یزد کارخانه‌ای یا صنعتی؟
یزد سال‌هاست عنوان «قطب صنعت» را یدک می‌کشد، اما حقیقت تلخ آن است که آنچه امروز جریان دارد بیشتر «کارخانه‌ای بودن» است تا «صنعتی شدن». تفاوت این دو واژه تنها لفظی نیست؛ بلکه سرنوشت یک استان، کیفیت زندگی مردم و آینده اقتصاد در گرو آن است. کارخانه یعنی تولید انبوه محصولات اولیه یا نیمه‌تمام، با کمترین ارزش افزوده و بیشترین آلودگی، ترافیک و تورم. صنعت یعنی زنجیره کامل تولید، بهره‌گیری از دانش و فناوری، خلق ارزش افزوده چندبرابری و توسعه پایدار با نیروی کار ماهر.
کارخانه‌ای بودن؛ چرخه‌ای معیوب
نتیجه این مدل توسعه در یزد روشن است: آلودگی هوا، ترافیک سنگین، تورم مسکن، بیماری و سرطان، مهاجرت گسترده کارگران ساده و افت کیفیت زندگی. معادن غنی استان صرفاً خام‌فروشی می‌شوند؛ فولاد، سنگ و محصولات معدنی به شکل اولیه صادر می‌شوند و ارزش افزوده واقعی نصیب دیگران می‌شود. این مسیر نه تنها منابع را هدر می‌دهد، بلکه باعث آلودگی و پیامدهای زیست‌محیطی جدی، از جمله افزایش نرخ سرطان، می‌شود.
مردم یزد حق دارند همان‌طور که از آلودگی و فشارهای اقتصادی کارخانه‌ها رنج می‌برند، از منافع آن نیز بهره‌مند شوند؛ این تنها با صنعتی شدن واقعی محقق خواهد شد
صنعتی شدن؛ خلق ارزش و توسعه پایدار
صنعتی شدن یعنی تکمیل زنجیره ارزش و حرکت از تولید خام به محصولات پیچیده و با ارزش افزوده بالا. مثال ساده محصولات دامی: شیر خام ارزش اندکی دارد، اما تبدیل آن به ماست، کشک یا روغن حیوانی، ارزش افزوده چندبرابری ایجاد می‌کند.
یزد باید همین منطق را در صنعت خود پیاده کند: تولید کاشی‌های خاص و خطوط تولید ماشین‌آلات، فولادهای خاص و آلیاژهای پیشرفته که صنایع های‌تک، هوافضا، پزشکی و دفاعی به آن نیاز دارند. این گذار هم ارزش اقتصادی ایجاد می‌کند و هم اشتغال پایدار با نیروی ماهر را تضمین می‌کند.
نقش دانشگاه‌ها و نیروی انسانی ماهر
هیچ صنعتی بدون دانش و مهارت پایدار نمی‌ماند. دانشگاه‌های یزد باید مغز متفکر این تحول باشند: رشته‌های نوین طراحی کنند، دانشجویان ماهر تربیت کنند و تحقیقات کاربردی ارائه دهند. صنعتی شدن استان نیازمند مهندسان، فناوران و تکنسین‌های ماهر است، نه کارگران ساده.
نتیجه طبیعی: کاهش مهاجرت نیروی غیر بومی، کاهش فشار بر بازار مسکن، کاهش تورم و ترافیک، افزایش کیفیت زندگی و افزایش دستمزد نیروی ماهر.
لزوم گذار قاطع و تصمیم عملی
یزد امروز بر سر دو راهی تاریخی ایستاده: ادامه کارخانه‌ای بودن یا حرکت به سمت صنعتی شدن. مدیران و حکمرانی استان باید تصمیم قاطع بگیرند؛ تصمیمی که نه در گزارش‌ها و جلسه‌ها، بلکه در میدان عمل، با کشیدن پاشنه کفش و ورود عملی به عرصه اجرا تحقق یابد
نقش جوانان؛ موتور محرک تحول
این گذار بدون انرژی، ایده و جسارت جوانان ممکن نیست. جوانان با دانش دیجیتال و فناوری‌های نو می‌توانند فرآیندها را شفاف کنند، بهره‌وری را افزایش دهند و نوآوری‌های صنعتی را وارد میدان کنند. شور جوانی باید با تجربه و حکمت بزرگان گره بخورد تا نهالی پایدار روییده شود.
صنعتی شدن؛ کاهش آلودگی و ارتقای کیفیت زندگی
وقتی یزد صنعتی شود، نیاز به نیروی کار ساده کاهش می‌یابد، مهاجرت کمتر می‌شود، فشار بر بازار مسکن و زیرساخت‌ها کم می‌شود و کیفیت زندگی مردم ارتقا می‌یابد. تولید ارزشمند و زنجیره کامل موجب افزایش درآمد نیروی ماهر، بهره‌وری اقتصادی و اجتماعی و کاهش آلودگی خواهد شد.
سخن پایانی
یزد باید از «کارخانه‌ای بودن» به «صنعتی شدن» گذار کند؛ این گذار نه انتخاب، بلکه ضرورت حیاتی برای آینده مردم، اقتصاد، محیط زیست و زیست‌بوم استان است. تنها با ترکیب انرژی جوانان، تجربه بزرگان، نقش دانشگاه‌ها و تصمیم قاطع حکمرانی، یزد می‌تواند به صنعتی شدن واقعی دست یابد و از آلودگی، بیماری و سرطان، تورم و نابرابری‌های ناشی از کارخانه‌ای بودن رها شود.کاظم یاوری نسب
