کودکان و مشکل خواب
به طور کلی، اختلال خواب در دوران کودکی به معنی مختل شدن مداوم الگوی خواب کودک از نظر مدت، کیفیت و زمانبدی است؛ اختلالی که باعث مشکلات شناختی، رفتاری و هیجانی در کودک می‌شود و نیاز به توجهی ویژه برای برطرف کردن آن وجود دارد؛ چراکه تجربه نشان داده است که کودکانی که خواب آرام و با کیفیتی ندارند، در مسائل مختلف زندگی‌شان با مشکل مواجه می‌شوند.
اما اختلال خواب با چه نشانه‌هایی خودش را نشان می‌دهد؟ این اختلالات در چند نوع دسته‌بندی می‌شوند که ابتدایی‌ترینش، اختلال در به خواب رفتن است. یعنی کودک با وجود خستگی، تمایلی به خواب ندارد و پروسه خوابیدنش بین نیم ساعت تا یک ساعت زمان می‌برد. مرحله دوم، اختلالاتی است که در طول شب بروز پیدا می‌کند؛ بیدار شدن‌های مکرر در طول شب و بدون دلیل مشخص، فریاد زدن در حالی که نشانه‌هایی از هوشیاری ندارد و کودک پس از بیدار شدن آن را به‌یاد ندارد.
خر و پف‌های طولانی، تنفس صدادار، عرق کردن شدید، دندان قروچه، بی‌قراری، وابستگی افراطی به والدین برای خواب، شب‌ادراری، نیاز به نور یا صدایی خاص برای خواب و ... هم ازجمله نشانه‌هایی است که اگر در کودک مشاهده شد، لازم است که برای رفع و درمان آن اقدام شود. ضمن این‌که برخی از نشانه‌ها در طول روز و در زمان بیداری هم نمایان است. مثلا شخص در طول روز، سردرد دارد و دهانش خشک است. احساس خستگی و بی‌رمقی می‌کند. چرت زدن، بدخلقی، پرخاشگری بی‌دلیل، ضعف تمرکز و ... هم از دیگر علائمی است که نشان از بدخوابی دارد.
در صورتی که این علائم بیش از یک تا دو هفته خود را نشان بدهد، بهتر است که والدین آنها را نشانه‌ای از اختلال خواب تلقی و برای رفع و درمان این مشکل اقدام کنند. این درحالی است که پیشگیری و رعایت بهداشت خواب، بسیار نتیجه‌بخش‌تر از درمان خواهد بود. بهداشت خواب، مجموعه‌ای از عادت‌ها و رفتار‌ها است که برای داشتن خوابی عمیق و آرام کمک می‌کند، اما چرا رعایت بهداشت خواب تا این اندازه مهم است؟ به دلیل این‌که خواب در کودکی نقشی حیاتی در رشد مغزی، جسمی و هیجانی کودک دارد؛ البته این مسأله در رشد ذهنی و ظاهری از جمله قد و وزن نیز نیز تاثیرگذار است؛ بنابراین ایجاد روتینی آرام‌بخش، منظم و تکراری به مدت حدود ۲۰ دقیقه برای پیش از خواب می‌تواند اختلالات خواب را پیشگیری کند، روتینی که حتی در ایام تعطیلات هم نباید بر هم بخورد. بهتر است که در این روتین خواب کودکان پوشیدن لباس خواب، مسواک زدن، قصه‌گویی و ... را هم بگنجانیم. در مرحله بعد، باید شرایط محیطی را به سطح ایده‌آلی برسانیم. اتاق تاریک و دمای هوا مطبوع باشد. لازم به یادآوری است که نباید تلویزیون در اتاق‌خواب باشد و در این شرایط اگر کودک می‌ترسد، چراغ‌خواب کم‌نوری می‌توان درنظر گرفت.
کارشناسان توصیه می‌کنند که نباید حدود یک ساعت پیش از خواب از وسایل الکترونیک مانند تلفن همراه و تبلت استفاده کنند. از طرف دیگر، داشتن فعالیت کافی و به اندازه زیر نور خورشید در طول روز، می‌تواند تاثیر چشمگیری در خواب با کیفیت کودکان داشته باشد. پرهیز از مصرف غذا‌های شیرین و نوشیدنی‌های کافئین‌دار نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
به این ترتیب برای بهبود خواب کودکان در سطح اول، باید سبک زندگی صحیح و آموزش خواب سالم را اجرایی کرد، مثلا تنظیم ساعت خواب و بیداری، دوری از صفحه نمایش، نخوردن قهوه و کافئین و ... از جمله ضروریات این سبک زندگی برای خواب با کیفیت است. در سطح دوم، مداخلات روانشناسانه و رفتاری قرار دارد که متخصص روانشناس برای کاهش سطح اضطراب و استرس آن را انجام می‌دهد. در سطح سوم نیز در صورت بروز مشکلات شدید، حتما باید به پزشک، روانپزشک و متخصص کودکان برای درمان مراجعه کرد.
