میثم ظهوریان، نماینده مشهد در مجلس شورای اسلامی نیز این کاهش را ناشی از تعارض منافع در وزارتخانه عنوان کرده و وعده پیگیری نظارتی داده است. اما بررسی موضوع نشان می‌دهد این مسأله لایه‌های پیچیده‌تری دارد: از ورود غیرعادلانه دانشجویان با رانت تا چالش‌های زیرساختی که کیفیت آموزش را تهدید می‌کند.داوطلبانی که از کاهش ظرفیتها گلایه دارند کارزاری نیز در این خصوص تشکیل داده و اعلام کرده‌اند وزارت بهداشت با بهانه‌تراشی قصد تخلف در اجرای قانون افزایش ظرفیت را دارد.
یکی از این داوطلبان نوشته یک هفته مانده به انتخاب رشته ظرفیتها را دستکاری کرده‌اند، این درحالی است که بسیاری با توجه به ظرفیت‌های اعلام شده برنامه‌ریزی کرده و درس خوانده‌اند. کاربر دیگری نیز انتقاد کرده که با چنین تصمیماتی نباید زندگی کنکوری‌ها را به بازی بگیرند.
کاربردیگری نیز ازمسئولان خواسته باافرادی که قانون ومصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی رااجرانمی‌کنندبرخورد کنند.
میانبر پرهزینه پزشکی!
سال ۱۴۰۱ بود که شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه‌ای تصویب کرد که براساس‌آن، دانشجویان پزشکی ایرانی مشغول به تحصیل در دانشگاه‌های خارج کشور می‌توانند پس از گذراندن یک یا دو ترم، با شرکت در آزمون داخلی وزارت بهداشت به دانشگاه‌های ایران منتقل شوند. این سهمیه معادل ۲درصد ظرفیت پزشکی کشور تعیین شد. موافقان این طرح معتقدند چنین امکانی هم مانع خروج ارز و مهاجرت بی‌برنامه می‌شود و هم به خانواده‌هایی که توان ادامه پرداخت هزینه‌های تحصیل در خارج را ندارند، کمک می‌کند اما مخالفان آن را نقض عدالت آموزشی می‌دانند؛ چون دانشجویانی که نتوانسته‌اند سد کنکور را پشت سر بگذارند، با پشتوانه مالی خانواده راهی خارج می‌شوند و سپس با دور زدن مسیر اصلی به بهترین دانشکده‌های پزشکی داخل راه می‌یابند.
هرچند وزارت بهداشت با محدودکردن ظرفیت به ۲درصد تلاش کرده تعادلی ایجاد کند اما همچنان انتقادها پابرجاست: برخی خانواده‌ها ازهزینه‌های سنگین تحصیل درخارج گلایه دارندواین آزمون داخلی راباری مضاعف‌می‌دانند،درحالی‌که خانواده‌های دیگر معتقدند چنین امتیازی، به معنای پولی‌شدن آموزش پزشکی در ایران است. اخیرا نیز پیشنهادهایی برای حذف این سقف ۲درصدی و پذیرش براساس نمره قبولی در آزمون جامع مطرح شده است که در دست بررسی شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار دارد. اما اگر وزارت بهداشت تمام این تقاضاها را بپذیرد، چه پاسخی باید به افکارعمومی بدهد؟ آیا پیام آشکار این تصمیم، پولی‌شدن آموزش پزشکی در کشور نیست؟ این پرسش‌ها ما را به لایه‌های عمیق‌تری از این موضوع می‌برد!
صندلی‌های پزشکی؛ امتیاز ویژه ثروتمندان؟
رشته پزشکی در ایران ازمعدودحوزه‌هایی است که بُعد اجتماعی واقتصادی آن برای جامعه ارزشمند تلقی می‌شود. درحالی‌که برای بسیاری از خانواده‌ها، پزشکی نماد منزلت اجتماعی وامید به آینده‌ای روشن است، این رشته از نظر اقتصادی نیز جایگاهی خاص دارد؛ چراکه علاوه بر اشتغال و درآمد، یکی از معدود بخش‌هایی است که می‌تواند برای کشور ارزآوری داشته باشد اما طی سال‌های اخیر، روندی آغاز شده که این سرمایه ملی را تهدید می‌کند. هامون سبطی، دبیر کمیسیون آموزش دیده‌بان عدالت و شفافیت در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: بیش از ۱۵سال است که گروهی خاص چشم طمع به این حوزه دوخته‌اند؛ آنهایی که می‌خواهند صندلی‌های دانشکده‌های علوم پزشکی به‌جای توزیع عادلانه میان داوطلبان کنکور، در اختیار نورچشمی‌ها و خانواده‌های ثروتمند قرار گیرد. یکی از نخستین نشانه‌های این روند، ماجرای ورود ۱۳۴ دانشجو به رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی بود؛ عددی که بعدها تا حدود ۲۵۰ نفر هم افزایش یافت. این افراد با استفاده از یک تبصره غیرقانونی بر مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، بدون عبور از سد کنکور وارد دانشگاه شدند. سرنوشت آنان نیز هیچ‌گاه به‌طور کامل مشخص نشد و کسی ندانست پس از اعلام این تخلف ادامه تحصیل دادند یا نه.
ورود از حیاط‌خلوت آموزش پزشکی
اما این تنها بخش کوچکی از ماجراست. پدیده‌ای که سبطی از آن با عنوان «ورود از حیاط پشتی» یاد می‌کند، ابعاد گسترده‌تری دارد: دانشجویانی که چند ترمی را دردانشگاه‌های ناشناخته کشورهای خارجی نظیر مالزی و رومانی می‌گذرانند، یا حتی بدون تحصیل واقعی، مدارکی صوری تهیه می‌کنند و سپس به پشتوانه مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به بهترین دانشکده‌های علوم پزشکی کشور منتقل می‌شوند، حضورشان دو پیامد جدی برای کشور دارد: کاهش اعتماد عمومی به پزشکان ایرانی و اشغال صندلی‌های محدود آموزشی! به گفته دبیر کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت، ظرفیت دانشکده‌های پزشکی محدود است و نمی‌توان از یک‌سو ۱۶هزار نفر را ازمسیر کنکور وارد و از سوی دیگر، با مصوبه‌های خاص افرادی دیگر را از «در پشتی» وارد سیستم کرد. تربیت هر پزشک نیازمند صرف میلیاردها تومان هزینه است و افزایش ظرفیت بدون پشتوانه مالی، نه‌تنها بی‌ثمر بلکه زیان‌بار است. سبطی هشدار می‌دهد: پزشکی یک امر حاکمیتی است، نه یک شکلات که آن را برای خوشحال‌کردن مردم توزیع کنیم. اگر چنین روندی ادامه یابد، به‌جای تربیت پزشکان توانمند، شاهد تولید پزشکانی کم‌مهارت خواهیم بود که حتی کشورهایی مانند فیلیپین یا رومانی هم می‌توانند پرورش دهند!
چرا ظرفیت پزشکی امسال کاهش یافت؟
البته وزارت بهداشت در دولت‌های سیزدهم و چهاردهم با این روند مخالفت کردند و بررسی‌های دقیقی در این زمینه انجام دادند. نتیجه نشان داده تعداد افرادی که به واسطه این مصوبه وارد دانشگاه شده‌اند، بسیار بیشتر از ادعای ۲درصد ظرفیت بوده است. آن‌طور که سبطی می‌گوید احتمالا به همین دلیل وزارت بهداشت تصمیم گرفت ظرفیت امسال را به همان میزان کاهش دهد؛ اقدامی که شوک بزرگی برای داوطلبان کنکور ایجاد کرد اما درواقع پاسخی بود به «دانشجویان تحمیلی» سال‌های گذشته! به عقیده وی، اگر قرار بود ۱۰۰۰ نفر به ظرفیت اضافه شود، باید تعداد دانشجویانی که از در پشتی وارد شده‌اند کاهش پیدا می‌کرد. آنچه امروز کاهش ظرفیت به نظر می‌رسد، در حقیقت جبران همان دانشجویان تحمیلی است. این درحالی‌است که شورای عالی انقلاب فرهنگی مدعی است ۲درصد دانشجویان خارج کشور که از طریق آزمون وارد دانشکده‌های پزشکی ایران شدند، بسیار محدود بودند اما به گفته دبیر کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت، بررسی‌ها در چند سال اخیر نشان می‌دهند به جای چندصد نفر، شاید تعداد بسیار بیشتری به طریقی غیر از شرکت در رقابت کنکور وارد دانشکده‌های علوم پزشکی شده‌اند. به همین دلیل وزارت بهداشت اسامی این دانشجویان را احصا و از ظرفیت پذیرش امسال کم کرده و موجب اضطراب و نارضایتی داوطلبان شده است. سبطی این مسأله را در صورت بروز، یک ورود وسیع از حیاط‌خلوت آموزش پزشکی می‌داند که باید به‌طور کامل از سوی وزارت بهداشت و شورای عالی انقلاب فرهنگی شفاف‌سازی شود. او تأکید می‌کند: هر قانونی که اجازه دهد کسی بدون عبور از کنکور و از راه میانبر وارد پزشکی شود، غیراخلاقی و برخلاف منافع ملی است.
