عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام:
تحریم‌های بازگشتی مکانیسم ماشه اثرگذاری ندارد؛ ظرفیت‌های غیر دلاری راه نجات اقتصاد ایران است
محمدحسین صفارهرندی با اشاره به تحولات ژئوپلیتیک و تغییر موازنه قدرت جهانی، تأکید کرد که تحریم‌های ناشی از مکانیسم ماشه («اسنپ‌بک») اهمیت چندانی ندارد و ایران توانسته بر خطرناک‌ترین تحریم‌های یکجانبه آمریکا غلبه کند.
به گزارش جام‌جم‌آنلاین از رادیو گفت‌و‌گو، محمدحسین صفارهرندی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه سیمای جهان امروز به‌طور جدی دستخوش تغییرشده است، گفت: ظهور قدرت‌های نوظهور، به‌ویژه چین، ساختار ژئوپلیتیک را متفاوت کرده و این کشور ضمن دستیابی به جایگاه نخست اقتصادی بر اساس برابری قدرت خرید، در عرصه سیاسی نیز چالش با قدرت‌های مسلط را آغاز کرده است.
صفارهرندی در تشریح این تغییرات اظهار داشت که نظم تک‌قطبی که پس از فروپاشی شوروی به رهبری ایالات متحده تعریف شده بود، اکنون در حال تضعیف است. این تضعیف نه تنها از منظر نظامی، بلکه از منظر اقتصادی و نرم‌افزاری نیز مشاهده می‌شود.
وی افزود: «نظام مالی جهانی که مبتنی بر دلار و مؤسسات مالی غربی مانند صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی بود، اکنون مورد تردید قدرت‌های بزرگی قرار گرفته است که اقتصادهایشان از سهم قابل توجهی در تولید ناخالص داخلی جهانی برخوردارند.»
وی به آمار رشد اقتصادی چین در مقایسه با کشور‌های توسعه‌یافته اشاره کرد و بیان نمود که بر اساس شاخص‌های مختلف، چین از نظر حجم واقعی تولید، اقتصاد اول جهان است. این پیشی گرفتن، یک مزیت سیاسی و دیپلماتیک نیز برای پکن به ارمغان آورده است.
نقش چین و روسیه در حمایت از ایران
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به نقش حیاتی چین و روسیه در شورای امنیت سازمان ملل افزود: «این دو قدرت، در موضوع پرونده هسته‌ای ایران، مواضعی حتی قوی‌تر از ما اتخاذ کرده و رفتار ایالات متحده و متحدان غربی را زیر سوال برده‌اند؛ پیمان‌هایی، چون بریکس و شانگهای نیز باعث شکل‌گیری معادلات نوین جهانی شده است.»
صفارهرندی تأکید کرد که حضور ایران در این سازوکار‌ها صرفاً یک امتیاز دیپلماتیک نیست، بلکه زیرساختی برای تجارت‌های بزرگ و بلندمدت است.
او اشاره کرد که حمایت‌های روسیه و چین از ایران در مجامع بین‌المللی، به ویژه در مورد لزوم پایبندی طرف مقابل به تعهدات، باعث شده است که اقداماتی مانند مکانیسم ماشه از پشتوانه مشروعیت لازم در سطح بین‌المللی برخوردار نباشد.
بررسی مکانیسم ماشه و تحریم‌های بازگشتی
صفارهرندی در بخش دیگری از اظهارات خود به طور مشخص به موضوع مکانیسم ماشه (Snapback Sanctions) که یکی از ابزار‌های اصلی فشار غرب علیه ایران است، پرداخت و آن را فاقد اثرگذاری لازم در شرایط فعلی دانست.
وی در خصوص ریشه این تحریم‌ها و نحوه فعال‌سازی آن تصریح کرد: «شروع ماجرا به خروج آمریکا از برجام و نقض کامل تعهدات اروپایی‌ها بازمی‌گردد. ایران تمام تعهدات خود را اجرا کرده و اکنون دو عضو دائم شورای امنیت مشروعیت این تصمیم را زیر سوال برده‌اند، پس ما نیز ملزم به اجرای آن نیستیم».
صفارهرندی با اشاره به ماده ۳۶ برجام که امکان توقف اجرای تعهدات در صورت نقض طرف مقابل را فراهم می‌کند، استدلال کرد که اقدام ایران در کاهش تعهدات، واکنشی متناسب و کاملاً قانونی به خروج یکجانبه آمریکا و عدم پایبندی اروپایی‌ها بوده است.
وی افزود: «اگر آمریکا از این سازوکار برای بازگرداندن تحریم‌ها استفاده کند، این ادعا که ایران مرتکب نقض اساسی شده است، در مجامع بین‌المللی که چین و روسیه حضور دارند، پشتیبانی نخواهد شد.»
با این حال، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، تحریم‌های اعمال‌شده توسط دولت‌های مختلف آمریکا را از نوع دیگری دانست که باید مورد توجه بیشتری قرار گیرند: «این تحریم‌ها چندلایه‌اند و حتی کشور ثالث طرف معامله را نیز تحریم می‌کنند؛ با این حال جمهوری اسلامی توانسته ایستادگی کند.»
وی این تحریم‌های یکجانبه را خطرناک‌تر دانست، زیرا مستقیماً بر سیستم مالی جهانی تأثیر می‌گذارد و کشور‌هایی که از دلار استفاده می‌کنند را وادار به تبعیت می‌کند. این فشار‌ها نیازمند راهکار‌هایی است که اقتصاد ایران را از تکیه بر سیستم مالی تحت سلطه آمریکا جدا کند.
راهکار‌های اقتصادی: دور زدن دلار و استفاده از ظرفیت‌های داخلی
صفارهرندی راهبرد اصلی برای خروج از این تنگنا‌های اقتصادی را تغییر پارادایم در نحوه محاسبات و تجارت خارجی دانست.
قطع وابستگی غیرمنطقی به دلار
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در بخش دیگری از گفت‌و‌گو، راهکار مقابله با اثرات تحریم را قطع ارتباط غیرمنطقی اقتصاد داخلی با دلار عنوان کرد و افزود: «بسیاری از تولیدات داخلی وابستگی ارزی ندارند و دولت باید با اقتدار مانع محاسبات دلاری در این بخش شود.»
وی توضیح داد که در داخل کشور، اگرچه بخشی از کالا‌ها (مانند مواد اولیه وارداتی) وابسته به نرخ ارز هستند، اما بخش عظیمی از خدمات، ساخت‌وساز، کشاورزی و تولیدات متوسط، می‌توانند بر اساس ارز‌های ملی یا تومان قیمت‌گذاری و معامله شوند. تلاش برای حفظ ثبات نسبی در قیمت‌گذاری داخلی، وابستگی روانی و عملیاتی اقتصاد به نوسانات لحظه‌ای دلار را کاهش می‌دهد.
صفارهرندی بر نقش حیاتی پیمان‌های چندجانبه در فراهم آوردن مسیر‌های تجارت بدون استفاده از دلار تأکید کرد: «امروز ما نفت خود را می‌فروشیم و عواید آن وارد کشور می‌شود، ارتباطات تجاری با کشور‌های آماده همکاری برقرار است و پیمان‌هایی، چون شانگهای و بریکس ظرفیت‌های عظیم غیر دلاری برای اقتصاد ایران فراهم کرده‌اند.»
وی در تشریح این ظرفیت‌ها به نکات زیر اشاره کرد:
تجارت پایاپای و ارز‌های ملی: با کشور‌های همسایه و شرکای اصلی مانند چین و روسیه، حجم عظیمی از مبادلات می‌تواند مستقیماً با یوان، روبل یا روپیه انجام شود که ریسک تبدیل به دلار و تحریم شدن تراکنش را از بین می‌برد.
بریکس و بانک توسعه جدید: عضویت در بریکس فرصت عضویت در بانک توسعه جدید (NDB) را فراهم آورده است. این بانک، به عنوان جایگزینی برای بانک جهانی، می‌تواند تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی ایران را بدون الزام به استفاده از دلار فراهم کند.
تأکید بر تولید داخلی: تمرکز دولت باید بر حمایت از صنایعی باشد که با وجود تحریم‌ها، توانایی صادرات غیردلاری و تأمین نیاز‌های داخلی را دارند. افزایش تاب‌آوری تولید داخلی به معنای کاهش فشار خارجی است.
صفارهرندی ابراز امیدواری کرد که با درک صحیح از مختصات جدید جهانی و استفاده هوشمندانه از ظرفیت‌های دیپلماتیک و اقتصادی موجود، ایران می‌تواند از فشار‌های مقطعی ناشی از تحریم‌های بازگشتی عبور کرده و به یک اقتصاد پایدار مبتنی بر مبادلات عادلانه دست یابد.
