اخلاق نبوی در محمد رحمة‌للعالمین

«مریم (س) شاهکار آفرینش»، «فرزندان امام علی(ع)»، «عاشورا و تحریفات»، «نقش زنان در نهضت امام حسین(ع)»، «فرزندان امام حسین(ع)»، «شهیدان جاوید»، «دوزخیان جاوید»، «خدیجه همتای بی‌همتا» و ... ازجمله آثار این نویسنده است. کتاب محمد رحمة‌للعالمین به عنوان کتاب جدید محمدزاده، با رویکردی پژوهشی و تحلیلی به ابعاد شخصیت اخلاقی و اجتماعی پیامبر اکرم پرداخته و وجه انسان‌سازی این شخصیت را بر اساس منابع تاریخی تشریح کرده است. به بهانه میلاد پیامبر سراغ مرضیه محمدزاده رفتیم تا بیشتر با فرآیند نگارش این کتاب و ویژگی‌های برجسته اخلاقی پیامبر آشنا شویم. 

کتاب شما در چهار فصل، از تولد پیامبر تا بعثت، بعثت تا هجرت، هجرت تا رحلت و سیره عملی پیامبر را دربرمی‌گیرد. این تقسیم‌بندی بر چه مبنای روشی-پژوهشی شکل گرفت؟
در نظر داشتم اثری بنویسم که ویژگی‌ها، خصلت‌ها و خصوصیات رسول‌الله را از تولد تا رحلت را به شکلی فشرده در بر گیرد؛ چون کتاب‌های بسیار مفصلی درباره زندگی پیامبر مثل «تاریخ پیامبر اسلام» دکتر آیتی یا «فروغ ابدیت» آیت‌الله سبحانی نوشته شده است. هدف من شرح کامل زندگی رسول‌الله نبود، بلکه می‌خواستم شمه‌ای از زندگانی ایشان را ارائه کنم. به همین دلیل، فصول را جداگانه تنظیم کردم تا خواننده راحت‌تر بتواند به مطالب دسترسی پیدا کند. تقسیم‌بندی هم بر اساس مقاطع مهم زندگی رسول‌الله صورت گرفته و به عنوان مثال از تولد تا بعثت فصلی جداگانه در زندگی رسول‌الله است و ویژگی‌های خاص خودش را دارد.همچنین دوران ۱۳ساله بعثت خصوصیاتی دارد وبررسی می‌شود که پیامبر در مکه چگونه بود. هجرت تا رحلت؛ یعنی دوران حکومت رسول‌الله در مدینه هم ویژگی‌های خاص خود را دارد و در نهایت بخش مهمی از سیره عملی پیامبر باید بر ارتباط با زنان تأکید کند؛ چون ارتباط پیامبر با همسران، دختران و زنان اصحاب از مهاجر و انصار اهمیت خاصی دارد. البته من پیش‌تر کتابی با عنوان زنان پیامبر اکرم و زنان با پیامبر اکرم نوشته بودم که نشر امیرکبیر چاپ کرده و در آن به‌طور مبسوط روابط پیامبر با زنان، مردان و جوانان را بررسی کرده‌ام. بنابراین، این دو کتاب در کنار هم می‌توانند تصویری کامل‌تر از ویژگی‌های رسول‌الله ارائه دهند.

 

در مراسم رونمایی گفتید این اثر نه تاریخ تحلیلی صرف است و نه فقط سیره، بلکه تلفیقی کوتاه و مستند از هر دو. کمی این تلفیق و دلیل انتخابش را برای‌مان شرح دهید.
تاریخ تحلیلی اسلام ویژگی‌های خاص خودش را دارد و از پیش از تولد پیامبر تا رسالت ایشان را دربرمی‌گیرد؛ یعنی شرایط شبه‌جزیره را توضیح می‌دهد، سپس زندگانی رسول‌الله را در آن شرایط و مقطع خاصی تاریخی تحلیل می‌کند و تا دوران عباسی هم پیش می‌رود. اما سیره رسول‌الله تنها به ایشان می‌پردازد و به عنوان مثال، سیره‌نویسانی چون ابن اسحاق و ابن هشام فقط از تولد پیامبر به بعد را روایت می‌کنند و کاری به زمینه‌های پیش از آن ندارند. همچنین کتاب‌های مغازی به‌طور مفصل به جنگ‌ها می‌پردازد اما کتاب من نه تاریخ تحلیلی و نه سیره مفصل است. هدفم این بود که از تولد رسول‌الله مسائلی را به‌طور فشرده بررسی کنم که در جامعه بیشتر درباره‌‌اش سخن گفته می‌شود و گاه دچار تحریف شده‌اند یا درست هستند. به عنوان مثال، درباره وقایع تولد پیامبر بعضی داستان‌ها غلوآمیز استاما وقتی به قرآن و منابع معتبر مراجعه کنیم، می‌بینیم که سیر آن عادی بوده‌ است اما بعضی به آن بال و پر داده‌اند و من این تحریفات را بازگو کردم و روایت درست را آوردم. تلاش کردم نکاتی را بررسی کنم که خیلی شایع و تحریف شده است. به عنوان مثال، در فصل اول، ازدواجش با حضرت خدیجه(س) و موضوع ساده زیستی و هم‌کفوی این دو زوج بدون اغراق و تحریف مطرح بوده است. فصول بعدی نیز به همین گونه است. در بررسی سیره پیامبر(ص) نیز خیلی فشرده چیزی را مطرح کردم که به درد نسل جوان امروز بخورد. در واقع زندگانی رسول‌الله بسیار مفصل است، اما من خلاصه‌ای ارائه دادم تا خواننده بداند پیامبر از آغاز تا پایان زندگی چه کرد و چه پیام‌هایی برای بشریت داشت.

با توجه به این‌که هدف کتاب معرفی پیامبر به نسل جوان است، چه تدابیر و شیوه‌هایی برای نزدیک کردن روایت‌ها به ذهن آنان به کار بردید؟
من ارتباطات رسول‌الله رابه‌گونه‌ای بیان کردم که برای نسل جوان جذاب باشد.جوانان دوست دارند الگویی پیدا کنند که بتوانند با او ارتباط برقرار کنند. متأسفانه در فضای مجازی گاهی به پیامبر توهین می‌شود و او را جنگ‌طلب معرفی می‌کنند، اما من با استناد به منابع معتبر قرون اولیه نشان دادم که پیامبر هردستی راکه برای صلح درازمی‌شد،می‌فشرد؛حتی اگر در صلح‌نامه موادی به ضرر خود و مسلمانان بود، مانند صلح حدیبیه باز می‌پذیرفت و در نهایت به نفعش تمام می‌شد، چون پایبند عهد و پیمان بود.همچنین به خلق عظیم پیامبر نیز پرداختم.به عبارتی زمانی که پیامبربه این خلق عظیم؛یعنی اوج اخلاق و نرمخویی رسید، خداوند امر دین و دنیا را به او سپرد. قرآن فقط به جان رسول‌الله قسم خورده و این نشان از مقام والای او دارد؛ مقامی که جز با مهربانی، نرم‌خویی و اخلاق نیکو به دست نیامد.تمام تلاشم دراین کتاب این بوده که نسل جوان رابا این خصلت‌های رسول‌الله جذب کنم. من با توجه به این‌که استاد دانشگاه بودم، توانستم جوانان بسیاری را با طرح این مسائل جذب کنم. 

امروز در رسانه‌ها و فضای بین‌الملل، گاهی شخصیت پیامبر اکرم به شکل نادرست معرفی می‌شود. کتاب شما چگونه با این جریان مقابله می‌کند یا پاسخ می‌دهد؟
فکر می‌کنم اگر این کتاب در دسترس قرار گیرد، به دلیل حجم کم و قیمت مناسب، هم جوانان و هم خانواده‌ها می‌توانند بخوانند و از آن بهره ببرند. در این اثر بیشتر به روابط اجتماعی پیامبر پرداخته‌ام. معتقدم اگر ارتباطات رسول‌الله درست دیده و خوانده شود، می‌تواند روی نسل جوان و پدر و مادرها تأثیرگذار باشد. 

از میان ویژگی‌های اخلاقی و اجتماعی پیامبر، کدام‌یک به نظر شما بیشترین تأثیر را در زندگی امروز دارد؟
برای من همه‌چیز در یک کلمه یعنی اخلاق خلاصه می‌شود. درست است که پیامبر در حکومت‌داری، سیاست، امور نظامی و حتی اقتصاد بی‌نظیر بود و رفاه را برای همه می‌خواست و بیت‌المال را به عدالت تقسیم می‌کرد اما به باور من مهم‌ترین وظیفه یک رهبر تربیت اخلاقی بشر است. وقتی مکارم اخلاق در وجود پیامبر به کمال رسید، خداوند دین و دنیا را به دست او سپرد و حتی به جان او قسم خورد. پیامبر جامعه‌ای عادلانه بنا کرد، حقوق زنان را پاس داشت و به آنها آموخت از حقوق‌شان دفاع کنند. با مردم در ارتباط بود، از وضعیت جامعه‌اش آگاهی کامل داشت و خیرخواهان را به خود نزدیک می‌کرد. اما همه اینها در سایه اخلاق خوش و رحمت بی‌پایان او معنا پیدا می‌کرد. رسول‌الله به همه یاد داد که نظام عالم هوشمند است و هر عملی، عکس‌العملی دارد و یکی از سنت‌های الهی بخشش فاسقان است.

درمسیرتحقیق و نگارش این کتاب، آیا با نکته یا واقعیتی روبه‌روشدیدکه برای خودتان شگفت‌انگیزیاکمترشناخته‌شده باشد؟
پیش ازاین، درباره اهل بیت، به‌ویژه زندگی حضرت علی(ع)و همچنین زنان پیامبر کتاب نوشته بودم؛ چون حضرت علی(ع) از آغازبعثت وحتی ۱۰سال پیش از آن در کنار پیامبر بود و من قبل از این زندگی کسانی را نوشتم که در ارتباط با رسول‌الله بودند و به همین دلیل آشنایی زیادی با زندگانی رسول‌الله داشتم. بنابراین، هنگام نوشتن این کتاب با موضوع تازه‌ای مواجه نشدم اما وقتی وارد جزئیات زندگی پیامبر از‌جمله جنگ‌ها، صلح‌ها و حکومتداری حضرت شدم، متوجه شدم با زندگانی بزرگان دیگری که پیش از این به آنها پرداخته بودم، خیلی تفاوت دارد. پس از این بود که تازه به صبر، رأفت و مهربانی شگفت‌انگیز او پی بردم. به عبارتی، وقتی وارد زندگی رسول‌الله شدم، با وجود این‌که مسائلی را از قبل فیش‌برداری کرده بودم، باز هم مطالب دیگری را می‌نوشتم واین برایم نشاط وشوق خاصی به همراه داشت.نوشتن زندگانی پیامبرباعث شد بیش از پیش به مسلمان بودن خودم افتخار کنم. هر صفحه‌ای که می‌نوشتم، عشق و محبت بیشتری به رسول‌الله(ص) پیدا می‌کردم.

پیامبر؛ انسانی بخشنده، شاد و خوشرو 
دکتر مرضیه محمدزاده پس از نگارش کتاب «محمد رحمة للعالمین» به جام‌جم گفت: در این کتاب می‌خواهم به این اشاره کنم که همه دین اخلاق است. پیامبر با منافقان، مشرکان که دلش را خون کردند و حتی دشمنان سرسختی چون ابوسفیان با بزرگواری و بخشش رفتار می‌کرد. در فتح مکه در اوج قدرت همه را بخشید. محبت، نرمخویی و عشق فراوانی در ذات پیامبر وجود داشت. نگاه پیامبر به همه یکسان بود و با زنان و مردان به نیکی رفتار می‌کرد. پیامبر انسانی شاد و خوشرو بود، نه گرفته و اندوهگین. با اصحاب شوخی می‌کرد، به آنها می‌گفت بشاش باشند و بخندند. لباس‌های رنگی مثل قرمز، سبز و سفید می‌پوشید. این نشان می‌دهد که اسلام با شادی و روشنی پیوند دارد، نه با سختگیری و تیرگی. معتقدم اگر نسل جوان پیامبر را آن‌طور که در این کتاب معرفی شده، بشناسد، بی‌شک عاشقش خواهد شد.