صدای ماندگار؛ جهان مستند رادیویی
وقتی چشم‌ها بسته می‌شوند، صدا جان می‌گیرد و تصویر در ذهن شکل می‌گیرد. حسن عبدالهاشم‌پور، تهیه‌کننده رادیو ورزش، معتقد است مستند رادیویی با تمام سادگی ظاهری و محدودیت ابزار، عمق و گیرایی خاصی دارد که حتی تصویر قادر به رقابت با آن نیست. او از تفاوت‌های بنیادین این قالب با مستند تلویزیونی، دشواری‌های فنی و مالی، لزوم تحقیق مداوم و تجربه‌های شخصی‌اش در روایت زندگی‌های ورزشی و انسانی می‌گوید.
تفاوت مستند رادیویی و تلویزیونی
عبدالهاشم‌پور در ابتدای گفت‌وگو با تأکید بر ماهیت متفاوت مستند رادیویی توضیح می‌دهد: مستندی که بتوانید با بستن چشم‌ها حسش کنید، گرما و جذابیتی ویژه دارد. درتلویزیون می‌توان حتی بدون‌کلام یا موسیقی هم اثرگذاری داشت اما مستند رادیویی عمیق‌تر وگیراتر است،چون ژانری که می‌خواهید القا کنید، تنها با صداو دلباختگی به کار اثر می‌کند. در این قالب، نه چشمی هست که لوکیشن را ببیند و نه بازیگری که حس را منتقل کند؛ همه‌چیز از بطن متن و زاویه روایت به دل مخاطب می‌رسد.
به گفته او، گونه‌های مستند رادیویی بسیار متنوع هستند اما یک ویژگی مشترک دارند؛ باید تنها با تکیه بر صدا و لحن، پیام و احساس را منتقل کنند.
دشواری‌های ساخت مستند رادیویی
عبدالهاشم‌پور معتقد است محدودیت ابزار در رادیو، چالش مهمی برای مستندساز است: سخت‌افزار ساخت مستند در رادیو تنوع زیادی ندارد و باید با همان امکانات محدود، بهترین نتیجه را گرفت. دغدغه دیگر انتخاب شیوه روایت است که نقش تعیین‌کننده‌ای در اثرگذاری دارد. برخلاف تصور عمومی، تولید مستند رادیویی ارزان نیست.
زمان و اهمیت تحقیق
این تهیه‌کننده رادیو ورزش، تحقیق رامهم‌ترین بخش کار می‌داند و می‌گوید: تا زمانی که احساس نکنم تمام درون‌مایه پژوهشی کافی است، کار را شروع نمی‌کنم. با توجه به علاقه من به مستندهای ورزشی، پژوهش‌های آماری معمولا به‌راحتی در دسترس است اما بخش اجتماعی و فرهنگی آنها نیازمند تحقیق میدانی و پایمردی جدی است. پژوهش‌ها، مسیر، نقطه آغاز و پایان مستند را تعیین می‌کنند و هیچ زمان مشخصی برای اتمام‌شان وجود ندارد.
آثار شاخص
عبدالهاشم‌پور از میان کارهایش، چند مستند را به‌عنوان نمونه‌های شاخص معرفی می‌کند. یکی از آنها «صحنه مرگ» است: این مستند به زندگی اسحاق قویدل، بدن‌ساز فقید می‌پردازدکه سال‌ها ازداروهای نیروزا استفاده می‌کرد.پس از ابتلا به سرطان سارکوم، به افشای خطرات این مواد پرداخت و در نهایت جان خود را از دست داد.دیگر اثر او «ورزش هم درس است» نام دارد: داستان معلمی در روستایی دورافتاده در خراسان‌جنوبی که ازطریق ورزش،به شاگردانش درس زندگی می‌دهد.او برای برآورده کردن آرزوی یکی از شاگردانش که دیدن حسن یزدانی بود، چند روزی را همراه او راهی خانه قهرمان کشتی شد.
سومین اثر، «سوی حمید» است: روایت زندگی جانباز روشندلی که پیشتر فیلمبردار رویدادهای ورزشی بود. زندگی او از پشت دوربین تا زندگی در تاریکی، روایتگر صبر، امید و عشق به ورزش است.عبدالهاشم‌پور معتقد است، مستند رادیویی با وجود تمام دشواری‌هایش، قدرتی بی‌بدیل در انتقال احساس و معنا دارد: رادیو شما را مجبور می‌کند با صدا، تصویر بسازید. این کار هم چالش است و هم لذت.وقتی مخاطب باشنیدن چند جمله،همه صحنه را درذهنش می‌بیند،می‌فهمید که مستند رادیویی چقدر زنده و تأثیرگذار است.
عبدالهاشم‌پور در ابتدای گفت‌وگو با تأکید بر ماهیت متفاوت مستند رادیویی توضیح می‌دهد: مستندی که بتوانید با بستن چشم‌ها حسش کنید، گرما و جذابیتی ویژه دارد. درتلویزیون می‌توان حتی بدون‌کلام یا موسیقی هم اثرگذاری داشت اما مستند رادیویی عمیق‌تر وگیراتر است،چون ژانری که می‌خواهید القا کنید، تنها با صداو دلباختگی به کار اثر می‌کند. در این قالب، نه چشمی هست که لوکیشن را ببیند و نه بازیگری که حس را منتقل کند؛ همه‌چیز از بطن متن و زاویه روایت به دل مخاطب می‌رسد.
به گفته او، گونه‌های مستند رادیویی بسیار متنوع هستند اما یک ویژگی مشترک دارند؛ باید تنها با تکیه بر صدا و لحن، پیام و احساس را منتقل کنند.
دشواری‌های ساخت مستند رادیویی
عبدالهاشم‌پور معتقد است محدودیت ابزار در رادیو، چالش مهمی برای مستندساز است: سخت‌افزار ساخت مستند در رادیو تنوع زیادی ندارد و باید با همان امکانات محدود، بهترین نتیجه را گرفت. دغدغه دیگر انتخاب شیوه روایت است که نقش تعیین‌کننده‌ای در اثرگذاری دارد. برخلاف تصور عمومی، تولید مستند رادیویی ارزان نیست.
زمان و اهمیت تحقیق
این تهیه‌کننده رادیو ورزش، تحقیق رامهم‌ترین بخش کار می‌داند و می‌گوید: تا زمانی که احساس نکنم تمام درون‌مایه پژوهشی کافی است، کار را شروع نمی‌کنم. با توجه به علاقه من به مستندهای ورزشی، پژوهش‌های آماری معمولا به‌راحتی در دسترس است اما بخش اجتماعی و فرهنگی آنها نیازمند تحقیق میدانی و پایمردی جدی است. پژوهش‌ها، مسیر، نقطه آغاز و پایان مستند را تعیین می‌کنند و هیچ زمان مشخصی برای اتمام‌شان وجود ندارد.
آثار شاخص
عبدالهاشم‌پور از میان کارهایش، چند مستند را به‌عنوان نمونه‌های شاخص معرفی می‌کند. یکی از آنها «صحنه مرگ» است: این مستند به زندگی اسحاق قویدل، بدن‌ساز فقید می‌پردازدکه سال‌ها ازداروهای نیروزا استفاده می‌کرد.پس از ابتلا به سرطان سارکوم، به افشای خطرات این مواد پرداخت و در نهایت جان خود را از دست داد.دیگر اثر او «ورزش هم درس است» نام دارد: داستان معلمی در روستایی دورافتاده در خراسان‌جنوبی که ازطریق ورزش،به شاگردانش درس زندگی می‌دهد.او برای برآورده کردن آرزوی یکی از شاگردانش که دیدن حسن یزدانی بود، چند روزی را همراه او راهی خانه قهرمان کشتی شد.
سومین اثر، «سوی حمید» است: روایت زندگی جانباز روشندلی که پیشتر فیلمبردار رویدادهای ورزشی بود. زندگی او از پشت دوربین تا زندگی در تاریکی، روایتگر صبر، امید و عشق به ورزش است.عبدالهاشم‌پور معتقد است، مستند رادیویی با وجود تمام دشواری‌هایش، قدرتی بی‌بدیل در انتقال احساس و معنا دارد: رادیو شما را مجبور می‌کند با صدا، تصویر بسازید. این کار هم چالش است و هم لذت.وقتی مخاطب باشنیدن چند جمله،همه صحنه را درذهنش می‌بیند،می‌فهمید که مستند رادیویی چقدر زنده و تأثیرگذار است.
