صادرات محصولات لبنی، فراتر از یک فعالیت تجاری صرف، مزایای متعددی را به همراه دارد که ازجمله آنها می‌توان به ارزآوری پایدار، ارتقای سطح فناوری تولید، بهبود کیفیت محصولات، ایجاد فرصت‌های شغلی متنوع و در نهایت تقویت جایگاه ایران در عرصه تجارت بین‌المللی، به‌ویژه در بخش صادرات غیرنفتی اشاره کرد.در شرایطی که اقتصاد جهانی و منطقه‌ای با چالش‌های متعددی روبه‌رو‌ست و نیاز به تنوع‌بخشی به منابع درآمدی کشور بیش از پیش احساس می‌شود، صنعت لبنیات با توجه به قابلیت‌های بالقوه خود می‌تواند به‌عنوان یک «محصول استراتژیک» برای ایجاد ارزش افزوده و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، نقش‌آفرینی مؤثری داشته باشد.این امر طی سالیان گذشته بر همگان اثبات شده و فقط در سال گذشته ارزآوری این صنعت با ۴۰ درصد رشد از مرز درآمد یک میلیارد دلار برای کشورمان گذشت.
صادرات در ۵ ماهه سال‌جاری
آمارها نشان می‌دهد از ابتدای سال‌جاری تا پایان مرداد مجموعا ۳۰۱ هزار و ۷۹۵ تن محصولات لبنی به ارزش ۴۹۱ میلیون دلار صادر شده، این در‌حالی است که در همین بازه زمانی در سال گذشته چیزی حدود ۲۴۵ هزار و ۷۰۸ تن به ارزش ۳۸۲ میلیون و ۶۰۰ هزار دلار صادر شده بود.به همین دلیل می‌توان گفت صادرات محصولات لبنی به لحاظ وزنی رشدی حدودا ۲۵ درصدی و به لحاظ ارزشی رشدی حدودا ۳۰ درصدی را نسبت به سال گذشته در همین بازه زمانی داشته است.ایران در بازار منطقه‌ای خاورمیانه به‌دلیل مزیت‌های جغرافیایی، هزینه تولید نسبتا رقابتی و دسترسی آسان، جایگاه مستحکمی دارد و به‌عنوان یکی از صادرکنندگان اصلی در این منطقه شناخته می‌شود.به همین دلیل عمده صادرات لبنیات ایران به کشورهای همسایه و منطقه‌ای صورت می‌گیردکه به‌دلیل نزدیکی جغرافیایی،روابط تجاری سنتی وتشابه ذائقه،بازارهای اولویت‌دار محسوب می‌شوند.
جزئیات تجارت به همسایگان
عراق با ۱۶۴هزار تن به ارزش ۱۹۰ میلیون دلار ۵۴ درصد از حجم صادرات و ۳۹ درصد از ارزش صادرات را به خود اختصاص داده و اولین مقصد صادرات لبنیات ایران است.
پس از آن پاکستان با ۴۳ هزار تن به ارزش ۵۵.۸میلیون دلار در رتبه دوم افغانستان با ۱۴هزار و۷۰۰ تن در رتبه سوم بر حسب وزن صادرات و روسیه با ۵۱ میلیون دلار در رتبه سوم برحسب ارزش صادرات قرار دارند.
یکی از دلایل این افزایش صادرات این است که کشورمان با اتکا به بیش از ۱۰ میلیون رأس دام سنگین و سبک شیری (شامل گاوهای شیری، گوسفندان و بزهای شیری)، توانایی تولید سالانه بیش از هشت میلیون تن شیر خام را دارا‌ست. این حجم از تولید، پایه و اساس تأمین نیازهای صنایع لبنی و همچنین بازارهای صادراتی را فراهم می‌آورد.با این‌حال بد نیست بدانیم برای تولید شیرخام در کشور نهاده‌های دامی وارداتی با ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی در اختیار دامداران قرار داده می‌شود تا این محصول با قیمت مناسبی به‌دست مصرف‌کننده برسد اما عدم نظارت بر قیمت‌گذاری محصولات لبنی(به غیر از چهار کالای تنظیم بازاری) باعث کاهش مصرف این محصولات در سبد غذایی خانوار شده است.
از طرفی با توجه به هزینه‌های پایین تولید فرآورده‌های لبنی به‌دلیل جذب شیر یارانه‌ای، صادرات این محصول بسیار به‌صرفه است و ایران را در ردیف کشورهای اول صادرکننده لبنیات در جهان قرار داده است.به همین دلیل به‌راحتی می‌توان در فروشگاه‌های زنجیره‌ای دید که میزان توزیع لبنیات یارانه‌ای به‌شدت کم شده و افزایش قیمت این محصولات در نبود نهاده‌های ناظر، هفتگی شده است.
کدام محصولات لبنی صادر شد؟
در بازه زمانی ۵ ماهه ابتدایی امسال ۴۹ هزار تن پنیر به ارزش۶۷ میلیون دلار، ۴۴ هزار تن خامه شیر به ارزش ۴۵ میلیون دلار، ۴۱ هزار تن دوغ و کفیر به ارزش ۲۰ میلیون دلار، ۱۰ هزار تن ماست به ارزش پنج میلیون دلار و ۵۷ هزار تن شیرخشک صنعتی به ارزش ۱۴۹میلیون دلار صادر شده است.
ازسوی دیگر صادرات شیرخشک اطفال به ۳۱۴ تن به ارزش دو میلیون دلار، شیر و خامه غلیظ شده به ۴۰۰۰ تن به ارزش ۱۰ میلیون دلار، بستنی به ۱۸ هزار تن به ارزش ۳۱ میلیون دلار، آب پنیر به ۱۰هزار تن به ارزش پنج میلیون دلار می‌رسد. همچنین در سال‌جاری ۱۶ هزار تن کره به ارزش ۵۴ میلیون دلار صادر شده است.
از این‌رو می‌توان گفت به لحاظ وزنی شیرخشک صنعتی با رشدی ۲۷ درصدی، دوغ و کفیر با رشدی ۲۰ درصدی و پنیر با رشدی ۱۶ درصدی بیشترین میزان صادرات به لحاظ وزنی را در میان فرآورده‌های لبنی به خود اختصاص داده که این امر در زمینه ارزآوری به شیرخشک صنعتی و کره اختصاص دارد.
