شکوفایی کشاورزی با پنل‌های خورشیدی
انرژی خورشیدی نه‌تنها می‌تواند کمبود برق و آب در کشاورزی کرمان را جبران کند، بلکه با کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری، آینده این بخش را تضمین خواهد کرد. تحقق این هدف، نیازمند عزم ملی، سرمایه‌گذاری دولتی و مشارکت کشاورزان است. در صورت انجام اقدامات سریع و جدی، کرمان می‌تواند به الگویی نمونه در کشاورزی پایدار با استفاده از انرژی پاک تبدیل شود.
استان کرمان با اقلیمی خشک و نیمه‌خشک، سال‌هاست با چالش‌های جدی کم‌آبی و کمبود برق دست‌وپنجه نرم می‌کند. این شرایط، کشاورزی را به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین بخش‌های اقتصادی منطقه با تهدیدات جدی مواجه کرده است. در این میان، انرژی خورشیدی به‌عنوان یک راهکار پایدار و مقرون‌به‌صرفه می‌تواند تحولی اساسی در کشاورزی کرمان ایجاد کند.طبق آمار رسمی، در تابستان ۱۴۰۳ بیش از ۴۰درصد چاه‌های کشاورزی در جنوب کرمان با قطعی برق مواجه بودند که به کاهش ۲۵درصدی تولید محصولات باغی منجر شد. این آمار نشان‌دهنده ضرورت تغییر رویکرد در تأمین انرژی این بخش است.درحال‌حاضر کشاورزی کرمان با چالش‌های زیادی روبه‌روست. کاهش بارندگی‌ها و افت سطح آب‌های زیرزمینی، کشاورزی را به سمت خشکسالی پیش برده است. در این میان مشکلات تأمین برق و نبود شبکه پایدار در مناطق روستایی و هزینه‌های بالای دیزل ژنراتورها، بهره‌وری کشاورزی را به‌شدت کاهش داده است.
در یک کلام، روش‌های سنتی آبیاری و استفاده ناکارآمد از انرژی، منابع محدود را هدر می‌دهد و کرمانی‌ها باید برای مدیریت چنین شرایطی آماده باشند.حالا مدتی است که کرمانی‌ها چشم به آسمان دوخته‌اند تا به‌جای باران از نور خورشید بهره ببرند. تأمین برق پایدار برای پمپاژ آب اولین قدم برای به‌راه‌انداختن دستگاه‌ها در زمین‌های کشاورزی است.
مهراب رستم‌خانی، کارشناس کشاورزی معتقد است که پمپ‌های خورشیدی جایگزین دیزل ژنراتورها و پمپ‌های برقی پرهزینه می‌شوند و با استفاده از نور خورشید، آب را از چاه‌ها و قنوات استخراج می‌کنند.
او ادامه می‌دهد: این کار کاهش هزینه‌ها را به همراه دارد، زیرا کشاورزان دیگر به پرداخت هزینه سوخت یا برق گران‌قیمت نیازی ندارند.به گفته این کارشناس، آبیاری قطره‌ای خورشیدی یکی دیگر از روش‌های احیای کشاورزی در دوران کم‌آبی و ناترازی انرژی‌هاست. به این نحو که با ترکیب پنل‌های خورشیدی و سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، مصرف آب تا ۵۰درصد کاهش می‌یابد.
رستم‌خانی تصریح می‌کند: کنترل هوشمند هم با نصب سنسورهای رطوبت‌سنج و سیستم‌های خودکار خورشیدی، آبیاری بهینه را به ارمغان می‌آورد.
درآمدزایی کشاورزان با فروش برق
گلخانه‌های مجهز به سیستم‌های خورشیدی، با کنترل دما و رطوبت، بازدهی محصولات را افزایش می‌دهند. همچنین کشت محصولات پرارزش باید در دستورکار کشاورزان قرار گیرد. با انرژی خورشیدی، کشت گیاهان دارویی و صیفی‌جات در تمام سال ممکن می‌شود.باتری‌های خورشیدی می‌توانند انرژی اضافی را ذخیره کنند تا در زمان ابری‌بودن هوا یا شب‌ها، کارها بدون وقفه پیش برود و فشار بر شبکه برق را کاهش دهد. ضمن این‌که کشاورزان این فرصت را دارند مازاد برق تولیدی خود را به شبکه تزریق کرده و درآمد اضافی کسب کنند.چون تاکنون هیچ اقدامی در جهت بهبود شرایط و اوضاع کاری کشاورزان صورت نگرفته از هم‌اکنون باید راهکارهای عملی برای بهره‌وری بیشتر به‌صورت خاص مورد توجه باشد. حمایت دولتی و تسهیلات بانکی ازجمله این کارهاست. اعطای وام‌های کم‌بهره برای خرید پنل‌های خورشیدی و سیستم‌های آبیاری و همچنین معافیت مالیاتی برای کشاورزان و شرکت‌های فعال در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، قدم‌هایی است که باید برداشته شود.نمونه‌های داخلی و خارجی ثابت می‌کنند طرح‌هایی که ترکیب استفاده از انرژی خورشیدی و آبیاری‌های نوین هستند، امتحان خود را با موفقیت پس‌داده‌اند. در هندوستان با نصب میلیون‌ها پمپ خورشیدی، کشاورزی در مناطق خشک این کشور رونق گرفته و در یزد و سیستان‌وبلوچستان هم پروژه‌های موفق آبیاری خورشیدی نشان داده‌اند که این روش در ایران جواب می‌دهد.
چشم‌انتظار حمایت‌های عملی
نزدیک به یک دهه است که افزایش دمای هوا و رشد مصرف در بخش خانگی و صنعتی موجب فشار به شبکه‌های برق شده است. در این میان، بخش کشاورزی که به برق پایدار برای آبیاری و نگهداری محصولات نیاز دارد، بیشترین آسیب را دیده است. کارشناسان معتقدند انرژی خورشیدی می‌تواند به‌عنوان راه‌حلی پایدار برای تأمین برق در مناطق روستایی و کشاورزی مورد استفاده قرار گیرد. نصب پنل‌های خورشیدی روی سقف گلخانه‌ها، سردخانه‌ها و حتی زمین‌های کشاورزی می‌تواند برق مورد نیاز را بدون وابستگی به شبکه سراسری تأمین کند. چند روز پیش، مدیرکل جهادکشاورزی استان کرمان در نشست با کشاورزان اعلام کرد که در برنامه توسعه کشاورزی استان، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه خورشیدی در اولویت قرار دارد و طرح‌هایی برای ارائه تسهیلات ویژه در دست بررسی است. با توجه به ظرفیت‌های طبیعی استان کرمان، آمادگی کشاورزان و ضرورت کاهش وابستگی به برق شبکه، توسعه انرژی خورشیدی در بخش کشاورزی نه‌تنها یک انتخاب، بلکه یک ضرورت است. این تحول می‌تواند به افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و پایداری تولید در یکی از مهم‌ترین قطب‌های کشاورزی کشور منجر شود. کشاورزان کرمانی چشم‌انتظار حمایت‌های عملی هستند تا بتوانند از انرژی خورشیدی برای روشن نگه‌داشتن چراغ تولید استفاده کنند؛ چراغی که این‌بار با نور خورشید روشن خواهد شد. در همین راستا، برخی شرکت‌های دانش‌بنیان در کرمان اقدام به طراحی سامانه‌های خورشیدی ویژه کشاورزی کرده‌اند که با مصرف پایین و بازده بالا، مناسب شرایط اقلیمی منطقه هستند. رستم‌خانی، کارشناس کشاورزی هم معتقد است که برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای کشاورزان در مورد نحوه نصب و نگهداری سیستم‌های خورشیدی، استفاده از دانش بومی و ترکیب آن با فناوری‌های جدید و همچنین توسعه زیرساخت‌های تحقیقاتی باید در کمترین زمان ممکن انجام شود. او تاکید می‌کند: «احداث مراکز پژوهشی انرژی خورشیدی در دانشگاه‌های کرمان برای بهبود فناوری‌های مرتبط با کشاورزی و همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان جهت طراحی سیستم‌های خورشیدی متناسب با اقلیم این استان و ایجاد تعاونی‌های خورشیدی بسیار مهم هستند.»
در یک کلام، روش‌های سنتی آبیاری و استفاده ناکارآمد از انرژی، منابع محدود را هدر می‌دهد و کرمانی‌ها باید برای مدیریت چنین شرایطی آماده باشند.حالا مدتی است که کرمانی‌ها چشم به آسمان دوخته‌اند تا به‌جای باران از نور خورشید بهره ببرند. تأمین برق پایدار برای پمپاژ آب اولین قدم برای به‌راه‌انداختن دستگاه‌ها در زمین‌های کشاورزی است.
مهراب رستم‌خانی، کارشناس کشاورزی معتقد است که پمپ‌های خورشیدی جایگزین دیزل ژنراتورها و پمپ‌های برقی پرهزینه می‌شوند و با استفاده از نور خورشید، آب را از چاه‌ها و قنوات استخراج می‌کنند.
او ادامه می‌دهد: این کار کاهش هزینه‌ها را به همراه دارد، زیرا کشاورزان دیگر به پرداخت هزینه سوخت یا برق گران‌قیمت نیازی ندارند.به گفته این کارشناس، آبیاری قطره‌ای خورشیدی یکی دیگر از روش‌های احیای کشاورزی در دوران کم‌آبی و ناترازی انرژی‌هاست. به این نحو که با ترکیب پنل‌های خورشیدی و سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، مصرف آب تا ۵۰درصد کاهش می‌یابد.
رستم‌خانی تصریح می‌کند: کنترل هوشمند هم با نصب سنسورهای رطوبت‌سنج و سیستم‌های خودکار خورشیدی، آبیاری بهینه را به ارمغان می‌آورد.
درآمدزایی کشاورزان با فروش برق
گلخانه‌های مجهز به سیستم‌های خورشیدی، با کنترل دما و رطوبت، بازدهی محصولات را افزایش می‌دهند. همچنین کشت محصولات پرارزش باید در دستورکار کشاورزان قرار گیرد. با انرژی خورشیدی، کشت گیاهان دارویی و صیفی‌جات در تمام سال ممکن می‌شود.باتری‌های خورشیدی می‌توانند انرژی اضافی را ذخیره کنند تا در زمان ابری‌بودن هوا یا شب‌ها، کارها بدون وقفه پیش برود و فشار بر شبکه برق را کاهش دهد. ضمن این‌که کشاورزان این فرصت را دارند مازاد برق تولیدی خود را به شبکه تزریق کرده و درآمد اضافی کسب کنند.چون تاکنون هیچ اقدامی در جهت بهبود شرایط و اوضاع کاری کشاورزان صورت نگرفته از هم‌اکنون باید راهکارهای عملی برای بهره‌وری بیشتر به‌صورت خاص مورد توجه باشد. حمایت دولتی و تسهیلات بانکی ازجمله این کارهاست. اعطای وام‌های کم‌بهره برای خرید پنل‌های خورشیدی و سیستم‌های آبیاری و همچنین معافیت مالیاتی برای کشاورزان و شرکت‌های فعال در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، قدم‌هایی است که باید برداشته شود.نمونه‌های داخلی و خارجی ثابت می‌کنند طرح‌هایی که ترکیب استفاده از انرژی خورشیدی و آبیاری‌های نوین هستند، امتحان خود را با موفقیت پس‌داده‌اند. در هندوستان با نصب میلیون‌ها پمپ خورشیدی، کشاورزی در مناطق خشک این کشور رونق گرفته و در یزد و سیستان‌وبلوچستان هم پروژه‌های موفق آبیاری خورشیدی نشان داده‌اند که این روش در ایران جواب می‌دهد.
چشم‌انتظار حمایت‌های عملی
نزدیک به یک دهه است که افزایش دمای هوا و رشد مصرف در بخش خانگی و صنعتی موجب فشار به شبکه‌های برق شده است. در این میان، بخش کشاورزی که به برق پایدار برای آبیاری و نگهداری محصولات نیاز دارد، بیشترین آسیب را دیده است. کارشناسان معتقدند انرژی خورشیدی می‌تواند به‌عنوان راه‌حلی پایدار برای تأمین برق در مناطق روستایی و کشاورزی مورد استفاده قرار گیرد. نصب پنل‌های خورشیدی روی سقف گلخانه‌ها، سردخانه‌ها و حتی زمین‌های کشاورزی می‌تواند برق مورد نیاز را بدون وابستگی به شبکه سراسری تأمین کند. چند روز پیش، مدیرکل جهادکشاورزی استان کرمان در نشست با کشاورزان اعلام کرد که در برنامه توسعه کشاورزی استان، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه خورشیدی در اولویت قرار دارد و طرح‌هایی برای ارائه تسهیلات ویژه در دست بررسی است. با توجه به ظرفیت‌های طبیعی استان کرمان، آمادگی کشاورزان و ضرورت کاهش وابستگی به برق شبکه، توسعه انرژی خورشیدی در بخش کشاورزی نه‌تنها یک انتخاب، بلکه یک ضرورت است. این تحول می‌تواند به افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و پایداری تولید در یکی از مهم‌ترین قطب‌های کشاورزی کشور منجر شود. کشاورزان کرمانی چشم‌انتظار حمایت‌های عملی هستند تا بتوانند از انرژی خورشیدی برای روشن نگه‌داشتن چراغ تولید استفاده کنند؛ چراغی که این‌بار با نور خورشید روشن خواهد شد. در همین راستا، برخی شرکت‌های دانش‌بنیان در کرمان اقدام به طراحی سامانه‌های خورشیدی ویژه کشاورزی کرده‌اند که با مصرف پایین و بازده بالا، مناسب شرایط اقلیمی منطقه هستند. رستم‌خانی، کارشناس کشاورزی هم معتقد است که برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای کشاورزان در مورد نحوه نصب و نگهداری سیستم‌های خورشیدی، استفاده از دانش بومی و ترکیب آن با فناوری‌های جدید و همچنین توسعه زیرساخت‌های تحقیقاتی باید در کمترین زمان ممکن انجام شود. او تاکید می‌کند: «احداث مراکز پژوهشی انرژی خورشیدی در دانشگاه‌های کرمان برای بهبود فناوری‌های مرتبط با کشاورزی و همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان جهت طراحی سیستم‌های خورشیدی متناسب با اقلیم این استان و ایجاد تعاونی‌های خورشیدی بسیار مهم هستند.»
