فناوری هسته‌ای در تشخیص و درمان بسیاری از بیماری‌ها نقش دارد
ورود به هسته سلامت
پزشکی هسته‌ای در ایران دیگر واژه‌ای پرطمطراق نیست؛ امروزه بیمارستان‌های کشور با تجهیز به شتاب‌دهنده‌های خطی، دستگاه‌های کبالت‌تراپی، سامانه‌های براکی‌تراپی و اسکنرهای PET و SPECT توانسته‌اند بیماری‌ها را در مراحل حساس تشخیص و درمان‌های هدفمند ارائه دهند. این یعنی فناوری هسته‌ای از دایره مباحث فنی و صنعتی بیرون آمده و به خانه‌های مردم راه پیدا کرده است؛ جایی که بیماران و خانواده‌های‌شان هر روز با نتایج آن زندگی می‌کنند.
پزشکی هسته‌ای درایران دیگرمحدود به چندمرکز فوق‌تخصصی درتهران نیست؛امروزاین فناوری درحال نفوذ به بیمارستان‌های استانی است و به بخشی از خدمات روتین درمان سرطان تبدیل شده. همین گسترش جغرافیایی نشان می‌دهد که سیاست‌گذاران سلامت کشور در پی تبدیل آن به یک خدمت عمومی بوده‌اند. به بیان دیگر، آنچه روزی یک فناوری لوکس و محدود محسوب می‌شد، امروز به ابزار حیاتی زندگی هزاران بیمار در سراسر کشور بدل شده است. محمد هاشمی، سخنگوی سازمان غذا و دارو در این‌باره به جام‌جم، می‌گوید: «اگر روزی تصور می‌شد فناوری هسته‌ای فقط در نیروگاه‌ها معنا دارد، امروز بیماران سرطانی و خانواده‌های‌شان بیشترین بهره را از آن می‌برند.» این سخنان نشان می‌دهد که پزشکی هسته‌ای به مرحله‌ای رسیده که نه فقط در پایتخت، بلکه در بسیاری از بیمارستان‌های استانی هم به‌عنوان یک ابزار حیاتی درمانی به‌کار گرفته می‌شود.
شانس دوباره برای بیماران
نقش تجهیزات هسته‌ای در بیمارستان‌ها امروز بسیار فراتر از یک‌فناوری وارداتی یا نماد علمی است. از شتاب‌دهنده خطی (LINAC) که پرتوهای پرانرژی تولید می‌کند و امکان شکل‌دهی دقیق پرتو را برای درمان سرطان فراهم می‌آورد، تا دستگاه‌های کبالت ۶۰ که همچنان به‌دلیل سادگی و هزینه کمتر در بیمارستان‌های کوچک‌تر استفاده می‌شود، هرکدام بخشی از زنجیره درمان سرطان در کشور را تشکیل داده‌اند. این تنوع به ایران اجازه داده است که هم مراکز پیشرفته‌تر را با فناوری روز مجهز کند و هم مراکز کم‌امکانات را بی‌دستگاه و بی‌پاسخ نگذارد. هاشمی تأکید می‌کند: «این فناوری‌ها فقط ابزار نیستند؛ هر دستگاه به‌معنای یک شانس تازه برای بیمار است. وقتی ما دستگاه PET یا SPECT را در اختیار داریم، یعنی می‌توانیم بیماری را پیش از آن‌که دیر شود تشخیص دهیم.» همین جمله کافی است تا نشان دهد این تجهیزات نه‌فقط از منظر علمی، بلکه از زاویه انسانی و اجتماعی هم حیاتی‌اند.
تفاوت کبالت‌تراپی و لیناک در واقع نمادی است از انتخاب بین دقت و هزینه. لیناک پرتوهایی با انرژی بالا تولید می‌کند که قابلیت اجرای روش‌های پیشرفته مانند IMRT و VMAT را دارند. این ویژگی‌ها به پزشک اجازه می‌دهد که درمان را به‌شکل شخصی‌سازی‌شده و با حداقل آسیب به بافت‌های سالم انجام دهد. در مقابل، کبالت ۶۰ ساختاری ساده‌تر و اقتصادی‌تر دارد و در بیمارستان‌هایی که محدودیت مالی یا زیرساختی دارند، همچنان مورد استفاده است.
هاشمی می‌گوید:«ما درسیاست‌گذاری باید به واقعیت میدان نگاه کنیم. برای برخی مراکز، کبالت همچنان کارآمد و قابل اتکاست. در‌عین‌حال، توسعه شتاب‌دهنده‌های خطی در کشور نشان می‌دهد که ایران مسیر ارتقای فناوری را هم‌زمان طی می‌کند.»
PET و SPECT؛ چشم‌های دقیق درون بدن
اسکنرهای PET و SPECT شاید جذاب‌ترین نماد پزشکی هسته‌ای باشند؛ چشم‌هایی دقیق که به درون بدن نگاه کرده و پیش از آن‌که بیماری خودش را به‌صورت علائم ظاهری نشان دهد، فعالیت متابولیک غیرطبیعی را آشکار می‌سازد. این فناوری نه فقط به پزشکان کمک می‌کند ضایعات را در مراحل اولیه شناسایی کنند، بلکه مسیر درمان را هم کوتاه‌تر و کم‌هزینه‌تر می‌کند. هاشمی توضیح می‌دهد: «PET و SPECT تحولی بزرگ در تشخیص زودهنگام ایجاد کرده‌اند. وقتی بتوانید ضایعه‌ای را در مراحل نخستین ببینید، درمان بسیار ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر خواهد بود. این همان جایی است که انرژی هسته‌ای جان می‌بخشد.» معنای این جمله روشن است:پزشکی هسته‌ای به نقطه‌ای‌رسیده که مرگ وزندگی را‌درلحظه‌ای حساس تعیین‌می‌کند. توانمندی‌های بومی در این مسیر اهمیت زیادی دارد. ایران توانسته در تولید رادیوداروها گام‌های بلندی بردارد. مراکز سیکلوترون داخلی امروز بخشی از نیاز کشور را تأمین می‌کند و حتی در برخی اقلام صادرات هم شکل گرفته است. این یعنی کشور در یکی از پیچیده‌ترین حوزه‌های فناوری پزشکی به استقلال نسبی رسیده است.
چشم‌انداز آینده؛ درمان هوشمندانه‌تر
چشم‌انداز آینده هم روشن است. تحولات جهانی در حوزه پزشکی هسته‌ای به سمت دقت بالاتر و کاهش خطر حرکت می‌کند. فناوری‌های ترکیبی مانند PET/MR و رادیوداروهای هدفمند، مسیر تازه‌ای برای درمان‌های دقیق‌تر و کم‌عارضه‌تر باز کرده‌اند. ایران هم با سرمایه‌گذاری در تولید رادیوداروهای نوین و توسعه آموزش‌های تخصصی، تلاش دارد همگام با این جریان جهانی حرکت کند. سخنگوی سازمان غذا و دارو، می‌گوید: «ما می‌خواهیم بیماری را نه فقط زودتر تشخیص دهیم، بلکه درمان را نیز هوشمندانه‌تر انجام دهیم. آینده پزشکی هسته‌ای در ایران آینده‌ای است که بیماران مبتلا به سرطان کمتر رنج بکشند و امید بیشتری داشته باشند.» این نگاه نشان می‌دهد که پزشکی هسته‌ای در ایران، فقط یک فناوری روز نیست، بلکه بخشی از نقشه راه سلامت فردای کشور است.
پزشکی هسته‌ای بخشی از زندگی
پزشکی هسته‌ای در ایران امروز نه یک شعار که یک واقعیت ملموس است. از اتاق‌های درمان سرطان در بیمارستان‌های استانی تا مراکز پیشرفته پایتخت، دستگاه‌ها و فناوری‌هایی مشغول به کارند که جان انسان‌ها را نجات می‌دهند. سخنگوی سازمان غذا و دارو تأکید می‌کند: «انرژی هسته‌ای برای ما فقط یک فناوری نیست، بلکه بخشی از زندگی مردم است. هر بیماری که با کمک این تجهیزات بهبود می‌یابد، بهترین دلیل برای ادامه این مسیر است.» این جمع‌بندی نشان می‌دهد مسیر پزشکی هسته‌ای در ایران نه فقط علمی، بلکه عمیقا انسانی و اجتماعی است؛ مسیری که هر روز جان تازه‌ای به بیماران می‌بخشد. انرژی هسته‌ای کاربردهای بسیار مفیدی در پزشکی دارد به‌گونه‌ای‌که هم در تشخیص و هم در درمان بیماری‌ها نقش حیاتی دارد.
با کمک انرژی هسته‌ای بیماری‌هایی چون قلبی، عروقی، ریوی انواع و اقسام سرطان‌ها با دستگاه اسکنر تشخیص داده می‌شود. در کشور ما، مخصوصا طی ۱۰ تا ۱۵ سال اخیر، پیشرفتهای زیادی در این زمینه صورت گرفته است. تحقیقات متعددی انجام شده و خدمات متنوع و پیشرفتهای ارائه می‌شود که از فناوری بسیار بالایی برخوردار است. در مقایسه با کشورهای همسایه، کشور ما واقعا در حوزه پزشکی هسته‌ای سرآمد است. در سطح کشورهای پیشرفته اروپایی و آمریکایی نیز کشور ما جزو بهترین و پیشروترین کشورها از نظر پزشکی هسته‌ای است. اکنون، اندازه کروموزوم‌ها، اسکن تمام اندام‌های ریه، دستگاه گوارش، مجاری ادراری، بیماری‌های استخوانی و تشخیص بیماری‌های مختلف ازطریق موادهسته‌ای صورت می‌گیرد. تشخیص دقیق‌تر پرکاری تیروئید، گواتر وسرطان‌های این غده فقط ازطریق مواد هسته‌ای امکان‌پذیر است.همچنین تشخیص سرطان‌های کلیوی و مغزی با استفاده از مواد هسته‌ای و دسترسی به درستی روند بیماری و عاقبت آن از دیگر کاربردهای مواد هسته‌ای در علم پزشکی است. یکی دیگر از مهم‌ترین موارد استفاده انرژی هسته‌ای در بخش درمان، تشخیص سریع و به‌موقع غده‌های عفونی در بدن، تشخیص عفونت‌ها و دردهای مفصلی، لخته‌های وریدی و کم‌خونی است.
شانس دوباره برای بیماران
نقش تجهیزات هسته‌ای در بیمارستان‌ها امروز بسیار فراتر از یک‌فناوری وارداتی یا نماد علمی است. از شتاب‌دهنده خطی (LINAC) که پرتوهای پرانرژی تولید می‌کند و امکان شکل‌دهی دقیق پرتو را برای درمان سرطان فراهم می‌آورد، تا دستگاه‌های کبالت ۶۰ که همچنان به‌دلیل سادگی و هزینه کمتر در بیمارستان‌های کوچک‌تر استفاده می‌شود، هرکدام بخشی از زنجیره درمان سرطان در کشور را تشکیل داده‌اند. این تنوع به ایران اجازه داده است که هم مراکز پیشرفته‌تر را با فناوری روز مجهز کند و هم مراکز کم‌امکانات را بی‌دستگاه و بی‌پاسخ نگذارد. هاشمی تأکید می‌کند: «این فناوری‌ها فقط ابزار نیستند؛ هر دستگاه به‌معنای یک شانس تازه برای بیمار است. وقتی ما دستگاه PET یا SPECT را در اختیار داریم، یعنی می‌توانیم بیماری را پیش از آن‌که دیر شود تشخیص دهیم.» همین جمله کافی است تا نشان دهد این تجهیزات نه‌فقط از منظر علمی، بلکه از زاویه انسانی و اجتماعی هم حیاتی‌اند.
تفاوت کبالت‌تراپی و لیناک در واقع نمادی است از انتخاب بین دقت و هزینه. لیناک پرتوهایی با انرژی بالا تولید می‌کند که قابلیت اجرای روش‌های پیشرفته مانند IMRT و VMAT را دارند. این ویژگی‌ها به پزشک اجازه می‌دهد که درمان را به‌شکل شخصی‌سازی‌شده و با حداقل آسیب به بافت‌های سالم انجام دهد. در مقابل، کبالت ۶۰ ساختاری ساده‌تر و اقتصادی‌تر دارد و در بیمارستان‌هایی که محدودیت مالی یا زیرساختی دارند، همچنان مورد استفاده است.
هاشمی می‌گوید:«ما درسیاست‌گذاری باید به واقعیت میدان نگاه کنیم. برای برخی مراکز، کبالت همچنان کارآمد و قابل اتکاست. در‌عین‌حال، توسعه شتاب‌دهنده‌های خطی در کشور نشان می‌دهد که ایران مسیر ارتقای فناوری را هم‌زمان طی می‌کند.»
PET و SPECT؛ چشم‌های دقیق درون بدن
اسکنرهای PET و SPECT شاید جذاب‌ترین نماد پزشکی هسته‌ای باشند؛ چشم‌هایی دقیق که به درون بدن نگاه کرده و پیش از آن‌که بیماری خودش را به‌صورت علائم ظاهری نشان دهد، فعالیت متابولیک غیرطبیعی را آشکار می‌سازد. این فناوری نه فقط به پزشکان کمک می‌کند ضایعات را در مراحل اولیه شناسایی کنند، بلکه مسیر درمان را هم کوتاه‌تر و کم‌هزینه‌تر می‌کند. هاشمی توضیح می‌دهد: «PET و SPECT تحولی بزرگ در تشخیص زودهنگام ایجاد کرده‌اند. وقتی بتوانید ضایعه‌ای را در مراحل نخستین ببینید، درمان بسیار ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر خواهد بود. این همان جایی است که انرژی هسته‌ای جان می‌بخشد.» معنای این جمله روشن است:پزشکی هسته‌ای به نقطه‌ای‌رسیده که مرگ وزندگی را‌درلحظه‌ای حساس تعیین‌می‌کند. توانمندی‌های بومی در این مسیر اهمیت زیادی دارد. ایران توانسته در تولید رادیوداروها گام‌های بلندی بردارد. مراکز سیکلوترون داخلی امروز بخشی از نیاز کشور را تأمین می‌کند و حتی در برخی اقلام صادرات هم شکل گرفته است. این یعنی کشور در یکی از پیچیده‌ترین حوزه‌های فناوری پزشکی به استقلال نسبی رسیده است.
چشم‌انداز آینده؛ درمان هوشمندانه‌تر
چشم‌انداز آینده هم روشن است. تحولات جهانی در حوزه پزشکی هسته‌ای به سمت دقت بالاتر و کاهش خطر حرکت می‌کند. فناوری‌های ترکیبی مانند PET/MR و رادیوداروهای هدفمند، مسیر تازه‌ای برای درمان‌های دقیق‌تر و کم‌عارضه‌تر باز کرده‌اند. ایران هم با سرمایه‌گذاری در تولید رادیوداروهای نوین و توسعه آموزش‌های تخصصی، تلاش دارد همگام با این جریان جهانی حرکت کند. سخنگوی سازمان غذا و دارو، می‌گوید: «ما می‌خواهیم بیماری را نه فقط زودتر تشخیص دهیم، بلکه درمان را نیز هوشمندانه‌تر انجام دهیم. آینده پزشکی هسته‌ای در ایران آینده‌ای است که بیماران مبتلا به سرطان کمتر رنج بکشند و امید بیشتری داشته باشند.» این نگاه نشان می‌دهد که پزشکی هسته‌ای در ایران، فقط یک فناوری روز نیست، بلکه بخشی از نقشه راه سلامت فردای کشور است.
پزشکی هسته‌ای بخشی از زندگی
پزشکی هسته‌ای در ایران امروز نه یک شعار که یک واقعیت ملموس است. از اتاق‌های درمان سرطان در بیمارستان‌های استانی تا مراکز پیشرفته پایتخت، دستگاه‌ها و فناوری‌هایی مشغول به کارند که جان انسان‌ها را نجات می‌دهند. سخنگوی سازمان غذا و دارو تأکید می‌کند: «انرژی هسته‌ای برای ما فقط یک فناوری نیست، بلکه بخشی از زندگی مردم است. هر بیماری که با کمک این تجهیزات بهبود می‌یابد، بهترین دلیل برای ادامه این مسیر است.» این جمع‌بندی نشان می‌دهد مسیر پزشکی هسته‌ای در ایران نه فقط علمی، بلکه عمیقا انسانی و اجتماعی است؛ مسیری که هر روز جان تازه‌ای به بیماران می‌بخشد. انرژی هسته‌ای کاربردهای بسیار مفیدی در پزشکی دارد به‌گونه‌ای‌که هم در تشخیص و هم در درمان بیماری‌ها نقش حیاتی دارد.
با کمک انرژی هسته‌ای بیماری‌هایی چون قلبی، عروقی، ریوی انواع و اقسام سرطان‌ها با دستگاه اسکنر تشخیص داده می‌شود. در کشور ما، مخصوصا طی ۱۰ تا ۱۵ سال اخیر، پیشرفتهای زیادی در این زمینه صورت گرفته است. تحقیقات متعددی انجام شده و خدمات متنوع و پیشرفتهای ارائه می‌شود که از فناوری بسیار بالایی برخوردار است. در مقایسه با کشورهای همسایه، کشور ما واقعا در حوزه پزشکی هسته‌ای سرآمد است. در سطح کشورهای پیشرفته اروپایی و آمریکایی نیز کشور ما جزو بهترین و پیشروترین کشورها از نظر پزشکی هسته‌ای است. اکنون، اندازه کروموزوم‌ها، اسکن تمام اندام‌های ریه، دستگاه گوارش، مجاری ادراری، بیماری‌های استخوانی و تشخیص بیماری‌های مختلف ازطریق موادهسته‌ای صورت می‌گیرد. تشخیص دقیق‌تر پرکاری تیروئید، گواتر وسرطان‌های این غده فقط ازطریق مواد هسته‌ای امکان‌پذیر است.همچنین تشخیص سرطان‌های کلیوی و مغزی با استفاده از مواد هسته‌ای و دسترسی به درستی روند بیماری و عاقبت آن از دیگر کاربردهای مواد هسته‌ای در علم پزشکی است. یکی دیگر از مهم‌ترین موارد استفاده انرژی هسته‌ای در بخش درمان، تشخیص سریع و به‌موقع غده‌های عفونی در بدن، تشخیص عفونت‌ها و دردهای مفصلی، لخته‌های وریدی و کم‌خونی است.
