این سریال که در آن بازیگرانی چون سیدجواد هاشمی و زندهیادان حسین خانیبیک، فاطمه طاهری و شاپور بخشایی بازی میکردند، از مجموعههای نوستالژیک با موضوع دفاعمقدس بود که با همراهکردن چاشنی طنز، به محبوبیت قابلتوجهی در میان مخاطبان دستیافت.اخیرا خبرهایی درباره اینکه فصل دوم سریال بهترین تابستان من درحال فیلمبرداری است منتشر شد، کارگردانی این سریال را که در گروه تولیدات اجتماعی سیمافیلم در دست تولید است،راما قویدل بر عهده دارد و تهیهکننده آن علیاکبر تحویلیان است و گفته میشود محمد نادری، امیرحسین صدیق، فرید قبادی، علیرضا مهران، عبدالرضا نصاری، مریم کاویانی، ارسلان قاسمی، مهلقا مینوشزاد، سیروس کهورینژاد و سوزانا آلوز در آن ایفای نقش میکنند.
برای اطلاع از چند و چون ساخت این سریال و نسبت آن با فصل نخست بهترین تابستان من سراغ علیرضا اسحاقی رفتیم که در این سریال دهه هفتادی، بهعنوان نویسنده و بازیگر حضور داشت و نویسنده سریال جدید هم هست.
دغدغه مشترک، خط ربط ۲ داستان
وی در توضیح اینکه آیا سریال جدید، ادامه سریال قبلی است گفت: در ابتدا قرار بود ادامهای برای فصل اول بهترین تابستان من تولید شود. هرچند قصه این سریال به گونهای پایان یافت که ظرفیت ادامهدادن ماجرا را نداشت. در این داستان، نوجوانی به تصویرکشیده شده که تجربه حضور درجبهه را داردوسپس به بزرگسالی میرسد و مسئول بخشی ازیک کارخانه در زمینه عمران و مهندسی میشود و زندگی جدیدی را آغاز میکند. بنابراین در آن سریال، داستان به پایان رسیده بوداماپس از سالها، طرح کلی برای ادامه این ماجرا شکلگرفت و قصه در نسخه جدید به گونهای پیشرفت که مخاطب پسر نوجوانی را میبیند که بدون اجازه والدین به جبهه میرود و هرچند بعدها رضایت آنها را جلب میکند اما نگرانیهایشان همچنان باقی است.
اسحاقی افزود: دراین نسخه،جایگاه شخصیتها تغییر کرده است. نقش اصلی را پدری ایفا میکند که پسرش بهعنوان پزشک مدافع حرم عازم عراق میشود. این پدر نگران پسر خود است، زیرا در بدو ورود اواتفاقی برایش میافتد و به دست مسلحین (داعش) اسیر میشود. داستان حول تلاش سعید برای کنترل وضعیت و نجات پسرش میچرخد و دراین مسیر،اتفاقات مختلفی برای خود او نیز رخ میدهد. از این رو، چارچوب و ساختار اصلی سریال بهشدت مشابه فصل اول است، زیرا موضوع مشترک، نگرانیهای والدین نسبت به فرزندان و مسئولیتهایی است که بچهها برای ادای دین به کشورشان احساس میکنند. آنها درگیر نبردی میشوند که دراین مسیر به تعالی و رشد دست مییابند و این ویژگی در هر دو داستان وجود دارد.
از بهترین تابستان من به بیگانگان
نویسنده سریال محبوب بهترین تابستان من در ادامه صحبتهایش عنوان کرد: بهدلیل فوت بسیاری از بازیگران این سریال یا مشکلاتی که مانع حضورشان شده، تصمیم گرفته شد ارتباط سریال جدید با نسخه قبلی کاهش یابد. بنابراین، اکنون با داستانی کاملا مستقل روبهرو هستیم، هرچند در سیر داستانی که در حال ساخت است، ارتباطهای کمی لحاظ شده است. برای مثال، قصه از یزد آغاز میشود و شامل بازگشتهایی به گذشته است که به نوعی یادآور اتفاقات بهترین تابستان من است اما با توجه به تصمیمات اتخاذشده برای ادامه این سریال، این نقاط اتصال به سری پیشین حذف شده و اکنون داستانی مستقل شکل گرفته است. امیدوارم این سریال آنقدر جذاب باشد که مخاطبان از آن استقبال کنند.
وی همچنین با اعلام اینکه نام سریال جدید «بیگانگان» است، افزود: فیلمنامه را به گونهای نوشتهایم که در امتداد بهترین تابستان من»باشد و تمام نشانهگذاریها نیز بر همین اساس وجود دارد. بااینحال، گروه تولید به دلایل برنامهریزی، مسائل مالی و اجرایی به این نتیجه رسید که اتصال به سری قبل در حال حاضر ضرورت ندارد. خوشبختانه داستان به گونهای طراحی شده که روند آن کاملا خطی و بسته نیست. در آثار خطی، مخاطب انتظار دارد فصل جدید ادامه داستان پیشین باشد، درحالیکه در بهترین تابستان من بخش عمده قصه مربوط به دوره نوجوانی بود و تنها در قسمت آخر درمییابیم که آن پسر و جانباز شده است اما به شکل آرمانی در کار و تحصیل به موفقیت رسیده است. به همین دلیل، آن داستان عملا به پایان رسیده و ادامهدادن آن به همان شکل غیرممکن بود.
حال و هوای دفاع مقدسی در قصهای تازه
اسحاقی در ادامه توضیحاتش درباره استقلال سریال جدید گفت: داستان بهترین تابستان من در زمینه جنگ تحمیلی هشتساله و مسائل مرتبط با آن شکل گرفته بود اما داستان جدید در سال۹۶ و با محوریت ماجرای سوریه، عراق و داعش اتفاق میافتد و تقریبا یک تا دو دهه فاصله زمانی دارد. به همین دلیل، همه اقتضائات زمان حال تغییر کرده است، بهجز برخی شخصیتها که یا ثابت ماندهاند یا دچار تغییر شدهاند. از این رو، نیاز به ساخت داستانی کاملا مستقل احساس میشد، هرچند از همان قالب و موقعیت اولیهای که سعید در نسخه اول داشت، یعنی پسر جوانی که نگرانیهایی برای خانواده ایجاد میکرد، بهره بردیم. مباحث دفاعمقدس و جنگ همواره شباهتها و نگرانیهای مشترکی دارند؛ جنگ همیشه با دلشورهها و حوادث خاص خود همراه است و هر جنگ ویژگیهای خاصی دارد.
این نویسنده افزود: هر ژانر اقتضائات خاص خود را دارد که ممکن است تکرار شوند؛ بهعنوانمثال، در ژانر پلیسی همواره پلیس و تبهکار وجود دارد. اساسا این ژانر است که اشتراکات بین تولیدات را ایجاد میکند. برای نمونه، گونههای جنگی یا عاشقانه قواعد و قالبهایی دارندکه بهطور طبیعی درنگارش داستان تأثیرمیگذارند.چه دردهه۶۰وچه در دهه ۹۰، داستانهای جنگی بخشهایی مشابه دارند. سعیمان این بود با حفظ ژانر، همان حس و قالب نمایشی را حفظ کنیم تا مخاطب احساس همذاتپنداری داشته باشد. بسیاری از گفتمانها، رفتارها و واکنشها نیزبراساس همین مسائل شکل میگیرند؛ مثلا سرنوشت فردی مفقودشده وچگونگی آزادی او.این فرآیندهم دردوران دفاعمقدس وجودداشت وهم درجریان داعش شکلگرفت. ما تلاش کردیم از ظرفیتهای مشترک ژانر بهرهبرداری کنیم تا مخاطب همان حس و تجربه را داشته باشد، بدون اینکه الزامی باشد که حتما با نام یا مشخصات خاصی دنبال شود.
پایانی روشن با ظرفیت ادامهدادن
وی با تشریح انواع فیلمنامهنویسی و با بیان اینکه در این حوزه دو نوع پایانبندی اصلی وجود دارد؛ یکی پایانبندی باز و دیگری پایانبندی بسته، گفت: در پایانبندی باز (Open Ending)، داستان به گونهای به اتمام میرسد که مخاطب در ابهام و تفکر رها میشود و ممکن است گرههای داستانی بهطور کامل حل نشوند یا آینده شخصیتها نامشخص باقی بماند. این نوع پایانبندی معمولا حس کنجکاوی و تفکر را در مخاطب برمیانگیزد. در مقابل، پایانبندی بسته (Closed Ending) به این معناست که داستان به گونهای به اتمام میرسد که تمام گرههای داستانی حل شده و آینده شخصیتها مشخص است. این نوع پایانبندی معمولا حس رضایت و آرامش را در مخاطب ایجاد میکند. نکته مهم این است که در پایانبندی باز، امکان ادامه سریال در فصول بعدی وجود دارد و بیننده میتواند در ذهنش جمعبندی کند اما در پایانبندی بسته، همه پرسشها پاسخ داده شده و قصه به پایان میرسد.
اسحاقی خاطرنشان کرد: درواقع، در بهترین تابستان من و بیگانگان با آثاری روبهرو هستیم که قصه پایانی روشن دارند و به اتمام میرسند. بااینحال، این به معنای ازبینرفتن ظرفیت ادامه نیست؛ میتوان شخصیتها را در موقعیتهای مناسب دیگری قرار داد. بهعنوانمثال، سریال «پایتخت» در هر فصل پایان بسته دارد اما بهدلیل جذابیت شخصیتها، هربار میتوان آنها را در موقعیتهای تازه و اتفاقات جدید ادامه داد. بنابراین، اگر صداوسیما و مدیران آن استقبال کنند، امکان طراحی مجدد برای ادامه کار وجود دارد. علاوهبراین، با توجه به جنگ ۱۲روزه اخیر و آتشبس، من در حال آمادهکردن فیلمنامهای هستم که اگرچه شخصیتهای معرفیشده در آثار قبلی در آن حضور ندارند اما بهدلیل دغدغهام در این زمینه، به نظرم موضوعی است که هم به لحاظ ثبت تاریخ نیاز به بازسازی نمایشی دارد و هم برای شناخت بهتر مخاطب از جزئیات پشتپرده جنگ مفید خواهد بود.
بیگانگان اثری جدی است
با توجه به وجود رگههایی از طنز در بهترین تابستان من و امکان اجرای چنین قالبی در بیگانگان، وی اظهار کرد: سبک نگارشیام در این آثار شامل رگههای نمکین در دل وقایع جدی است؛ چرا که جنگ، با وجود جدیت خود، تلخ و پر از حوادث ناگوار است. اگر در این ژانر با ایجاد لحظاتی نمکین و طنز تعادل برقرار نشود، ممکن است اثر به سمت تلخی و سیاهنمایی سوق پیدا کند و در نتیجه بخشی از ارتباط با مخاطبان را از دست بدهد. از زمان شروع نگارش فیلمنامهها، در تمام آثارم سعی کردهام نه الزاما درونمایه طنز بلکه رگهای نمکین را در لابهلای حوادث جدی داشته باشم. یکی از چالشهای بیگانگان این بود که آیا باید اثر را به سمت طنز ببریم؟ خود من با این موضوع مخالف بودم، زیرا خندهدار شدن سوژه جنگ را نمیپسندم. بااینحال، معتقدم نباید از لحظات بانمک و مفرح خالی باشد. اثر باید به گونهای پرداخت شود که وقتی مخاطب با آن مواجه میشود، احساس کند پشت این اتفاقات تلخ، زندگی همچنان جاری است و آدمها در جریان زندگی قرار دارند. سعی کردم این سبک را در بیگانگان رعایت کنم اما آنچه که مشاهده کردم، نشان میدهد که در اجرا دوستان با نگاه جدیتری پیش میروند و انتخاب بازیگران و نحوه اجرا به گونهای است که اثر خروجیای با درونمایه جدی خواهد داشت.
این نویسنده افزود: برای همراهی با تیم تولید، گاهی در فیلمبرداری حاضر میشوم و با گفتن خداقوت، شاهد پیشرفت کار هستم. آنچه که دیدهام، این است که فضای کار از حالت مفرح فاصله گرفته و جدیتر شده است. هرچند به نظرم این تصمیم به روح اثر آسیب میزند اما با توجه به اعتمادی که به تیم تولید و آقای قویدل، کارگردان بیگانگان دارم، معتقدم ایشان درک درستی از بسیاری از حوادث دارند و سعی میکنند تمام جزئیات را لحاظ کنند. در کار گروهی طبیعی است که اختلاف سلیقه وجود داشته باشد؛ من هم بهعنوان نویسنده بخشی از این گروه هستم ونمیتوانم صرفا نظر خودم را مبنا قرار دهم. بههرحال، به نظرم کار مقداری از آنچه که بوده جدیتر شده که البته خوب است، زیرا جنس رویدادها هم همین را میطلبد. بااینحال، باید تلاش شود نمک و جذابیت کار حفظ شود. امیدوارم خروجی اثر برای مخاطبان جذاب باشد. احساسم این است که خوشبختانه با دکوپاژ آقای قویدل و نوع کارگردانی ایشان، جذابیتهایی به اثر اضافه شده است و باید منتظر خروجی نهایی بمانیم و انشاءالله با دیدن این کار لذت ببریم.