درمان برخط به شرط سلامت
در دنیای پرشتاب امروز، فناوری‌های نوین درحال تغییر بخش عظیمی از ابعادزندگی ما هستند؛اتفاقی که حوزه سلامت راهم تحت تأثیر قرار داده است.دراین میان،پزشکی از راه دور یکی از ابزارهای رو به رشد در عرصه نظام سلامت است؛ ابزاری که می‌تواند نحوه ارائه مراقبت‌های بهداشتی را متحول کند و با بهره‌گیری از فناوری‌های ارتباطی، امکان دریافت خدمات پزشکی را بدون نیاز به حضور فیزیکی بیمار و پزشک فراهم آورد اما کشور ایران در استفاده از فناوری پزشکی از راه دور در کجای مسیر قرار دارد؟
این‌طور که متخصصان می‌گویند، نیاز به فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی و گذر زمان وجود دارد تا افراد باور کنند که می‌توانند بدون نیاز به مراجعه حضوری، برای دریافت برخی از خدمات درمانی به نتیجه مورد قبول‌شان برسند.
پزشکی از راه دور به‌معنای استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات برای ارائه مراقبت‌های بالینی از راه دور است. این خدمات می‌تواند شامل مشاوره آنلاین، تشخیص بیماری، نظارت بر وضعیت بیماران مزمن و حتی آموزش‌های پزشکی باشد. موضوعی که دکتر سیدهادی میرهاشمی، فلوشیپ جراحی درون‌بین و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم آن را تأیید می‌کند. او به جام‌جم می‌گوید: «سال‌هاست نظام سلامت در دنیا به‌سمت پزشکی از راه دور رفته؛ روشی که می‌تواند در شناخت بیماری‌ها، تشخیص زودهنگام، درمان بیماران با سیستم‌های دولتی و غیردولتی و افزایش دسترسی به درمان نقش قابل توجهی داشته باشد.» از نظر دکتر میرهاشمی، هدف اصلی پزشکی از راه دور جلوگیری از هزینه‌های اضافی در سیستم سلامت و بهداشت است: «این روش می‌تواند از هزینه‌های اضافی جلوگیری کند و برخی خدمات پزشکی را که امکان ارائه از راه دور دارند، بدون رفت و آمد، صرف وقت و انرژی در اختیار بیماران قرار دهد.»
چرا پزشکی از راه دور، ارزشمند است؟
بیماری را تصور کنید که خانه‌اش در میدان راه‌آهن تهران است و مطب پزشک معالجش در میدان تجریش! این بیمار قرار است جواب آزمایشش را برای تفسیر نزد پزشک ببرد: «بیمار مسن است، نیاز به همراه برای رفت و آمد دارد. باید این مسیر را با تاکسی طی کند و چند ساعتی را در مطب منتظر بماند و در نهایت دوباره باید این مسیر را برگردد. در چنین شرایطی بهتر نیست از ابزاری به نام «پزشکی از راه دور» استفاده کنیم؟ ابزاری که می‌تواند بیمار را از راه دور تحت مراقبت قرار بدهد و دردسرهای مراجعه حضوری رابرایش کم کند.»درواقع از نظردکتر میرهاشمی،یکی ازمهم‌ترین مزایای پزشکی از راه دور، از بین بردن موانع جغرافیایی است؛ به‌خصوص برای ساکنان مناطق روستایی و دورافتاده که دسترسی محدودی به متخصصان دارند. ضمن این‌که در شرایط خاص، مانند همه‌گیری بیماری‌ها، پزشکی از راه دور با کاهش تماس‌های حضوری، به کنترل و کاهش انتقال عوامل بیماری‌زا کمک شایانی می‌کند. در حال حاضر، ساختار پزشک خانواده هنوز به‌درستی شکل نگرفته، که اگر این اتفاق افتاده بود، پزشکی از راه دور هم می‌توانست بسیار جاافتاده‌تر از امروز باشد: «آن‌قدر جا‌افتاده که بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت یا بیماری‌های قلبی بتوانند به‌طور منظم و از راه دور توسط پزشک خود پایش شوند؛ امری که به بهبود کیفیت زندگی و کاهش بستری شدن در بیمارستان کمک می‌کند.»
صرفه‌جویی در درمان
دکتر میرهاشمی می‌گوید: «مشکل این است که برخی تصورمی‌کنند پزشکی از راه دور روشی درمانی است که برای استفاده از آن باید هزینه بیشتری نسبت به درمان حضوری پرداخت. این در حالی است که در این روش از هزینه‌هایی مانند تردد کاسته می‌شود.». او معتقد است ساختار عمومی جامعه به‌گونه‌ای است که نسبت به تعرفه خدمات پزشکی حساس است: «در چنین شرایطی، بیمار تصور می‌کند به‌واسطه ویزیت مجازی، چرا هزینه بیشتری پرداخت می‌کند؟ این در حالی است که من به‌عنوان پزشک، در منطقه‌ای که فیبر نوری ندارد، مطب را به فیبر نوری، به نت و... مجهز کرده‌ام تا بتوانم خدمات آنلاین را به بیمار ارائه بدهم.» دکتر میرهاشمی از بیماری ساکن در سیستان و بلوچستان می‌گوید که تحت عمل جراحی قرار گرفته است: «این بیمار در دوران نقاهت پس از عمل، برای ارائه مدارک باید هزینه قابل توجهی برای پرواز و رفت و آمد به تهران پرداخت می‌کرد اما با استفاده از امکان پزشکی از راه دور توانست در هزینه‌ها و زمان صرفه‌جویی کند.»
جایگاه ایران در پزشکی از راه دور
در حال حاضر، پزشکی از راه دور، به فراخور توانایی بیمار، آگاهی‌اش نسبت به ابزارها و برنامه‌ها و در مرحله بعد، با توجه به علاقه‌مندی پزشک به ارائه خدمات آنلاین در دسترس است.
دکتر میرهاشمی در این باره می‌گوید: «یک بیمار ۷۰ساله به‌سختی می‌تواند از چنین امکانی استفاده کند؛ مگر این‌که فرزندان و نوه‌ها و اطرافیانش آن‌قدر نسبت به این ابزار آگاهی داشته باشند که او را به‌سمت این جریان هدایت کنند اما لازم است نسبت به افزایش استفاده از این خدمات اقدام کنیم؛ اتفاقی که اگر عملی شود، نسبت به هزینه اضافی برای ساخت مراکز درمانی اضافی در برخی مناطق جلوگیری کرده‌ایم و می‌توانیم از آن هزینه‌ها، برای خرید تجهیزات و امکانات بهره ببریم.»
پزشکی از راه دور به‌معنای استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات برای ارائه مراقبت‌های بالینی از راه دور است. این خدمات می‌تواند شامل مشاوره آنلاین، تشخیص بیماری، نظارت بر وضعیت بیماران مزمن و حتی آموزش‌های پزشکی باشد. موضوعی که دکتر سیدهادی میرهاشمی، فلوشیپ جراحی درون‌بین و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم آن را تأیید می‌کند. او به جام‌جم می‌گوید: «سال‌هاست نظام سلامت در دنیا به‌سمت پزشکی از راه دور رفته؛ روشی که می‌تواند در شناخت بیماری‌ها، تشخیص زودهنگام، درمان بیماران با سیستم‌های دولتی و غیردولتی و افزایش دسترسی به درمان نقش قابل توجهی داشته باشد.» از نظر دکتر میرهاشمی، هدف اصلی پزشکی از راه دور جلوگیری از هزینه‌های اضافی در سیستم سلامت و بهداشت است: «این روش می‌تواند از هزینه‌های اضافی جلوگیری کند و برخی خدمات پزشکی را که امکان ارائه از راه دور دارند، بدون رفت و آمد، صرف وقت و انرژی در اختیار بیماران قرار دهد.»
چرا پزشکی از راه دور، ارزشمند است؟
بیماری را تصور کنید که خانه‌اش در میدان راه‌آهن تهران است و مطب پزشک معالجش در میدان تجریش! این بیمار قرار است جواب آزمایشش را برای تفسیر نزد پزشک ببرد: «بیمار مسن است، نیاز به همراه برای رفت و آمد دارد. باید این مسیر را با تاکسی طی کند و چند ساعتی را در مطب منتظر بماند و در نهایت دوباره باید این مسیر را برگردد. در چنین شرایطی بهتر نیست از ابزاری به نام «پزشکی از راه دور» استفاده کنیم؟ ابزاری که می‌تواند بیمار را از راه دور تحت مراقبت قرار بدهد و دردسرهای مراجعه حضوری رابرایش کم کند.»درواقع از نظردکتر میرهاشمی،یکی ازمهم‌ترین مزایای پزشکی از راه دور، از بین بردن موانع جغرافیایی است؛ به‌خصوص برای ساکنان مناطق روستایی و دورافتاده که دسترسی محدودی به متخصصان دارند. ضمن این‌که در شرایط خاص، مانند همه‌گیری بیماری‌ها، پزشکی از راه دور با کاهش تماس‌های حضوری، به کنترل و کاهش انتقال عوامل بیماری‌زا کمک شایانی می‌کند. در حال حاضر، ساختار پزشک خانواده هنوز به‌درستی شکل نگرفته، که اگر این اتفاق افتاده بود، پزشکی از راه دور هم می‌توانست بسیار جاافتاده‌تر از امروز باشد: «آن‌قدر جا‌افتاده که بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت یا بیماری‌های قلبی بتوانند به‌طور منظم و از راه دور توسط پزشک خود پایش شوند؛ امری که به بهبود کیفیت زندگی و کاهش بستری شدن در بیمارستان کمک می‌کند.»
صرفه‌جویی در درمان
دکتر میرهاشمی می‌گوید: «مشکل این است که برخی تصورمی‌کنند پزشکی از راه دور روشی درمانی است که برای استفاده از آن باید هزینه بیشتری نسبت به درمان حضوری پرداخت. این در حالی است که در این روش از هزینه‌هایی مانند تردد کاسته می‌شود.». او معتقد است ساختار عمومی جامعه به‌گونه‌ای است که نسبت به تعرفه خدمات پزشکی حساس است: «در چنین شرایطی، بیمار تصور می‌کند به‌واسطه ویزیت مجازی، چرا هزینه بیشتری پرداخت می‌کند؟ این در حالی است که من به‌عنوان پزشک، در منطقه‌ای که فیبر نوری ندارد، مطب را به فیبر نوری، به نت و... مجهز کرده‌ام تا بتوانم خدمات آنلاین را به بیمار ارائه بدهم.» دکتر میرهاشمی از بیماری ساکن در سیستان و بلوچستان می‌گوید که تحت عمل جراحی قرار گرفته است: «این بیمار در دوران نقاهت پس از عمل، برای ارائه مدارک باید هزینه قابل توجهی برای پرواز و رفت و آمد به تهران پرداخت می‌کرد اما با استفاده از امکان پزشکی از راه دور توانست در هزینه‌ها و زمان صرفه‌جویی کند.»
جایگاه ایران در پزشکی از راه دور
در حال حاضر، پزشکی از راه دور، به فراخور توانایی بیمار، آگاهی‌اش نسبت به ابزارها و برنامه‌ها و در مرحله بعد، با توجه به علاقه‌مندی پزشک به ارائه خدمات آنلاین در دسترس است.
دکتر میرهاشمی در این باره می‌گوید: «یک بیمار ۷۰ساله به‌سختی می‌تواند از چنین امکانی استفاده کند؛ مگر این‌که فرزندان و نوه‌ها و اطرافیانش آن‌قدر نسبت به این ابزار آگاهی داشته باشند که او را به‌سمت این جریان هدایت کنند اما لازم است نسبت به افزایش استفاده از این خدمات اقدام کنیم؛ اتفاقی که اگر عملی شود، نسبت به هزینه اضافی برای ساخت مراکز درمانی اضافی در برخی مناطق جلوگیری کرده‌ایم و می‌توانیم از آن هزینه‌ها، برای خرید تجهیزات و امکانات بهره ببریم.»
