باید پذیرفت کاری که هوش مصنوعی میکند، از هیچ انسانی برنمیآید. پردازش دادهها و اطلاعات در کسری از ثانیه، از AI موجود حیرتانگیزی ساخته که گاهی همه از آینده آن احساس ترس میکنند. تا چندی پیش یکی از کلیدیترین سوالاتی که از هوش مصنوعی پرسیده میشد این بود؛ آیا شما برای بشر خطرناک هستید؟! همزمان با طرح این سؤال بعضی کشورها AI را تبدیل به عنصر مهمی برای حل مشکلات و پیشرفت کارهای خود کردند. فوتبال نیز به شدت تحت تاثیر هوش مصنوعی قرار گرفت. در سالهای گذشته اطلاعات و اخبار مهمی درباره نقش AI در پیشرفت فوتبال مطرح شده است. ایران نیز نمیخواهد از این قافله عقب بیفتد. چندی قبل وزیر ورزش اعلام کرد تمام فدراسیونها باید از این علم جدید استفاده کنند. مهدی تاج، رئیس فدراسیون فوتبال نیز در مراسم قرعهکشی رقابتهای لیگ برتر گفت: «درلیگ آینده باید ازIT و هوش مصنوعی در بخشهای داوری، پزشکی و برنامهریزی فدراسیون فوتبال استفاده کنیم. اگرمیخواهیم فوتبال را خوب اداره کنیم باید از تکنولوژی ونوآوری استفاده کنیم واین موضوع یکی ازاتفاقات لیگ جدیدخواهدبود.ماحتما باید بلیتها را الکترونیکی بفروشیم و اداره ورزشگاهها را به کانونهای هواداری بسپاریم. هرکسی باید روی صندلی خود بنشیند وگرنه دوربینهای چهره زن در ورزشگاهها بی اثر خواهد شد. اگر هر باشگاهی نتواند این کارها را انجام دهد به مجموعههای دیگر واگذار میشود.»
در دنیا و به ویژه در لیگهای مطرح فوتبال، هوش مصنوعی نقش پررنگی در برگزاری مسابقات دارد و البته میتواند الگویی مناسب برای فوتبال ایران باشد.
AI در لیگ برتر انگلیس
لالیگا و بوندسلیگا
۱- تحلیل عملکرد تیمها و بازیکنان
هوش مصنوعی تحلیلگر فوقالعاده است. در این لیگها از این تکنولوژی برای تحلیل دادههای عظیم بازیها و ارائه بینشهای تاکتیکی به مربیان وبازیکنان استفاده میشود.درانگلیس، فصل گذشته اتفاق جالبی درلیگ دسته اول چمپیونشیپ رخ داد. باشگاه لینکلن سیتی با استفاده از ابزار هوش مصنوعی برای تحلیل ضربات ایستگاهی موفق شد ۳۰ گل از این طریق به ثمر برساند. این تحلیل شامل بررسی الگوهای حرکتی بازیکنان حریف وشبیهسازی بهترین موقعیتها برای گلزنی بود. باشگاه منچسترسیتی با استفاده از ابزار Catapult Sports توانسته عملکرد بازیکنانش را به صورت دقیق پایش کند. این ابزار دادههایی مانند ضربان قلب، مسافت طیشده و میزان انرژی مصرفی را از طریق ابزارهای پوشیدنی جمعآوری و به مربیان کمک میکند تا برنامههای تمرینی و ریکاوری را بهینه کنند. در لالیگا رئالمادرید، علاوه بر بهره از قدرت تاکتیکی کادر فنی خود، از ابزار هوش مصنوعی هم برای تحلیل دادههای ویدئویی و شبیهسازی تحلیلهای بازی استفاده میکند. این ابزار به صورت آنلاین در طول مسابقه به مربیان برای تصمیمگیری بهتر کمک میکنند.
۲- پیشگیری از مصدومیت و مدیریت سلامت
AI نقش پررنگی در کاهش مصدومیتها و حفظ سلامت بازیکنان از طریق دادهها و اطلاعات دقیق دارد. به طور مثال در بوندسلیگا بایرنمونیخ علاوه بر استفاده فنی از هوش مصنوعی، از ابزار Kitman Labs برای کاهش مصدومیت بازیکنانش استفاده میکند. این سیستم دادههای حرکتی و فیزیولوژیکی بازیکنان را تحلیل کرده و هشدارهایی درباره خطر مصدومیت (مانند کشیدگی عضلات)ارائه میدهد که به کاهش زمان دوری از میادین کمک میکند.هوش مصنوعی با تحلیل دادههای فیزیولوژیکی و حرکتی، به تیمها کمک میکند تا از مصدومیت بازیکنان پیشگیری کرده و برنامههای تمرینی شخصیسازیشده طراحی کنند. باشگاه منچسترسیتی با استفاده از جلیقههای Catapult Sports به صورت لحظهای وضعیت جسمی بازیکنانش را زیر نظر دارد. این دستگاه معیارهایی مانند ضربان قلب، سطح استرس و خستگی را اندازهگیری میکنند و هوش مصنوعی دادهها را تحلیل میکند تا برنامههای تمرینی و ریکاوری بهینه ارائه دهد.رئال مادرید در سالهای گذشته با چالش مصدومیتهای پرشمار مواجه بوده است. آنها به همین دلیل از ابزار هوش مصنوعی برای مدیریت سلامت بازیکنانشان استفاده کردند. با این وجود در فصل گذشته لالیگا مصدومان زیادی دادند.حال تصور کنید اگراین باشگاه از هوش مصنوعی استفاده نمیکرد تعداد مصدومیتها چقدر افزایش پیدا میکرد.
۳- استعدادیابی و تحلیل بازیکنان
AI تاثیر بزرگی در مقوله مهم استعدادیابی فوتبال داشته و باعث شده تا باشگاهها راحتتر بتوانند بازیکنانی را پیدا کنند که در فلسفه فوتبالیشان بگنجند. در انگلیس دانشگاه «لافبورو» الگوریتمهای هوش مصنوعی را توسعه داده تا توانایی بازیکنان را از طریق تحلیل ویدئویی بررسی کند. این الگوریتمها حرکات بازیکنان، مهارتهای تکنیکی و همکاری تیمی را ارزیابی و به تیمها کمک میکنند تا استعدادهای پنهان را کشف کنند، بدون تأثیر تعصبات انسانی. در اسپانیا پلتفرم Wyscout توسط باشگاههایی چون رئال مادرید ویوونتوس برای تحلیل دادههای بازیکنانوتصمیمگیریدرنقلوانتقالات استفاده میشود.این پلتفرم شگفتانگیزتر از چیزی است که تصور کنید. بانکی از اطلاعات مربوط به فوتبالیستها که اجازه دسترسی شما به عملکرد آنها را در طول فصول مختلف میدهد و همینطور اطلاعات مربوط به عملکردشان را به طور جزئی در اختیارتان قرار میدهد. جواد نکونام سرمربی سابق استقلال از جمله مربیانی بود که در لیگ برتر به Wyscout دسترسی داشت و پسورد آن را دوستانش در لالیگا در اختیارش قرار داده بودند.در بوندسلیگا باشگاه بایرن مونیخ از هوش مصنوعی برای ارزیابی مهارتهای فیزیکی، تکنیکی و روانی بازیکنان جوان استفاده میکند. این فناوری به کاهش سوگیری در استعدادیابی کمک کرده و بازیکنان با پتانسیل بالا را شناسایی میکند.
۴- بهبود وضعیت داوری در فوتبال
هوش مصنوعی در سیستمهای کمکداور ویدئویی (VAR) و فناوریهای پیشرفته مانند آفساید نیمهخودکار نقش کلیدی دارد و در سالهای گذشته مانع از اتفاقات و تصمیمات جنجالی داوران شده است. در خیلی از لیگهای دنیا از این سیستم استفاده میشود و سال گذشته نیز برای اولین بار، در ایران تست شد. فدراسیون فوتبال اسپانیا حتی از هوش مصنوعی برای ارزیابی و انتخاب داوران استفاده میکند. کمیته داوران لالیگا کمیسیون مستقلی با حضور داوران بازنشسته، بازیکنان سابق و مربیان ایجاد کرده که از دادههای هوش مصنوعی برای بهبود کیفیت قضاوت و کاهش خطاها بهره میبرند. در بوندسلیگا از فناوری Hawk-Eye برای ردیابی دقیق توپ و بازیکنان استفاده میشود. این سیستم با دقت میلیمتری موقعیت بازیکنان را تحلیل کرده و به داوران کمک میکند تا تصمیمات سریع و دقیقی در مورد آفساید یا خطاهای دیگر بگیرند.
۵- تحلیل تاکتیکی و شبیهسازی بازی
Google Cloud AI در انگلیس توانسته در این زمینه فوقالعاده عمل کند.بعضی تیمها برای تحلیل تاکتیکها و پیشنهاد تغییرات در ترکیب، از این ابزار استفاده میکنند. درلالیگا باشگاه بارسلونا ازهوش مصنوعی برای شبیهسازی سناریوهای بازی استفاده میکند. برای مثال، این فناوری میتواند پیشبینی کند که چگونه آرایش ۴-۳-۳ در برابر یک تیم با دفاع فشرده عمل خواهد کرد و نیز به خوبی میتواند نقاط ضعف و قوت را بیان کند. باشگاه دورتموند در بوندسلیگا نیز از هوش مصنوعی برای تحلیل نقشههای حرارتی بازیکنان و الگوهای حرکتی حریفان استفاده میکند. این ابزار به طورجزئی عملکردبازیکنان شما و حریف را در اختیارتان قرار میدهد، به شکلی که میتوانید در لحظه از وضعیت فنی خود در نقاط مختلف زمین آگاه شوید.
۶- تعامل با هواداران و بازاریابی
نمونه واضح این مورد باشگاه آرسنال انگلیس است. این باشگاه از هوش مصنوعی برای تحلیل رفتار هواداران در شبکههای اجتماعی استفاده میکند. این دادهها به تیم کمک میکند تا کمپینهای تبلیغاتی جذابتری طراحی کندوتعامل با هواداران را افزایش دهد. رئال مادرید از پلتفرمهای هوش مصنوعی برای تولید محتوای خودکار مانند گزارشهای بازی و تحلیلهای پس از مسابقه استفاده میکند که با سرعت و دقت بالا در اختیار هواداران قرار میگیرد. بایرن مونیخ از هوش مصنوعی برای تحلیل علایق هواداران و ارائه پیشنهادهای شخصیسازیشده (مانند بلیط یا محصولات باشگاهی) استفاده میکند که باعث افزایش درآمدهای تجاری میشود.
نتیجه
فدراسیون فوتبال اگر میخواهد از هوش مصنوعی برای پیشرفت فوتبال استفاده کند، باید باشگاهها را نیز مجاب کند. در حال حاضر اکثر باشگاههای ایرانی به شکل سنتی اداره میشوند. بعضی از آنها حتی اسپانسر ندارند تا بتوانند هزینههای جاری خود را تامین کنند. استفاده از هوش مصنوعی هزینهبر است، در حالی که اکثر باشگاههای ایرانی ترجیح میدهند این هزینهها را برای جذب بازیکنان خرج کنند. ابتدا باید نگرش باشگاهها نسبت به علم جدید تغییر پیدا کند. در حال حاضر استفاده اکثر تیمها از این تکنولوژی در حد صفر است!
بازیکنان و AI
بازیکنان معروف فوتبال دنیا هم از ابزارهای هوش مصنوعی برای ارتقای شخصی خود استفاده میکنند. رونالدو از ابزار مانند Wyscout و Hudl کمک میگیرد. او از تحلیلهای ویدئویی مبتنی بر هوش مصنوعی برای بهبود موقعیتیابی خود در محوطه جریمه استفاده کرده است. در زمان حضور در منچستریونایتد او از دادههای هوش مصنوعی برای شناسایی بهترین نقاط برای دریافت پاسهای منجر به گل استفاده کرد که به افزایش تعداد گلهایش در فصل ۲۰۲۱-۲۰۲۲ کمک کرد. کیلیان امباپه از پلتفرمهای شبیهسازی مبتنی بر هوش مصنوعی برای تمرین تصمیمگیری در موقعیتهای تکبهتک با دروازهبان استفاده کرده است. این فناوری به او کمک کرد تا در جام جهانی ۲۰۲۲ در موقعیتهای حساس، تصمیمات سریعتری بگیرد. لیونل مسی با ابزار Playmaker (دستگاه پوشیدنی روی کفش) برای جمعآوری دادههای زنده از تمرینات استفاده میکند. این دادهها به او نشان داد که چگونه با تنظیم زاویه بدن، تعادل بهتری هنگام دریبلینگ داشته باشد که در عملکردش در لالیگا مشهود بود. هری کین، کاپیتان تیمملی انگلیس، از دستگاه Catapult برای پایش سطح انرژی خود در طول فصل استفاده میکند. در فصل ۲۰۲۳-۲۰۲۲ این فناوری به او هشدار داد که در معرض خستگی بیشازحد است که باعث شد برنامه تمرینیاش را تنظیم کند و از مصدومیت احتمالی جلوگیری شود. ویرجیل فندایک از ابزار Kitman Labs پس از مصدومیت شدید رباط صلیبی در سال ۲۰۲۰ برای مدیریت برنامه توانبخشی خود استفاده کرد. این فناوری با تحلیل دادههای حرکتیاش به او کمک کرد تا با برنامهای دقیق، سریعتر به میادین بازگردد.
محمد صلاح از اپلیکیشن Nutritics برای تنظیم رژیم غذایی خود استفاده میکند. این ابزارها به او کمک کردند تا با تنظیم مصرف پروتئین و کربوهیدرات، آمادگی جسمانی خود را در طول فصلهای فشرده حفظ کند.
مارکوس رشفورد از هوش مصنوعی Mindflick برای بهبود تمرکز خود در ضربات پنالتی استفاده کرده است. نیمار از اپلیکیشن هوش مصنوعی Headspace (با قابلیتهای تحلیل داده) برای مدیریت استرس در تورنمنتهای بزرگ استفاده میکند. این مثالها تمام نشدنی است. مثلا پل پوگبا از ابزار هوش مصنوعی برای تحلیل تعاملات خود با هواداران استفاده کرد. کوین دیبروینه برای تولید ویدئوهای خلاصه عملکرد خود سراغ هوش مصنوعی رفت که مستقیما در شبکههای اجتماعی منتشر شد.
رایجترین ابزارهای هوش مصنوعی
ابزارهای هوش مصنوعی رایجی درفوتبال وجودداردکه باشگاههای ایرانی و فدراسیون باخرید آنهامیتواننداستفاده لازمرا ببرند.
Wyscout
تحلیل دادههای بازیکنان برای استعدادیابی و نقلوانتقالات
Football Prediction, Betegy, Soccerbot
نرمافزارهای پیشبینی نتایج بازیها
Catapult Sports
دستگاههای پوشیدنی برای پایش عملکرد و سلامت بازیکنان
Kitman Labs
پیشبینی مصدومیت و مدیریت سلامت بازیکنان
Hawk -Eye
ردیابی دقیق توپ و بازیکنان برای تصمیمات داوری
Google Cloud AI
تحلیل تاکتیکی و پیشبینی عملکرد تیمها
Kickoff AI
پیشبینی نتایج مسابقات و عملکرد بازیکنان
Playmaker
دستگاه پوشیدنی روی کفش که دادههای زنده بازی را جمعآوری میکند