گردشگری و تحول پایدار، راهبردی برای توسعه متوازن
شعار جهانی هفته گردشگری امسال با عنوان «گردشگری و تحول پایدار» تنها یک پیام نمادین نیست، بلکه نقشه راهی برای آینده‌ای متوازن میان انسان، طبیعت و اقتصاد است. این شعار، نگاه جدیدی به گردشگری به‌عنوان ابزاری برای توسعه پایدار ارائه می‌دهد و استان گلستان می‌تواند نمونه‌ای روشن از تحقق آن باشد.
یاسر قندهاری معاون گردشگری استان گلستان در یادداشتی نوشت: هفته جهانی گردشگری امسال با شعار «گردشگری و تحول پایدار» فرصتی ارزشمند برای بازاندیشی در نقش این صنعت مهم فراهم کرده است. این شعار تأکید می‌کند که گردشگری باید فراتر از منافع کوتاه‌مدت اقتصادی دیده شود و به‌عنوان ابزاری برای تحقق عدالت اجتماعی، حفاظت محیط‌زیست و رشد پایدار اقتصادی موردتوجه قرار گیرد.
مفهوم «تحول پایدار» در گردشگری بر ایجاد تعادل میان سه بُعد اصلی تأکید دارد: اقتصاد، جامعه و محیط‌زیست. به‌بیان‌دیگر، گردشگری تنها زمانی پایدار خواهد بود که ضمن خلق تجربه‌ای دل‌نشین برای گردشگران، منافع واقعی و بلندمدت برای جامعه میزبان فراهم آورد و کمترین آسیب را بر محیط طبیعی و فرهنگی وارد کند.
امروزه چالش‌های متعددی ازجمله تغییرات اقلیمی، آلودگی، تخریب منابع طبیعی و از بین رفتن اصالت‌های فرهنگی، زنگ خطری برای آینده گردشگری است. اگر این صنعت بدون برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح توسعه یابد، می‌تواند خود به یکی از عوامل تهدیدکننده محیط و فرهنگ تبدیل شود. به همین دلیل، شعار امسال یادآور آن است که توسعه گردشگری بدون پایداری، آینده‌ای مطمئن نخواهد داشت.
گردشگری پایدار یک ضرورت استراتژیک است، نه انتخابی اختیاری. در جهان امروز، بسیاری از کشورها با اجرای سیاست‌های پایدار توانسته‌اند هم‌زمان هم به رشد اقتصادی برسند و هم منابع طبیعی و فرهنگی خود را حفظ کنند. این تجربه‌ها نشان می‌دهد که می‌توان توسعه و حفاظت را در کنار یکدیگر پیش برد.
استان گلستان به‌عنوان سرزمین «نگارستان ایران»، ظرفیت‌های بی‌نظیری در حوزه گردشگری دارد؛ از جنگل‌های هیرکانی که در فهرست جهانی یونسکو ثبت‌شده تا سواحل خزر، تالاب‌های ارزشمند، دشت‌های پهناور ترکمن‌صحرا و روستاهای تاریخی و بکر. این منابع ارزشمند نه‌تنها میراث طبیعی و فرهنگی ما هستند، بلکه سرمایه‌ای اقتصادی برای نسل امروز و آینده محسوب می‌شوند.
تحقق تحول پایدار در گلستان نیازمند همکاری چندوجهی است. دولت باید با سیاست‌گذاری هوشمندانه، بخش خصوصی با سرمایه‌گذاری هدفمند، و جامعه محلی با مشارکت فعال در فرآیند گردشگری نقش‌آفرینی کنند. بدون هم‌افزایی این ارکان، دستیابی به اهداف پایدار ممکن نخواهد شد.
یکی از کلیدی‌ترین ابعاد گردشگری پایدار، توانمندسازی جوامع محلی است. زمانی که ساکنان بومی در فرآیند گردشگری حضور پررنگ داشته باشند و از منافع آن بهره‌مند شوند، انگیزه بیشتری برای حفاظت از محیط و فرهنگ خود پیدا می‌کنند. این موضوع در استان گلستان با تنوع اقوام و فرهنگ‌ها، اهمیت مضاعفی دارد.
از سوی دیگر، ظرفیت اکولوژیک مناطق گردشگری باید مبنای تصمیم‌گیری‌ها قرار گیرد. تجربه‌های گذشته نشان داده است که توسعه بی‌رویه گردشگری می‌تواند منجر به تخریب جنگل‌ها، آلودگی تالاب‌ها و نابودی زیستگاه‌های حساس شود. بنابراین، مدیریت ظرفیت پذیرش مقصدهای گردشگری ضرورتی غیرقابل‌انکار است.
امروزه فناوری‌های نوین می‌توانند در خدمت گردشگری پایدار قرار گیرند. مدیریت هوشمند مقاصد، دیجیتالی‌سازی خدمات، توسعه گردشگری مجازی و استفاده از انرژی‌های پاک ازجمله اقداماتی است که می‌تواند ردپای کربنی گردشگری را کاهش دهد و کیفیت خدمات را ارتقا بخشد.
در حوزه فرهنگی نیز، گردشگری پایدار نقشی بی‌بدیل دارد. استان گلستان با آیین‌ها، زبان‌ها و سنت‌های متنوع اقوام ترکمن، فارس، بلوچ، سیستانی و دیگر گروه‌ها، نمونه‌ای از تنوع فرهنگی ایران است. معرفی و حفاظت از این میراث ناملموس می‌تواند هم‌زمان جذابیت گردشگری استان را افزایش دهد و موجب تقویت هویت فرهنگی شود.
اما تحقق این اهداف نیازمند فرهنگ‌سازی و آموزش است. اگر گردشگران و میزبانان هر دو با اصول پایداری آشنا شوند، تعامل آن‌ها به تجربه‌ای لذت‌بخش و مسئولانه تبدیل خواهد شد. آموزش رفتار مسئولانه در برابر طبیعت، احترام به فرهنگ‌های محلی و مصرف بهینه منابع می‌تواند تأثیر بسزایی در تحقق شعار امسال داشته باشد.
از منظر اقتصادی، گردشگری پایدار می‌تواند منبعی مطمئن برای ایجاد اشتغال پایدار باشد. گلستان با نرخ بالای جمعیت جوان، نیازمند فرصت‌های شغلی جدید است. گردشگری پایدار با ایجاد کسب‌وکارهای کوچک، بوم‌گردی‌ها، صنایع‌دستی و خدمات وابسته، می‌تواند بخشی از این نیاز را برطرف کند.
از منظر اجتماعی نیز، گردشگری پایدار به ارتقای عدالت و کاهش نابرابری‌ها کمک می‌کند. زمانی که منافع حاصل از گردشگری به‌صورت عادلانه میان گروه‌های مختلف توزیع شود، اعتماد و مشارکت اجتماعی افزایش می‌یابد. این امر می‌تواند پیوند میان گردشگران و جوامع میزبان را نیز تقویت کند.
شعار «گردشگری و تحول پایدار» ما را دعوت می‌کند که منافع کوتاه‌مدت را قربانی آینده نکنیم. این نگاه استراتژیک می‌تواند تضمین‌کننده بقای منابع طبیعی و فرهنگی برای نسل‌های آینده باشد. تصمیم‌های امروز ما سرنوشت فردا را رقم خواهد زد.
برگزاری هفته گردشگری فرصتی است تا بار دیگر بر تعهد خود نسبت به این مسیر تأکید کنیم. در گلستان، اقداماتی همچون توسعه زیرساخت‌های گردشگری، حمایت از بوم‌گردی، ارتقای کیفیت خدمات و همکاری با جوامع محلی، نمونه‌هایی از حرکت در راستای تحقق این شعار جهانی است.
بااین‌حال، مسیر پیش رو نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت و تخصیص منابع کافی است. بدون تداوم در اجرا و نظارت بر سیاست‌ها، شعارها به نتیجه عملی نخواهند رسید. بنابراین، ضرورت دارد که نگاه پایداری به بخشی جدایی‌ناپذیر از سیاست‌ها و اقدامات گردشگری در استان و کشور تبدیل شود.
درنهایت باید گفت «گردشگری و تحول پایدار» نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی حیاتی برای آینده است. این راهبرد تنها مسیر مطمئن برای دستیابی به توسعه‌ای است که هم منافع اقتصادی را تضمین کند و هم منابع طبیعی و فرهنگی را برای آیندگان حفظ نماید.
امسال هفته گردشگری را در حالی گرامی می‌داریم که بیش از هر زمان دیگری به همبستگی، برنامه‌ریزی علمی و نگاه بلندمدت نیاز داریم. امید است که با پایبندی به اصول پایداری، استان گلستان بتواند الگویی موفق در سطح ملی برای تحقق شعار «گردشگری و تحول پایدار» باشد.
