خوزستان به دنبال کشاورزی هوشمند
در خوزستان، کشاورزی نه یک شغل است، نه یک صنعت. کشاورزی در این سرزمین، روایت عشق است به خاکی که گاه با بوسه آفتاب زنده و گاه با زخم بی‌آبی، جان به لب می‌شود.
این استان که روزی قطب کشاورزی کشور به‌حساب می‌آمد حالا با دبی کاهش‌یافته رودخانه‌ها، شوری فزاینده منابع آبی و کمبود نهاده‌ها، درگیر جنگی نابرابر با اقلیم و اقتصاد است. وقتی زمین بذر می‌طلبد اما کود نیست، وقتی اراده هست اما تسهیلات نیست، چگونه می‌توان از کشاورز انتظار داشت که از دل تشنگی گندم برویاند؟
با این‌همه، امید هنوز در لابه‌لای ریشه‌های خاک می‌جوشد.طرح جهش تولید دردیمزارها،برگزاری کلاس‌های آموزشی، بذرهای تازه و فناوری‌های نو و پهپادهای سمپاش و سامانه‌های هوشمند آبیاری، همگی نشان می‌دهد که جهاد کشاورزی به خاموشی رضایت نداده، دولت نیز گرچه دیر و گاه ناتمام، اما گام‌هایی در حمایت از تولید برداشته و بر ارتقای بهره‌وری تأکید دارد.
پرسش بنیادین اینجاست که آیا می‌توان بدون مهار بحران آب، ترمیم زیرساخت‌های فرسوده و اراده‌ای ملی برای حفظ خاک خوزستان، به تداوم امنیت غذایی دل بست؟
خوزستان، سرزمین رنج‌های شریف و لبخندهای بی‌ادعاست. اگر بگذاریم، اگر باور کنیم، این خاک باز هم خواهد رویید. باز هم از دل زمین داغ، خوشه‌های طلایی سر برخواهند آورد و دوباره صدای داس در دشت خواهد پیچید.
سازمان جهاد کشاورزی خوزستان ۲۰ تیرماه در اطلاعیه‌ای فوری خطاب به کشاورزان این استان اعلام کرد به‌دلیل بحران شدید آب و خشکسالی بی‌سابقه، کشت برنج یا شلتوک در تابستان سال ۱۴۰۴ برای تمام شهرستان‌ها و مناطق آبی استان کاملا ممنوع است. همچنین این سازمان تأکید کرد، در صورت مشاهده هرگونه اقدام به کشت شلتوک، آب مورد استفاده فورا قطع خواهد شد، هیچ‌گونه خدمات یا نهاده‌های کشاورزی ارائه نمی‌شود و با متخلفان نیز برخورد قضایی قاطع و بدون اغماض صورت می‌گیرد. اعلام این ممنوعیت به‌دلیل مسائل متعدد ازجمله مشکلات اقتصادی، بافت خاک و تجربه خسارت از کشت برخی محصولات، نارضایتی و انتقاد گروهی از کشاورزان را به همراه داشت که نشان از عدم تمایل آنها به کشت محصولاتی غیر از برنج دارد. از سویی اقتصاد و معیشت بسیاری از خانواده‌ها به‌ویژه روستاییان و تولیدکنندگان خرده‌پا به کشت برنج وابسته است؛ در نتیجه ممنوعیت کشت این محصول آنها را با نگرانی از تهدید امنیت غذایی مواجه کرده است.
این کشاورزان می‌گویند تنها دارایی‌شان زمین‌های کشاورزی است که با وجود مشقت‌های فراوان، نه برای تجارت بلکه برای تأمین خرج خانوار به کشت برنج می‌پردازند. همچنین از سوددهی کم یا ضرر در برخی مواقع سخن می‌گویند طوری که حتی تأمین مایحتاج ضروری زندگی برای‌شان سخت می‌شود.
استفاده درست از منابع آبی
استاندار خوزستان در جلسه‌‌ای که چهارم مرداد برای بررسی مشکلات کشاورزان منطقه کرخه در خوزستان برگزار شد، گفت: «با برنامه‌ریزی دقیق، باید از منابع آب موجود درست استفاده کنیم.» سیدمحمدرضا موالی‌‌زاده با تأکید براین‌که تأمین آب آشامیدنی، حفظ نخیلات، دام‌ها و رعایت الگوی کشت برای همه مهم است، افزود: «بدون همکاری کشاورزان و مسئولان نمی‌توان از این وضعیت عبور کرد.»
وی بیان کرد: «اگر آب درست مدیریت نشود، برای کشت پاییزه با مشکل مواجه خواهیم شد؛ بنابراین خواستار شناسایی سریع مناطق بحرانی و توزیع عادلانه آب هستیم و قول می‌دهیم دولت در کنار مردم و کشاورزان خواهد بود تا شرایط بهتر شود.»
همچنین موالی‌‌زاده در جلسه مدیریت تنش آبی خوزستان، از آغاز رهاسازی هدفمند آب در مسیرهای رودخانه‌های کرخه و کارون خبر داد. اقدامی که با هدف تأمین آب مورد نیاز برای کشت مجاز، شرب و دامداری انجام شده است.
وی تأکید کرد این آب فقط برای کشاورزانی قابل استفاده بوده که به الگوی کشت معیشتی پایبند هستند و هرگونه استفاده خارج از این چارچوب، غیرمجاز و آسیب‌زننده به منابع محدود آبی استان است. استاندار خوزستان نسبت به کشت‌های بی‌رویه و خارج از برنامه هشدار داد و گفت: «مشاهده آب در منطقه به معنای وفور نیست، بلکه ممکن است این آب برای مصارف حیاتی مناطق پایین‌دست رها شده باشد.»
وی خواستار همیاری مردم با دستگاه‌های مسئول شد و ابراز امیدواری کرد که با مدیریت هوشمندانه و همراهی همگانی، بتوان از تابستان سخت عبور کرد و با ذخایر مناسب به استقبال کشت پاییزه رفت.
اجرای طرح جهش تولید
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی خوزستان در گفت‌وگو با جام‌جم درخصوص وضعیت کشاورزی استان، می‌گوید: «با توجه به سطوح اراضی آبی و دیم، همچنین منابع آبی موجود در خوزستان، در فصول زراعی تابستان و پاییز کشت انجام می‌شود؛ در تابستان با توجه به میزان آب موجود کشت متفاوت است به‌گونه‌ای که در سال‌های نرمال حدود ۳۰۰ هزار هکتار کشت انجام می‌شود و در سال‌های خشکسالی این میزان به کمتر از ۱۰۰ هزار هکتار می‌رسد.»
سیدعبدالرضا سیداحمدی ادامه می‌دهد: «همچنین در پاییز حدود ۹۴۰ هزار هکتار به صورت آبی و دیم با محصولاتی ازجمله غلات، حبوبات، دانه‌های روغنی، علوفه، سبزی و صیفی‌جات زیر کشت می‌رود.»
به‌گفته وی، جمع تولید محصول گیاهی هر ساله خوزستان به بیش از ۱۷.۵میلیون تن می‌رسد که نقش مهمی در امنیت غذایی کشور دارد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهادکشاورزی خوزستان، خشکسالی‌های مکرر، کاهش دبی رودخانه‌ها و افزایش شوری آب را از چالش‌های مهم کشاورزان استان برشمرده و می‌گوید: «کاهش منابع تأمین آب خوزستان در محصولات زراعی و باغی، محدودیت در کشت را به همراه داشته است. کمبود سایر نهاده‌های کشاورزی همچون کودهای شیمیایی و کمبود تسهیلات سرمایه در گردش متناسب با سطح زیرکشت از دیگر مشکلاتی هستند که بهره‌وری را تحت تأثیر قرار می‌دهند.»
سیداحمدی به برنامه‌های بهبود شرایط کشاورزی استان اشاره کرده و تصریح می‌کند: «اجرای طرح جهش تولید در دیمزارهای استان با همکاری ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) در دستور کار است که ارائه تسهیلات کم‌بهره برای خرید ادوات، برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی، تهیه بذرهای جدید برای تحقق تناوب در اراضی دیم جهت افزایش بهره‌وری در قالب این طرح انجام می‌شود.»
وی بیان می‌کند: «همچنین اجرای پروژه‌های پایلوت در تغذیه گیاهی و معرفی ارقام جدید مبارزه با آفات و بیماری‌های گیاهی، توسعه شبکه آبیاری و زهکشی نیز در راستای بهبود شرایط انجام می‌شود.» سیداحمدی به نقش فناوری در کشاورزی اشاره و اظهار می‌کند: «خوزستان به‌دلیل وجود زمین‌های حاصلخیز و منابع آبی فراوان، از قطب‌های کشاورزی کشور به‌شمار می‌رود. در سال‌های اخیر نیز نقش فناوری در تحول و ارتقای این صنعت در خوزستان پررنگ‌تر شده که ازجمله آن می‌توان به استفاده از پهپادها در سمپاشی آفات و بیماری‌ها، سامانه‌های هوشمند آبیاری، تراکتورها و کمباین‌های مجهز به GPS اشاره کرد که در نتیجه آن افزایش دقت در عملیات‌های کاشت، داشت و برداشت اتفاق می‌افتد.»
با این‌همه، امید هنوز در لابه‌لای ریشه‌های خاک می‌جوشد.طرح جهش تولید دردیمزارها،برگزاری کلاس‌های آموزشی، بذرهای تازه و فناوری‌های نو و پهپادهای سمپاش و سامانه‌های هوشمند آبیاری، همگی نشان می‌دهد که جهاد کشاورزی به خاموشی رضایت نداده، دولت نیز گرچه دیر و گاه ناتمام، اما گام‌هایی در حمایت از تولید برداشته و بر ارتقای بهره‌وری تأکید دارد.
پرسش بنیادین اینجاست که آیا می‌توان بدون مهار بحران آب، ترمیم زیرساخت‌های فرسوده و اراده‌ای ملی برای حفظ خاک خوزستان، به تداوم امنیت غذایی دل بست؟
خوزستان، سرزمین رنج‌های شریف و لبخندهای بی‌ادعاست. اگر بگذاریم، اگر باور کنیم، این خاک باز هم خواهد رویید. باز هم از دل زمین داغ، خوشه‌های طلایی سر برخواهند آورد و دوباره صدای داس در دشت خواهد پیچید.
سازمان جهاد کشاورزی خوزستان ۲۰ تیرماه در اطلاعیه‌ای فوری خطاب به کشاورزان این استان اعلام کرد به‌دلیل بحران شدید آب و خشکسالی بی‌سابقه، کشت برنج یا شلتوک در تابستان سال ۱۴۰۴ برای تمام شهرستان‌ها و مناطق آبی استان کاملا ممنوع است. همچنین این سازمان تأکید کرد، در صورت مشاهده هرگونه اقدام به کشت شلتوک، آب مورد استفاده فورا قطع خواهد شد، هیچ‌گونه خدمات یا نهاده‌های کشاورزی ارائه نمی‌شود و با متخلفان نیز برخورد قضایی قاطع و بدون اغماض صورت می‌گیرد. اعلام این ممنوعیت به‌دلیل مسائل متعدد ازجمله مشکلات اقتصادی، بافت خاک و تجربه خسارت از کشت برخی محصولات، نارضایتی و انتقاد گروهی از کشاورزان را به همراه داشت که نشان از عدم تمایل آنها به کشت محصولاتی غیر از برنج دارد. از سویی اقتصاد و معیشت بسیاری از خانواده‌ها به‌ویژه روستاییان و تولیدکنندگان خرده‌پا به کشت برنج وابسته است؛ در نتیجه ممنوعیت کشت این محصول آنها را با نگرانی از تهدید امنیت غذایی مواجه کرده است.
این کشاورزان می‌گویند تنها دارایی‌شان زمین‌های کشاورزی است که با وجود مشقت‌های فراوان، نه برای تجارت بلکه برای تأمین خرج خانوار به کشت برنج می‌پردازند. همچنین از سوددهی کم یا ضرر در برخی مواقع سخن می‌گویند طوری که حتی تأمین مایحتاج ضروری زندگی برای‌شان سخت می‌شود.
استفاده درست از منابع آبی
استاندار خوزستان در جلسه‌‌ای که چهارم مرداد برای بررسی مشکلات کشاورزان منطقه کرخه در خوزستان برگزار شد، گفت: «با برنامه‌ریزی دقیق، باید از منابع آب موجود درست استفاده کنیم.» سیدمحمدرضا موالی‌‌زاده با تأکید براین‌که تأمین آب آشامیدنی، حفظ نخیلات، دام‌ها و رعایت الگوی کشت برای همه مهم است، افزود: «بدون همکاری کشاورزان و مسئولان نمی‌توان از این وضعیت عبور کرد.»
وی بیان کرد: «اگر آب درست مدیریت نشود، برای کشت پاییزه با مشکل مواجه خواهیم شد؛ بنابراین خواستار شناسایی سریع مناطق بحرانی و توزیع عادلانه آب هستیم و قول می‌دهیم دولت در کنار مردم و کشاورزان خواهد بود تا شرایط بهتر شود.»
همچنین موالی‌‌زاده در جلسه مدیریت تنش آبی خوزستان، از آغاز رهاسازی هدفمند آب در مسیرهای رودخانه‌های کرخه و کارون خبر داد. اقدامی که با هدف تأمین آب مورد نیاز برای کشت مجاز، شرب و دامداری انجام شده است.
وی تأکید کرد این آب فقط برای کشاورزانی قابل استفاده بوده که به الگوی کشت معیشتی پایبند هستند و هرگونه استفاده خارج از این چارچوب، غیرمجاز و آسیب‌زننده به منابع محدود آبی استان است. استاندار خوزستان نسبت به کشت‌های بی‌رویه و خارج از برنامه هشدار داد و گفت: «مشاهده آب در منطقه به معنای وفور نیست، بلکه ممکن است این آب برای مصارف حیاتی مناطق پایین‌دست رها شده باشد.»
وی خواستار همیاری مردم با دستگاه‌های مسئول شد و ابراز امیدواری کرد که با مدیریت هوشمندانه و همراهی همگانی، بتوان از تابستان سخت عبور کرد و با ذخایر مناسب به استقبال کشت پاییزه رفت.
اجرای طرح جهش تولید
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی خوزستان در گفت‌وگو با جام‌جم درخصوص وضعیت کشاورزی استان، می‌گوید: «با توجه به سطوح اراضی آبی و دیم، همچنین منابع آبی موجود در خوزستان، در فصول زراعی تابستان و پاییز کشت انجام می‌شود؛ در تابستان با توجه به میزان آب موجود کشت متفاوت است به‌گونه‌ای که در سال‌های نرمال حدود ۳۰۰ هزار هکتار کشت انجام می‌شود و در سال‌های خشکسالی این میزان به کمتر از ۱۰۰ هزار هکتار می‌رسد.»
سیدعبدالرضا سیداحمدی ادامه می‌دهد: «همچنین در پاییز حدود ۹۴۰ هزار هکتار به صورت آبی و دیم با محصولاتی ازجمله غلات، حبوبات، دانه‌های روغنی، علوفه، سبزی و صیفی‌جات زیر کشت می‌رود.»
به‌گفته وی، جمع تولید محصول گیاهی هر ساله خوزستان به بیش از ۱۷.۵میلیون تن می‌رسد که نقش مهمی در امنیت غذایی کشور دارد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهادکشاورزی خوزستان، خشکسالی‌های مکرر، کاهش دبی رودخانه‌ها و افزایش شوری آب را از چالش‌های مهم کشاورزان استان برشمرده و می‌گوید: «کاهش منابع تأمین آب خوزستان در محصولات زراعی و باغی، محدودیت در کشت را به همراه داشته است. کمبود سایر نهاده‌های کشاورزی همچون کودهای شیمیایی و کمبود تسهیلات سرمایه در گردش متناسب با سطح زیرکشت از دیگر مشکلاتی هستند که بهره‌وری را تحت تأثیر قرار می‌دهند.»
سیداحمدی به برنامه‌های بهبود شرایط کشاورزی استان اشاره کرده و تصریح می‌کند: «اجرای طرح جهش تولید در دیمزارهای استان با همکاری ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) در دستور کار است که ارائه تسهیلات کم‌بهره برای خرید ادوات، برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی، تهیه بذرهای جدید برای تحقق تناوب در اراضی دیم جهت افزایش بهره‌وری در قالب این طرح انجام می‌شود.»
وی بیان می‌کند: «همچنین اجرای پروژه‌های پایلوت در تغذیه گیاهی و معرفی ارقام جدید مبارزه با آفات و بیماری‌های گیاهی، توسعه شبکه آبیاری و زهکشی نیز در راستای بهبود شرایط انجام می‌شود.» سیداحمدی به نقش فناوری در کشاورزی اشاره و اظهار می‌کند: «خوزستان به‌دلیل وجود زمین‌های حاصلخیز و منابع آبی فراوان، از قطب‌های کشاورزی کشور به‌شمار می‌رود. در سال‌های اخیر نیز نقش فناوری در تحول و ارتقای این صنعت در خوزستان پررنگ‌تر شده که ازجمله آن می‌توان به استفاده از پهپادها در سمپاشی آفات و بیماری‌ها، سامانه‌های هوشمند آبیاری، تراکتورها و کمباین‌های مجهز به GPS اشاره کرد که در نتیجه آن افزایش دقت در عملیات‌های کاشت، داشت و برداشت اتفاق می‌افتد.»
