زخم فرسودگی بر منابع انرژی
در میانه بحران‌های چندلایه زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی که طی سال‌های اخیر کشور با آن دست‌به‌گریبان بوده، یک مؤلفه پنهان اما تأثیرگذار به‌شکلی مستمر در حال تشدید مشکلات است؛ مؤلفه‌ای که اگرچه زیر پوست کلانشهرها جریان دارد اماآثار آن برکیفیت زندگی، سلامت عمومی،اقتصادملی وحتی موازنه استراتژیک انرژی کشورکاملا محسوس و گاه جبران‌ناپذیر است.
این عامل ناوگان حمل‌ونقل کشور است که سهم قابل توجهی در آلودگی هوا و مصرف افسارگسیخته بنزین دارد. در شرایطی که سیاست‌های کلان توسعه‌ای کشور بارها بر لزوم حرکت به‌سوی کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و ارتقای بهره‌وری انرژی تأکید کرده‌اند اما همچنان مصرف روزانه بنزین در مرزهای بی‌سابقه‌ای قرار دارد و ناوگان فرسوده و ناکارآمد شهری و بین‌شهری، بخش عمده‌ای از بار این بحران را بر دوش می‌کشد.
رشد بی‌ضابطه مصرف بنزین
آمارها نشان می‌دهد که سرانه مصرف بنزین در ایران تقریبا ۰.۹۵لیتر به ازای هرنفر به‌صورت روزانه است درحالی‌که متوسط جهانی نصف آن است. بررسی‌ها می‌گویند مصرف بنزین کشور در دی۱۴۰۳ به بیش از۱۱۳میلیون لیتر در روز رسید و در چند ماه نخست سال ۱۴۰۴ از مرز ۱۲۰میلیون لیتر فراتر رفت. این تفاوت حاد با استاندارد جهانی، چالشی مزمن را نشان می‌دهد.
نقش ناوگان فرسوده
بیش از ۵۳ تا ۵۹درصد وسایل نقلیه کشور شامل خودروهای سواری، وانت‌ها، موتورسیکلت‌ها، اتوبوس‌ها و کامیون‌های فرسوده‌است. شمار موتورسیکلت‌های فرسوده تقریبا ۹۰درصد کل این ناوگان را تشکیل می‌دهد. ناوگان فرسوده به‌دلیل فقدان فناوری به‌روز و سایش قطعات تا ۱۴ تا ۲۰درصد مصرف بالاتر بنزین نسبت به نمونه‌های نو دارد.
ریشه‌های تاریخی
روند افزایش ناوگان فرسوده از دهه ۱۳۷۰ آغاز شد. عدم توجه کافی به نوسازی، عدم توسعه ناوگان عمومی و کمبود سیاستگذاری‌ها سبب شده اکنون نیمی از وسایل نقلیه مستهلک در چرخه رفت‌وآمد باشد. قانون هوای پاک و ساماندهی صنعت خودرو در دولت‌های گذشته تصویب شده اما اجرای آن به کندی پیش رفته است.
اثرات و پیامدهای اجتماعی_اقتصادی
مصرف بیش از استاندارد روزانه ۱۰ تا۲۰میلیون لیتر بنزین ناشی از ناوگان فرسوده، هدررفت سالانه میلیاردها دلار منابع ارزی را به‌همراه دارد. اگر سالانه فقط ۳۰۰هزار خودروی فرسوده اسقاط شود، بیش از ۵۴۰میلیون دلار صرفه‌جویی در مصرف بنزین امکان‌پذیر است و اسقاط ۷۲هزار خودرو در سال گذشته حدود ۶۶۶میلیون لیتر سوخت در سال را نجات داده. ناوگان فرسوده منبع اصلی انتشار آلاینده‌هاست. سهم سخاوتمندانه منابع متحرک در آلودگی هوای شهری به ۷۲درصد می‌رسد. احتراق ناقص این خودروها ذرات ریز، اکسیدها و گازهای مضر فراوانی تولید می‌کند که سلامت عمومی را با فرسایش و بیماری مواجه می‌سازد. تأخیر در اسقاط خودروهای فرسوده، تأثیر منفی بر ایمنی سفرها و افزایش تصادفات جاده‌ای دارد. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که خودروهای فرسوده ویژگی‌های حفاظتی کمتری دارند و مسئول درصد زیادی از تلفات جاده‌ای است.ناترازی بنزین باعث ایجاد فشار بر بودجه دولت، افزایش واردات و احتمال رشد قیمت سوخت می‌شود. پیشینه اعتراضات آبان۹۸نشان داد که کوچک‌ترین جهش قیمت سوخت می‌تواندتبعات سیاسی بزرگی داشته باشد. درهمایش‌های متعدد رئیس‌جمهور و رئیس مجلس تأکید شد که هیچ منطقی ندارد که بنزین را با ارز آزاد بخریم و با یارانه به مردم بفروشیم.
پیامدهای عدم اقدام و خطرات آتی بدتر شدن ناترازی بنزین
اگر روند فعلی ادامه یابد، ناترازی بنزین طی دو سال می‌تواند به روزی ۳۷میلیون لیتر برسد. براساس رشد مصرف با روند کنونی، در سال ۱۴۰۶ هزینه واردات بنزین بیش از ۱۴میلیارد دلار پیش‌بینی می‌شود؛ رقمی معادل دوبرابر بودجه عمرانی کشور. ادامه تردد خودروهای آلاینده به افزایش روزهای ناسالم، ابتلا به بیماری‌های قلبی و ریوی و فشار بر نظام درمان منجر می‌شود. توقف نقدینگی حاصل از ناترازی به قاچاق سوخت دامن خواهد زد. روزانه حدود ۱۲میلیون لیتر قاچاق برآورد شده که راه را برای رانت و فساد هموارتر می‌کند. پاداش یارانه پنهان سوخت (۸۰میلیارد دلار در سال) فشار بر بودجه دولت وارد می‌کند و کاهش توان رقابتی کشور را رقم می‌زند.
تصمیمات، برنامه‌ها و طرح‌های جاری
درراستای کاهش آلودگی هوا و ارتقای ایمنی ناوگان حمل‌ونقل کشور، دولت و مجلس شورای اسلامی مکلف شدند سالانه حداقل ۵۰۰هزار دستگاه خودروی فرسوده را از رده خارج کنند. این تکلیف قانونی در قالب طرح‌های ملی نوسازی ناوگان و در جهت تحقق سیاست‌های کلان محیط‌زیستی و اقتصادی کشور وضع شده است.
براساس مفاد این مصوبه، وزارت صمت، وزارت نفت و سایر دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط موظف به همکاری مؤثر در اجرای دقیق و زمان‌بندی‌شده این طرح هستند. نقش‌آفرینی مؤثر این نهادها در تأمین منابع، تدوین مشوق‌ها و تسهیل فرآیند نوسازی خودروها، از ارکان اساسی تحقق این هدف ملی به‌شمار می‌رود.
اجرای طرح‌های جایگزین و پاکسازی انرژی
در گامی مهم برای کاهش آلودگی هوا و توسعه حمل‌ونقل پاک، تفاهم‌نامه‌ای با هدف جایگزینی ۲۰هزار دستگاه موتورسیکلت بنزینی با نمونه‌های برقی در شهر تهران در بیست و هشتمین نمایشگاه نفت به امضا رسید. این اقدام بخشی از راهبرد ملی برای بهبود کیفیت هوا، کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و ارتقای سلامت عمومی در کلانشهرهاست.
همزمان با این برنامه، توسعه سوخت‌های جایگزین نیز با جدیت در دستور کار دولت قرار گرفته است. افزایش سهم CNG در سبد سوخت کشور، افزودن بیواتانول به ترکیب سوختی و گسترش جایگاه‌های عرضه CNGازجمله اقدامات عملیاتی درراستای تحقق اهداف زیست‌محیطی و امنیت انرژی عنوان شده‌اند.
پیش‌بینی تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت
طبق بررسی‌ها، در صورت اجرای کامل برنامه اسقاط سالانه حداقل ۵۰۰هزار خودروی فرسوده، مصرف بنزین کشور به‌طور محسوسی کاهش خواهد یافت به‌گونه‌ای که تنها با این اقدام، بین ۱تا۲میلیارد لیتر درسال در مصرف بنزین صرفه‌جویی می‌شود. این در حالی است که آمار واقعی اسقاط خودرو طی سال‌های اخیر، بین ۷۲هزار تا ۳۳۰هزار دستگاه در نوسان بوده و با هدف‌گذاری جدید، جهشی معنادار در کاهش مصرف سوخت وهزینه‌های مرتبط با واردات یا تولید بنزین رقم خواهد خورد. با اجرای همزمان برنامه‌های نوسازی ناوگان فرسوده، توسعه حمل‌ونقل برقی و گسترش سوخت‌های پاک، انتظار می‌رود شاخص‌های آلودگی هوا در کلانشهرها به‌طورملموس کاهش یابد و زمینه برای زندگی سالم‌تر و پایدارتر شهروندان فراهم شود.
کارشناسان معتقدند بهره‌گیری از ابزارهای غیرقیمتی از جمله سیاست‌های تنظیمی، مداخلات هدفمند و پیام‌رسانی مؤثر می‌تواند به‌عنوان روشی آرامش‌بخش در فضای اقتصادی عمل کرده و از بروز تنش‌های سیاسی_اجتماعی در فرآیند تصمیم‌گیری جلوگیری کند. این رویکرد_ به‌ویژه در شرایطی که اصلاحات ساختاری ضروری اما پرهزینه است به دولت‌ها اجازه می‌دهد بدون ایجاد شوک در جامعه، مسیر اصلاح را پیش ببرند. مطالعات و تحلیل‌های کارشناسی نشان می‌دهد در صورت اجرای کامل و مستمر برنامه اسقاط حداقل ۵۰۰هزار خودروی فرسوده در سال، کشور می‌تواند در بلندمدت (سه تا پنج سال آینده) کاهش قابل‌توجهی در ناترازی انرژی را تجربه کند. برآوردها حاکی است این اقدام موجب صرفه‌جویی روزانه حدود ۳۰میلیون لیتر در واردات بنزین شده و درآمدهای ارزی کشور را چند میلیارد دلار افزایش خواهد داد.
همزمان با این برنامه، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل پاک، افزایش سهم خودروهای برقی و دوگانه‌سوز CNG و کاهش وابستگی به بنزین به‌عنوان محورهای راهبردی دولت در بهینه‌سازی مصرف انرژی تعریف شده است.
از سوی دیگر، ظرفیت‌های داخلی تولید بنزین با آزادسازی به‌موقع و صحیح، فرصت بالقوه‌ای برای تحریک صادرات بنزین فراهم می‌کند که می‌تواند به بهبود تراز تجاری سوختی کشور کمک کند.
کارشناسان بر این نکته تأکید دارند که اصلاح قیمت و سهمیه‌بندی سوخت، نقش مهمی در کاهش قاچاق و فساد در بازار انرژی ایفا می‌کند و با ایجاد توازن در عرضه و تقاضا، زمینه‌ساز بازاری سالم‌تر و کارآمدتر خواهد بود.
دیدگاه کارشناسان و نمایندگان
سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس می‌گوید: وجود ناوگان فرسوده و موتورسیکلت‌های قدیمی، ناترازی بنزین را چندبرابر کرده و باید سالانه ۵۰۰هزار خودرو اسقاط شود. رضا پدیدار، عضو اتاق بازرگانی ایران تأکید می‌کند: مصرف بنزین ایران دو تا سه برابر متوسط جهانی است. تأکید بر فرهنگ‌سازی و مدیریت ترافیک و مصرف سوخت است.
سیامک جوادی، مدرس دانشگاه معتقد است بحران بنزین تنها در چارچوب مشکل کلان سیستم انرژی قابل‌حل است و بدون سرمایه‌گذاری در زیرساخت و صنعت خودرو، بحران ادامه‌دار خواهد بود.
تجربیات داخلی و بین‌المللی
مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهند که کشورهای پیشرو در حوزه حمل‌ونقل و انرژی از جمله ژاپن، کره‌جنوبی و آلمان، با اجرای همزمان سیاست‌های تشویقی برای اسقاط خودروهای فرسوده و تشدید استانداردهای آلایندگی موفق شده‌اند نرخ مصرف بنزین را به سطحی کنترل‌شده و پایدار برسانند به‌گونه‌ای که سهم بنزین در سبد انرژی این کشورها به حدود ۲ تا ۳درصد محدود شده است. این در حالی است که در ایران مصرف بنزین همچنان روندی صعودی دارد و سهم آن در سبد انرژی به حدود ۱۱درصد می‌رسد؛ رقمی که نه‌تنها بیانگر وابستگی بالای کشور به سوخت‌های فسیلی است بلکه چالش‌هایی جدی برای امنیت انرژی، محیط‌زیست و منابع مالی دولت ایجاد کرده.
کارشناسان تأکید دارند که اصلاح این روند مستلزم به‌کارگیری تجربه‌های موفق جهانی، تقویت برنامه اسقاط خودرو، ارتقای استانداردهای زیست‌محیطی و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل پاک در کشور است.
راهکارهای پیشنهادی
۱- فعال‌سازی برنامه سالانه‌اسقاط و نوسازی ۵۰۰هزار خودروی فرسوده، افزایش مشارکت مالی برای مالکان و هدف‌گذاری اسقاط هر ماه حداقل ۴۰هزار دستگاه
۲- بهره‌گیری از بورس انرژی برای فعال‌سازی گواهی‌های صرفه‌جویی و اعطای نیم‌سهم برای مالکان
۳- تسریع جایگزینی موتورسیکلت، تاکسی و ناوگان عمومی با نمونه‌های برقی و CNG
۴- تخصیص اعتبارات ویژه برای خرید و زیرساخت‌های شارژ
۵- سرمایه‌گذاری در مترو، اتوبوس شهری و ناوگان پاک روستایی
۶- ارائه مشوق برای استفاده از حمل‌ونقل عمومی
۷- کنترل دقیق سهمیه مناطق مرزی و کاهش شکاف قیمت داخلی و جهانی
رشد بی‌ضابطه مصرف بنزین
آمارها نشان می‌دهد که سرانه مصرف بنزین در ایران تقریبا ۰.۹۵لیتر به ازای هرنفر به‌صورت روزانه است درحالی‌که متوسط جهانی نصف آن است. بررسی‌ها می‌گویند مصرف بنزین کشور در دی۱۴۰۳ به بیش از۱۱۳میلیون لیتر در روز رسید و در چند ماه نخست سال ۱۴۰۴ از مرز ۱۲۰میلیون لیتر فراتر رفت. این تفاوت حاد با استاندارد جهانی، چالشی مزمن را نشان می‌دهد.
نقش ناوگان فرسوده
بیش از ۵۳ تا ۵۹درصد وسایل نقلیه کشور شامل خودروهای سواری، وانت‌ها، موتورسیکلت‌ها، اتوبوس‌ها و کامیون‌های فرسوده‌است. شمار موتورسیکلت‌های فرسوده تقریبا ۹۰درصد کل این ناوگان را تشکیل می‌دهد. ناوگان فرسوده به‌دلیل فقدان فناوری به‌روز و سایش قطعات تا ۱۴ تا ۲۰درصد مصرف بالاتر بنزین نسبت به نمونه‌های نو دارد.
ریشه‌های تاریخی
روند افزایش ناوگان فرسوده از دهه ۱۳۷۰ آغاز شد. عدم توجه کافی به نوسازی، عدم توسعه ناوگان عمومی و کمبود سیاستگذاری‌ها سبب شده اکنون نیمی از وسایل نقلیه مستهلک در چرخه رفت‌وآمد باشد. قانون هوای پاک و ساماندهی صنعت خودرو در دولت‌های گذشته تصویب شده اما اجرای آن به کندی پیش رفته است.
اثرات و پیامدهای اجتماعی_اقتصادی
مصرف بیش از استاندارد روزانه ۱۰ تا۲۰میلیون لیتر بنزین ناشی از ناوگان فرسوده، هدررفت سالانه میلیاردها دلار منابع ارزی را به‌همراه دارد. اگر سالانه فقط ۳۰۰هزار خودروی فرسوده اسقاط شود، بیش از ۵۴۰میلیون دلار صرفه‌جویی در مصرف بنزین امکان‌پذیر است و اسقاط ۷۲هزار خودرو در سال گذشته حدود ۶۶۶میلیون لیتر سوخت در سال را نجات داده. ناوگان فرسوده منبع اصلی انتشار آلاینده‌هاست. سهم سخاوتمندانه منابع متحرک در آلودگی هوای شهری به ۷۲درصد می‌رسد. احتراق ناقص این خودروها ذرات ریز، اکسیدها و گازهای مضر فراوانی تولید می‌کند که سلامت عمومی را با فرسایش و بیماری مواجه می‌سازد. تأخیر در اسقاط خودروهای فرسوده، تأثیر منفی بر ایمنی سفرها و افزایش تصادفات جاده‌ای دارد. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که خودروهای فرسوده ویژگی‌های حفاظتی کمتری دارند و مسئول درصد زیادی از تلفات جاده‌ای است.ناترازی بنزین باعث ایجاد فشار بر بودجه دولت، افزایش واردات و احتمال رشد قیمت سوخت می‌شود. پیشینه اعتراضات آبان۹۸نشان داد که کوچک‌ترین جهش قیمت سوخت می‌تواندتبعات سیاسی بزرگی داشته باشد. درهمایش‌های متعدد رئیس‌جمهور و رئیس مجلس تأکید شد که هیچ منطقی ندارد که بنزین را با ارز آزاد بخریم و با یارانه به مردم بفروشیم.
پیامدهای عدم اقدام و خطرات آتی بدتر شدن ناترازی بنزین
اگر روند فعلی ادامه یابد، ناترازی بنزین طی دو سال می‌تواند به روزی ۳۷میلیون لیتر برسد. براساس رشد مصرف با روند کنونی، در سال ۱۴۰۶ هزینه واردات بنزین بیش از ۱۴میلیارد دلار پیش‌بینی می‌شود؛ رقمی معادل دوبرابر بودجه عمرانی کشور. ادامه تردد خودروهای آلاینده به افزایش روزهای ناسالم، ابتلا به بیماری‌های قلبی و ریوی و فشار بر نظام درمان منجر می‌شود. توقف نقدینگی حاصل از ناترازی به قاچاق سوخت دامن خواهد زد. روزانه حدود ۱۲میلیون لیتر قاچاق برآورد شده که راه را برای رانت و فساد هموارتر می‌کند. پاداش یارانه پنهان سوخت (۸۰میلیارد دلار در سال) فشار بر بودجه دولت وارد می‌کند و کاهش توان رقابتی کشور را رقم می‌زند.
تصمیمات، برنامه‌ها و طرح‌های جاری
درراستای کاهش آلودگی هوا و ارتقای ایمنی ناوگان حمل‌ونقل کشور، دولت و مجلس شورای اسلامی مکلف شدند سالانه حداقل ۵۰۰هزار دستگاه خودروی فرسوده را از رده خارج کنند. این تکلیف قانونی در قالب طرح‌های ملی نوسازی ناوگان و در جهت تحقق سیاست‌های کلان محیط‌زیستی و اقتصادی کشور وضع شده است.
براساس مفاد این مصوبه، وزارت صمت، وزارت نفت و سایر دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط موظف به همکاری مؤثر در اجرای دقیق و زمان‌بندی‌شده این طرح هستند. نقش‌آفرینی مؤثر این نهادها در تأمین منابع، تدوین مشوق‌ها و تسهیل فرآیند نوسازی خودروها، از ارکان اساسی تحقق این هدف ملی به‌شمار می‌رود.
اجرای طرح‌های جایگزین و پاکسازی انرژی
در گامی مهم برای کاهش آلودگی هوا و توسعه حمل‌ونقل پاک، تفاهم‌نامه‌ای با هدف جایگزینی ۲۰هزار دستگاه موتورسیکلت بنزینی با نمونه‌های برقی در شهر تهران در بیست و هشتمین نمایشگاه نفت به امضا رسید. این اقدام بخشی از راهبرد ملی برای بهبود کیفیت هوا، کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و ارتقای سلامت عمومی در کلانشهرهاست.
همزمان با این برنامه، توسعه سوخت‌های جایگزین نیز با جدیت در دستور کار دولت قرار گرفته است. افزایش سهم CNG در سبد سوخت کشور، افزودن بیواتانول به ترکیب سوختی و گسترش جایگاه‌های عرضه CNGازجمله اقدامات عملیاتی درراستای تحقق اهداف زیست‌محیطی و امنیت انرژی عنوان شده‌اند.
پیش‌بینی تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت
طبق بررسی‌ها، در صورت اجرای کامل برنامه اسقاط سالانه حداقل ۵۰۰هزار خودروی فرسوده، مصرف بنزین کشور به‌طور محسوسی کاهش خواهد یافت به‌گونه‌ای که تنها با این اقدام، بین ۱تا۲میلیارد لیتر درسال در مصرف بنزین صرفه‌جویی می‌شود. این در حالی است که آمار واقعی اسقاط خودرو طی سال‌های اخیر، بین ۷۲هزار تا ۳۳۰هزار دستگاه در نوسان بوده و با هدف‌گذاری جدید، جهشی معنادار در کاهش مصرف سوخت وهزینه‌های مرتبط با واردات یا تولید بنزین رقم خواهد خورد. با اجرای همزمان برنامه‌های نوسازی ناوگان فرسوده، توسعه حمل‌ونقل برقی و گسترش سوخت‌های پاک، انتظار می‌رود شاخص‌های آلودگی هوا در کلانشهرها به‌طورملموس کاهش یابد و زمینه برای زندگی سالم‌تر و پایدارتر شهروندان فراهم شود.
کارشناسان معتقدند بهره‌گیری از ابزارهای غیرقیمتی از جمله سیاست‌های تنظیمی، مداخلات هدفمند و پیام‌رسانی مؤثر می‌تواند به‌عنوان روشی آرامش‌بخش در فضای اقتصادی عمل کرده و از بروز تنش‌های سیاسی_اجتماعی در فرآیند تصمیم‌گیری جلوگیری کند. این رویکرد_ به‌ویژه در شرایطی که اصلاحات ساختاری ضروری اما پرهزینه است به دولت‌ها اجازه می‌دهد بدون ایجاد شوک در جامعه، مسیر اصلاح را پیش ببرند. مطالعات و تحلیل‌های کارشناسی نشان می‌دهد در صورت اجرای کامل و مستمر برنامه اسقاط حداقل ۵۰۰هزار خودروی فرسوده در سال، کشور می‌تواند در بلندمدت (سه تا پنج سال آینده) کاهش قابل‌توجهی در ناترازی انرژی را تجربه کند. برآوردها حاکی است این اقدام موجب صرفه‌جویی روزانه حدود ۳۰میلیون لیتر در واردات بنزین شده و درآمدهای ارزی کشور را چند میلیارد دلار افزایش خواهد داد.
همزمان با این برنامه، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل پاک، افزایش سهم خودروهای برقی و دوگانه‌سوز CNG و کاهش وابستگی به بنزین به‌عنوان محورهای راهبردی دولت در بهینه‌سازی مصرف انرژی تعریف شده است.
از سوی دیگر، ظرفیت‌های داخلی تولید بنزین با آزادسازی به‌موقع و صحیح، فرصت بالقوه‌ای برای تحریک صادرات بنزین فراهم می‌کند که می‌تواند به بهبود تراز تجاری سوختی کشور کمک کند.
کارشناسان بر این نکته تأکید دارند که اصلاح قیمت و سهمیه‌بندی سوخت، نقش مهمی در کاهش قاچاق و فساد در بازار انرژی ایفا می‌کند و با ایجاد توازن در عرضه و تقاضا، زمینه‌ساز بازاری سالم‌تر و کارآمدتر خواهد بود.
دیدگاه کارشناسان و نمایندگان
سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس می‌گوید: وجود ناوگان فرسوده و موتورسیکلت‌های قدیمی، ناترازی بنزین را چندبرابر کرده و باید سالانه ۵۰۰هزار خودرو اسقاط شود. رضا پدیدار، عضو اتاق بازرگانی ایران تأکید می‌کند: مصرف بنزین ایران دو تا سه برابر متوسط جهانی است. تأکید بر فرهنگ‌سازی و مدیریت ترافیک و مصرف سوخت است.
سیامک جوادی، مدرس دانشگاه معتقد است بحران بنزین تنها در چارچوب مشکل کلان سیستم انرژی قابل‌حل است و بدون سرمایه‌گذاری در زیرساخت و صنعت خودرو، بحران ادامه‌دار خواهد بود.
تجربیات داخلی و بین‌المللی
مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهند که کشورهای پیشرو در حوزه حمل‌ونقل و انرژی از جمله ژاپن، کره‌جنوبی و آلمان، با اجرای همزمان سیاست‌های تشویقی برای اسقاط خودروهای فرسوده و تشدید استانداردهای آلایندگی موفق شده‌اند نرخ مصرف بنزین را به سطحی کنترل‌شده و پایدار برسانند به‌گونه‌ای که سهم بنزین در سبد انرژی این کشورها به حدود ۲ تا ۳درصد محدود شده است. این در حالی است که در ایران مصرف بنزین همچنان روندی صعودی دارد و سهم آن در سبد انرژی به حدود ۱۱درصد می‌رسد؛ رقمی که نه‌تنها بیانگر وابستگی بالای کشور به سوخت‌های فسیلی است بلکه چالش‌هایی جدی برای امنیت انرژی، محیط‌زیست و منابع مالی دولت ایجاد کرده.
کارشناسان تأکید دارند که اصلاح این روند مستلزم به‌کارگیری تجربه‌های موفق جهانی، تقویت برنامه اسقاط خودرو، ارتقای استانداردهای زیست‌محیطی و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل پاک در کشور است.
راهکارهای پیشنهادی
۱- فعال‌سازی برنامه سالانه‌اسقاط و نوسازی ۵۰۰هزار خودروی فرسوده، افزایش مشارکت مالی برای مالکان و هدف‌گذاری اسقاط هر ماه حداقل ۴۰هزار دستگاه
۲- بهره‌گیری از بورس انرژی برای فعال‌سازی گواهی‌های صرفه‌جویی و اعطای نیم‌سهم برای مالکان
۳- تسریع جایگزینی موتورسیکلت، تاکسی و ناوگان عمومی با نمونه‌های برقی و CNG
۴- تخصیص اعتبارات ویژه برای خرید و زیرساخت‌های شارژ
۵- سرمایه‌گذاری در مترو، اتوبوس شهری و ناوگان پاک روستایی
۶- ارائه مشوق برای استفاده از حمل‌ونقل عمومی
۷- کنترل دقیق سهمیه مناطق مرزی و کاهش شکاف قیمت داخلی و جهانی
