ائتلاف علیه تروئیکا
درشرایطی که فرانسه، آلمان و انگلیس بهعنوان نقش مکمل آمریکا امیدوارند با تهدید به بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل موسوم به مکانیسم ماشه، کشورمان را وادار به دادن امتیاز کنند و درتازه‌ترین اقدام خود درنامه‌ای رسمی به سازمان ملل این تهدید را تکرار کرده‌اند، چین و روسیه در مواضعی جداگانه مخالفت رسمی خودرا با فعال‌سازی این سازوکار اعلام کردند تا مشخص شود غربی‌ها درراستای تحقق اهداف خود برای افزایش فشار بر ایران راه آسانی در پیش ندارند و با ائتلاف سه‌گانه روسیه، چین و ایران و به‌طور طبیعی متحدان آنها در بریکس روبه‌رو هستند.درواقع با تغییر مناسبات جهان نسبت به ۱۰سال پیش نه اجماع جهانی برای اعمال این تحریم‌ها به شکل قبل وجود دارد و نه سازمان ملل اعتبار و جایگاهی برای مشروعیت‌بخشی به تحریم‌ها.
روز جمعه، لین جیان سخنگوی وزارت خارجه چین در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که کشورش مخالف اعمال تحریم‌هاست. وی همچنین توضیح داد که پکن معتقد است این امر به طرفین درایجاد اعتماد ورفع اختلافات کمک نمی‌کند و برای تلاش‌های دیپلماتیک برای از سرگیری زودهنگام مذاکرات مفید نیست.نمایندگی دائم روسیه هم روز پنجشنبه در سازمان ملل متحد با ارسال یادداشت مفصلی به شورای امنیت که بهعنوان سند شورا نیز به ثبت رسید به‌طور رسمی با برنامه آلمان، فرانسه و انگلیس برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگرداندن قطعنامه‌های تحریمی پیشین شورای امنیت علیه ایران مخالفت کرد.
گفتنی است در یادداشت روسیه خطاب به سازمان ملل، مسکو تأکید کرده که براساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و مفاد برجام، استفاده از مکانیسم اسنپ‌بک تنها زمانی مجاز است که کشور متقاضی بهعنوان یکی از مشارکت‌کنندگان در برجام، تمام مراحل حل و فصل اختلافات مندرج در بندهای ۳۶ و ۳۷ توافق را طی کرده باشد. روسیه تصریح کرده که آلمان، فرانسه و انگلیس نه‌تنها این مراحل را طی نکرده‌اند بلکه خود با عدم اجرای تعهدات برجامی، به‌ویژه پس از خروج آمریکا از توافق در می ۲۰۱۸ در نقض اساسی برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شریک بوده‌اند. روسیه در این سند با اشاره به موارد متعددی از جمله تبعیت کامل از سیاست فشار حداکثری واشنگتن، اعمال و بازاعمال تحریم‌های یکجانبه علیه ایران و خودداری از اجرای تعهدات مربوط به روز انتقال در ۱۸اکتبر ۲۰۲۳ اقدامات اروپایی را که ناقض تعهدات بین‌المللی اروپایی‌ها در قبال ایران بوده، تأکید کرده است: اسنپ‌بک بهعنوان یک سازوکار واکنشی در برابر عدم پایبندی اساسی طراحی شده اما شرایط کنونی_ که شامل نقض‌های گسترده توسط آمریکا و سه کشور اروپایی است_ پیش از هر اقدامی باید از طریق مسیرهای دیپلماتیک و توافق‌شده برجامی حل و فصل شود. در همین ارتباط، سیدعباس عراقچی وزیر خارجه کشورمان پنجشنبه هفته گذشته در یک گفت‌وگوی تلویزیونی گفته بود که تهران با پشتیبانی چین و روسیه تلاش می‌کند از فعال شدن مکانیسم ماشه توسط سه کشور اروپایی و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل جلوگیری کند.
نامه‌ای بدون اشاره به عهدشکنی غرب
روز سه‌شنبه فرانسه، آلمان و انگلیس (موسوم به E۳) در نامه‌ای که خطاب به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد تهدید کردند اگر ایران تا پایان اوت ۲۰۲۵ تمایلی به رسیدن به یک راه‌حل دیپلماتیک نداشته باشد یا از فرصت تمدید استفاده نکند، E۳ آماده است سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌ها را فعال کند.این سه کشور اروپایی در نامه خود بدون اشاره به عدم اجرای تعهدات‌شان در برجام در لغو تحریم‌ها یا کارشکنی و خروج آمریکا از این توافق مدعی شدند که تهران از سال ۲۰۱۹ عامدانه از تعهدات خود در توافق فاصله گرفته است. پس از نشست استانبول، سیدعباس عراقچی در گفت‌وگو با فایننشال تایمز ضمن تأکید بر عدم صلاحیت اخلاقی و حقوقی اروپایی برای فعال کردن این سازوکار هشدار داده بود که ایران در صورت اجرای این روند، کشورهای اروپایی را از مذاکرات هسته‌ای آینده کنار خواهد گذاشت.
اعتراف به کمرنگی تحریم‌های سازمان ملل
تلاش اروپا برای بازگردان ایران به مذاکره و درواقع اجبار ایران به امتیازدهی و تسلیم با کارت مکانیسم ماشه در شرایطی است که حتی کارشناسان اپوزیسیون خارج‌نشین هم دراین باره به اهمیت تحریم‌های سازمان ملل معترف هستند اما درراستای وظیفه رسانه‌ای برای متأثر کردن افکارعمومی ایران مغالطه لزوم اجرای این تحریم‌ها توسط همه کشورهای عضو را پیش می‌کشند. فرهاد علوی،حقوقدان وکارشناس امور مالی و بانکی به بی‌بی‌سی فارسی گفته است: «با وجود آن‌که چارچوب تحریم‌های سازمان ملل، خیلی کمرنگ‌تر از تحریم‌هایی است که آمریکا در حال حاضر علیه ایران اجرا می‌کند ولی نکته اینجاست که تمام اعضای سازمان ملل موظف به اعمال تحریم‌های این سازمان علیه ایران هستند.»
این کارشناس و همتایانش اشاره‌ای به این ندارند که هم‌اکنون شدیدترین فشارها و تهدید آمریکا مانع از این نشده که کشورهای دیگر مهم‌ترین محصولات صادراتی ایران یعنی نفت و محصولات پتروشیمی را نخرند.
در همین حال حجم بسیار پایین تبادلات مالی ایران و اروپا (حدود ۳.۵میلیارد دلار)وقطع احتمالی آن تأثیری در اقتصاد ایران نخواهد داشت وچنین عاملی طبعامواضع اصولی ایران راتغییر نخواهدداد؛به‌خصوص که ایران درپی سال‌ها اعمال تحریم‌های سنگین‌تر آمریکا هم در بازاریابی و هم نحوه فروش و انتقال ارز مسیرهاومشتریان متفاوتی را به‌دست آورده است.
گفتنی است در یادداشت روسیه خطاب به سازمان ملل، مسکو تأکید کرده که براساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و مفاد برجام، استفاده از مکانیسم اسنپ‌بک تنها زمانی مجاز است که کشور متقاضی بهعنوان یکی از مشارکت‌کنندگان در برجام، تمام مراحل حل و فصل اختلافات مندرج در بندهای ۳۶ و ۳۷ توافق را طی کرده باشد. روسیه تصریح کرده که آلمان، فرانسه و انگلیس نه‌تنها این مراحل را طی نکرده‌اند بلکه خود با عدم اجرای تعهدات برجامی، به‌ویژه پس از خروج آمریکا از توافق در می ۲۰۱۸ در نقض اساسی برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شریک بوده‌اند. روسیه در این سند با اشاره به موارد متعددی از جمله تبعیت کامل از سیاست فشار حداکثری واشنگتن، اعمال و بازاعمال تحریم‌های یکجانبه علیه ایران و خودداری از اجرای تعهدات مربوط به روز انتقال در ۱۸اکتبر ۲۰۲۳ اقدامات اروپایی را که ناقض تعهدات بین‌المللی اروپایی‌ها در قبال ایران بوده، تأکید کرده است: اسنپ‌بک بهعنوان یک سازوکار واکنشی در برابر عدم پایبندی اساسی طراحی شده اما شرایط کنونی_ که شامل نقض‌های گسترده توسط آمریکا و سه کشور اروپایی است_ پیش از هر اقدامی باید از طریق مسیرهای دیپلماتیک و توافق‌شده برجامی حل و فصل شود. در همین ارتباط، سیدعباس عراقچی وزیر خارجه کشورمان پنجشنبه هفته گذشته در یک گفت‌وگوی تلویزیونی گفته بود که تهران با پشتیبانی چین و روسیه تلاش می‌کند از فعال شدن مکانیسم ماشه توسط سه کشور اروپایی و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل جلوگیری کند.
نامه‌ای بدون اشاره به عهدشکنی غرب
روز سه‌شنبه فرانسه، آلمان و انگلیس (موسوم به E۳) در نامه‌ای که خطاب به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد تهدید کردند اگر ایران تا پایان اوت ۲۰۲۵ تمایلی به رسیدن به یک راه‌حل دیپلماتیک نداشته باشد یا از فرصت تمدید استفاده نکند، E۳ آماده است سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌ها را فعال کند.این سه کشور اروپایی در نامه خود بدون اشاره به عدم اجرای تعهدات‌شان در برجام در لغو تحریم‌ها یا کارشکنی و خروج آمریکا از این توافق مدعی شدند که تهران از سال ۲۰۱۹ عامدانه از تعهدات خود در توافق فاصله گرفته است. پس از نشست استانبول، سیدعباس عراقچی در گفت‌وگو با فایننشال تایمز ضمن تأکید بر عدم صلاحیت اخلاقی و حقوقی اروپایی برای فعال کردن این سازوکار هشدار داده بود که ایران در صورت اجرای این روند، کشورهای اروپایی را از مذاکرات هسته‌ای آینده کنار خواهد گذاشت.
اعتراف به کمرنگی تحریم‌های سازمان ملل
تلاش اروپا برای بازگردان ایران به مذاکره و درواقع اجبار ایران به امتیازدهی و تسلیم با کارت مکانیسم ماشه در شرایطی است که حتی کارشناسان اپوزیسیون خارج‌نشین هم دراین باره به اهمیت تحریم‌های سازمان ملل معترف هستند اما درراستای وظیفه رسانه‌ای برای متأثر کردن افکارعمومی ایران مغالطه لزوم اجرای این تحریم‌ها توسط همه کشورهای عضو را پیش می‌کشند. فرهاد علوی،حقوقدان وکارشناس امور مالی و بانکی به بی‌بی‌سی فارسی گفته است: «با وجود آن‌که چارچوب تحریم‌های سازمان ملل، خیلی کمرنگ‌تر از تحریم‌هایی است که آمریکا در حال حاضر علیه ایران اجرا می‌کند ولی نکته اینجاست که تمام اعضای سازمان ملل موظف به اعمال تحریم‌های این سازمان علیه ایران هستند.»
این کارشناس و همتایانش اشاره‌ای به این ندارند که هم‌اکنون شدیدترین فشارها و تهدید آمریکا مانع از این نشده که کشورهای دیگر مهم‌ترین محصولات صادراتی ایران یعنی نفت و محصولات پتروشیمی را نخرند.
در همین حال حجم بسیار پایین تبادلات مالی ایران و اروپا (حدود ۳.۵میلیارد دلار)وقطع احتمالی آن تأثیری در اقتصاد ایران نخواهد داشت وچنین عاملی طبعامواضع اصولی ایران راتغییر نخواهدداد؛به‌خصوص که ایران درپی سال‌ها اعمال تحریم‌های سنگین‌تر آمریکا هم در بازاریابی و هم نحوه فروش و انتقال ارز مسیرهاومشتریان متفاوتی را به‌دست آورده است.
