارائه شده است.
بله. در میان آثار گنجینه مرکز هنرهای تجسمی، آثار موضوعی فراوانی وجود دارد و هنرمندان در تمام زیرشاخه‌های هنرهای تجسمی (نقاشی، نگارگری، خوشنویسی، پوستر، تصویرسازی و آثار حجمی) مضامین عاشورایی را موضوع آثار هنری خود قرار داده و به این حماسه بزرگ تاریخ ادای دین و احترام داشته‌اند.نگاهم این بود که به بازخوانی آثار نقاشی گنجینه با رویکرد پژوهشی بپردازم و آثار نگارگری را هم در زیرمجموعه نقاشی ایرانی مورد نظر قرار دادم. ضمن آن‌که این آثار از منظر تکنیک‌های اجرایی بسیار هنرمندانه و با زبان و بیان هنر معاصر پدید آمده است. به‌عنوان نمونه در آثاری که توسط مرتضی حسینی پورشاندیز با موضوع حماسه کربلا ارائه شده، با این‌که اساس طرح و نقش مبتنی بر هنر نگارگری است اما به لحاظ رنگ‌گذاری، پردازش و سطوح تصویری، بیان نقاشانه معاصری دارد، یا اثر درخشان خشایار قاضی‌زاده باموضوع حضرت علی‌اکبر(ع)که دربخش«آینه‌پیامبر»به نمایش‌درآمده عیارتصویری معاصرو مضمون‌پردازی منحصربه‌فردی دارد. بر این اساس بن‌مایه سیر نمایشگاهی را بر آن گذاشتم که ارزش و عیار هنری، بیان تصویری، نگاه نقاشانه، تفکیک موضوعی و تأکید بر مضامین روایتگرانه حماسه کربلا با نمایش آثار ۴۰ هنرمند صاحب‌نام هنرهای تجسمی ارائه شود و در این روند از همراهی و همدلی ۱۰ چهره شاخص تئاتر، سینما و تلویزیون بهره‌مند شدم.
معیار انتخاب هنرمندان چه بوده است؟
در انتخاب آثار هنری نمایشگاه به مضمون و موضوع و عیار هنری و جنبه‌های تصویری توجه داشتم و بیش از هنرمند، به انتخاب آثار شاخص در جهت سیر روایت نمایشگاه معطوف بوده‌ام که درمجموع ۱۴۰اثر از۴۰هنرمند عرصه هنرهای تجسمی را دربرگرفت.برای دعوت از هنرمندان عرصه تئاتر، سینما و تلویزیون در تکمیل روایت نوشتاری بر مبنای آثار ارائه‌شده هر بخش هم به این نکته توجه داشتم که در سابقه کارهای هنری‌شان، بیان احساسی و هنری بر اساس مضامین کربلا را تجربه کرده باشند که به چند نمونه از دلایل دعوت از چهره‌های شاخص این عرصه اشاره کردم. می‌توانم به خانم فریبا کوثری، چهره محبوب هنر بازیگری هم اشاره کنم که با بازی درخشان در نقش «عمره» در سریال مختارنامه و بازی بی‌نظیر در نقش ماریای نصرانی در سریال «معصومیت ازدست‌رفته»، در این نمایشگاه به زیبایی بخش «فتح خون» به‌عنوان قلب حماسه کربلا را روایت کرده‌اند. باور و اعتقادم بر این است که همه هنرمندان گرانقدری که نام‌شان در این رویداد نقش بسته و ماندگار شده و تمام عوامل اجرایی که در برگزاری و ساماندهی این نمایشگاه همکاری داشته‌اند، رزق و روزی معنوی‌شان در این بوده و از سال‌ها قبل انتخاب شده‌اند.
