معدل پایه آب رفت
کنکور و امتحانات نهایی، همچنان بزرگ‌ترین دغدغه خانواده‌های ایرانی است؛ آزمونی که هر تغییر کوچک در ساختار آن، موجی از نگرانی‌ها و امیدها را به‌دنبال دارد. در روزهایی که داوطلبان در تکاپوی انتخاب رشته‌اند، دیروز محسن زارعی، رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش‌وپرورش توضیحاتی در خصوص میانگین نمرات امتحان نهایی استان‌ها، رشد ۲درصدی حضور دانشآموزان دهک‌های پایین در رتبه‌های برتر کنکور و سهم مدارس مخصوصا سمپادی‌ها در رتبه‌های برتر ارائه کرده است.
مقایسه نمرات پایه یازدهم و دوازدهم
در حالی که نتایج آزمون‌های نهایی هر ساله به‌عنوان یکی از شاخص‌های مهم سنجش کیفیت آموزشی کشور مورد توجه قرار می‌گیرد، تازه‌ترین آمارهای ارائه‌شده از سوی محسن زارعی، رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش، تصویر متفاوتی از عملکرد دانشآموزان در پایه‌های دهم تا دوازدهم ترسیم کرد. وی با اشاره به این‌که امسال در مجموع، یک میلیون و ۷۸۹هزار نفر از دانشآموزان متقاضی ایجاد سابقه و ترمیم در آزمون‌های نهایی شرکت کردند، گفت: «نتایج امتحانات پایه دوازدهم امسال (۱۴۰۴) نشان می‌دهد که در بیشتر رشته‌ها و درس‌ها نسبت به سال گذشته کاهش نمره داشته‌ایم. در سه رشته اصلی، میانگین کاهش حدود۰.۱۶نمره بوده و دربرخی منابع ۰.۲۱هم ثبت شده است. دررشته علوم انسانی کاهش نمره بیشتر وحدود ۰.۴۲بوده است.همچنین علوم تجربی۰.۲۲،علوم معارف اسلامی۰.۱۴ و مجموع رشته‌های نظری ۰.۰۲کاهشی بوده است؛ تنها در رشته ریاضی‌و‌فیزیک شاهد افزایش نمره بوده‌ایم که حدود۰.۲۵ است.» او ادامه داد: «مقایسه نمرات پایه یازدهم امسال با سال گذشته نشان می‌دهد که در بیشتر درس‌ها نمرات کاهش داشته است. در علوم انسانی بیش از نیم نمره افت دیده شده و در سه رشته دیگر حدود ۰.۳تا ۰.۳۴نمره کاهش داشته‌اند. علوم تجربی ۰.۳۲، علوم معارف اسلامی۰.۱۷ و ریاضی‌و‌فیزیک ۰.۱۳کاهش داشته‌اند.به‌طور کلی، در پایه یازدهم هیچ رشدی نسبت به سال قبل دیده نمی‌شود و نمرات کاهش یافته است. با توجه به این‌که نمرات امتحانات امسال روی سوابق تحصیلی تأثیر قطعی دارند، مدارس باید با دقت بیشتری به آماده‌سازی دانشآموزان بپردازند تا نتیجه بهتری کسب کنند.» این در حالی است که میانگین شش درس پایه یازدهم در آزمون نهایی امسال درمجموع سه رشته ۱۰.۹۹بوده است،درحالی که میانگین دروس پایه دوازدهم درمجموع سه رشته۱۰.۱۵ بوده است.این اعداد نسبت به سال گذشته کاهش یافته‌اند؛ میانگین پایه یازدهم سال گذشته ۱۱ و میانگین پایه دوازدهم ۱۰.۳۶ بوده است.
روند نمرات نهایی در استان ها
نتایج تازه‌ترین بررسی‌ها از نمرات امتحانات نهایی نشان می‌دهد که روند عملکرد دانشآموزان در استان‌های مختلف نیز با یکسانی همراه نیست و تفاوت‌های قابل توجهی میان مناطق کشور مشاهده می‌شود. محسن زارعی در این خصوص نیز گفت: «در بیشتر استان‌ها، میانگین نمرات پایه دوازدهم نسبت به پایه یازدهم کاهش داشته است. با این حال، در برخی استان‌ها مانند تهران، بوشهر و شهرستان‌های استان تهران، وضعیت تقریبا ثابت مانده است.» زارعی در ادامه عملکرد دانش‌آموزانی را که سال گذشته در پایه دهم بوده‌اند و امسال یازدهم شده‌اند را نیز با هم مقایسه و عنوان کرد: «بررسی‌ها نشان می‌دهد عملکرد دانشآموزان پایه یازدهم امسال نسبت به سال گذشته ضعیف‌تر بوده است؛ روندی که در بیشتر استان‌ها مشاهده می‌شود. استان‌هایی مانند البرز و گیلان با کاهش چشمگیر مواجه بوده‌اند، درحالی که استان‌هایی نظیرکرمان، خراسان جنوبی و یزد شرایط‌شان نزدیک‌تر به هم است. همچنین، در سیستان وبلوچستان تغییر محسوسی نسبت به سال گذشته دیده نمی‌شود.» این مساله در حالی است که طبق گفته زارعی، مبنای طراحی سؤالات نهایی امسال مبتنی بر محتوای کتب درسی بوده است. گویا قرار است به زودی علل روند کاهشی معدل‌ها و تفاوت نمرات در استان‌های مختلف، مورد آسیب‌شناسی قرار گیرد.
افزایش سهم دهک‌های پایین در کنکور
با اعمال سیاست‌هایی در نظام سنجش وپذیرش دانشجو،ازجمله افزایش تاثیر معدل درکنکوروحذف دروس عمومی، نگرانی‌ها درباره کاهش فرصت‌های برابر برای دانشآموزان به‌ویژه در مناطق محروم بیش از گذشته مطرح شده است. کارشناسان معتقدند این تغییرات، به‌ویژه برای دانش‌آموزانی که درمدارس کم‌برخوردارتحصیل می‌کنند، چالش‌های جدی ایجاد کرده است. البته محسن زارعی در گفت‌وگو با «جام‌جم» و درپاسخ به این نقد گفت: «باید چنین صحبت‌هایی بر پایه داده باشد. همان‌طور که داده‌ها نشان دادند، قبل از اعمال مصوبه، سهم دهک‌های بالای اقتصادی و سهم دهک‌های پایین اقتصادی چگونه بوده و بعد از اعمال مصوبه چه تغییری کرده است. تقریبا ۲ درصد از سهم اقشار پردرآمد (دهک‌های بالا) کم شده بود. این کاهش دقیقا به‌نفع دهک‌های پایین‌تر بود و به سهم آنها در رتبه‌های بالا، مخصوصا رتبه‌های زیر۳۰۰۰، اضافه شد.این نشان می‌دهد که مصوبه به‌نفع دهک‌های کم‌درآمد بوده، نه این‌که این تغییر بخواهد به‌صورت ناگهانی وشدید خودش را نشان دهد یافاصله آموزشی راعمیق‌تر کند.»وی همچنین افزود:«این تغییررامی‌توان گامی مهم درجهت تحقق عدالت آموزشی دانست.اعمال تاثیر امتحانات نهایی درکنکور باعث شددانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردارحضور پررنگ‌تری درمیان برترین‌ها داشته باشند.»
تصحیح‌های سلیقه‌ای!
یکی ازجدی‌ترین دغدغه‌های دانشآموزان درسال‌های اخیر،نحوه تصحیح اوراق امتحانات نهایی است.بسیاری از دانشآموزان معتقدند که این فرآیند به‌صورت سلیقه‌ای انجام می‌شود و همین موضوع می‌تواند در نتایج نهایی و حتی سرنوشت تحصیلی آنان تاثیرگذار باشد. محسن زارعی در پاسخ به این دغدغه دانشآموزان، ضمن بیان این‌که امسال نسبت به سال گذشته اعتراض دانشآموزان به نمرات امتحان نهایی هم کاهش یافته، به جام‌جم گفت:«این نمراتی که ارائه شده، نمرات نهایی است و قطعا سلیقه در آن دخیل نیست؛ یعنی شرایط استاندارد در آن رعایت شده است اما این‌که چطور می‌توان از مداخله سلیقه‌ای جلوگیری کرد، یکی از تحلیل‌های ما بررسی میزان همبستگی نتایج آزمون نهایی با نمرات نوبت اول و نمرات مستمر دانشآموزان است. گاهی مشاهده می‌کنیم که این فاصله بسیار زیاد است و متاسفانه این یعنی بازخورد غلط دادن؛ البته این موضوع بیشتربه نگاه تربیتی همکاران ما برمی‌گردد، نه این‌که عامدانه باشد.»به هرحال با توجه به نقش تعیین‌کننده امتحانات نهایی در سرنوشت تحصیلی دانشآموزان، شفافیت و دقت در فرآیند تصحیح اوراق اهمیت ویژه‌ای دارد. زارعی هم گفته یکی از کارهایی که در دستور کار قرار داده‌ایم، موضوع توسعه سواد سنجشی بود. این برنامه برای دبیران متوسطه اول و دوم با نظم بیشتری در سطح کشوری اجرا شده و در سطح منطقه‌ای نیز در حال برنامه‌ریزی برای اجراست. به‌نظر می‌رسد نظام آموزشی کشور در حال تجربه تغییرات مهمی است؛ تغییراتی که اگرچه با هدف عدالت آموزشی و بهبود کیفیت یادگیری طراحی شده اما همچنان چالش‌هایی مانند افت معدل، نابرابری امکانات و دغدغه درباره شفافیت در ارزیابی وجود دارد. گویا تحقق کامل عدالت آموزشی نیازمند اصلاحات عمیق تر، نظارت دقیق‌تر و آموزش مستمر برای معلمان و دانشآموزان است.
سهم مدارس دولتی از کنکور
محسن زارعی، رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش‌وپرورش با اشاره به این‌که سهم مدارس سمپاد از رتبه‌های برتر کنکور بیشتر از سایر مدارس است، گفت: «در دسته‌بندی مدارس، مدارس سمپاد جزو مدارس دولتی هستند اما برای برنامه‌های فوق‌برنامه شهریه دریافت می‌کنند.اشکال ازهمین‌جا شروع می‌شودکه برخی می‌گویند چون شهریه می‌گیرند، جزو مدارس غیردولتی محسوب می‌شوند. بااین حال،سهم مدارس دولتی دررتبه‌های برترهمچنان مشهود است؛ یعنی رتبه‌های برتر از مدارس دولتی،شامل سمپاد،نمونه دولتی وحتی مدارس عادی دولتی هستند.درمدارس سمپادونمونه دولتی، استعدادهای برتر شناسایی می‌شوند و در همین مدارس تحصیل می‌کنند. طبیعتا خروجی این مدارس هم باید جزو رتبه‌های برتر باشد.» وی درادامه بیان کرد: «اگر نفرات برتر کنکور راقبل ازاعمال مصوبه بررسی کنیم،بیشتر آنها ازکلانشهرها هستند اما درچند سال اخیر، شهرستان‌هاهم در میان رتبه‌های برتر دیده می‌شوندومناطق کمتر‌برخوردار درخشان ظاهر شده‌اند. ما درباره ۴۰ نفر برتر کشور صحبت می‌کنیم؛ یعنی استعدادهای برتر کشور. طبیعتا نفرات برتر باید از میان مدارس سمپاد و نمونه دولتی باشند اما این‌که مدارس دولتی هم در میان رتبه‌های برتر سهم داشته باشند، حرف درستی است و باید آن را دنبال کنیم.»
در حالی که نتایج آزمون‌های نهایی هر ساله به‌عنوان یکی از شاخص‌های مهم سنجش کیفیت آموزشی کشور مورد توجه قرار می‌گیرد، تازه‌ترین آمارهای ارائه‌شده از سوی محسن زارعی، رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش، تصویر متفاوتی از عملکرد دانشآموزان در پایه‌های دهم تا دوازدهم ترسیم کرد. وی با اشاره به این‌که امسال در مجموع، یک میلیون و ۷۸۹هزار نفر از دانشآموزان متقاضی ایجاد سابقه و ترمیم در آزمون‌های نهایی شرکت کردند، گفت: «نتایج امتحانات پایه دوازدهم امسال (۱۴۰۴) نشان می‌دهد که در بیشتر رشته‌ها و درس‌ها نسبت به سال گذشته کاهش نمره داشته‌ایم. در سه رشته اصلی، میانگین کاهش حدود۰.۱۶نمره بوده و دربرخی منابع ۰.۲۱هم ثبت شده است. دررشته علوم انسانی کاهش نمره بیشتر وحدود ۰.۴۲بوده است.همچنین علوم تجربی۰.۲۲،علوم معارف اسلامی۰.۱۴ و مجموع رشته‌های نظری ۰.۰۲کاهشی بوده است؛ تنها در رشته ریاضی‌و‌فیزیک شاهد افزایش نمره بوده‌ایم که حدود۰.۲۵ است.» او ادامه داد: «مقایسه نمرات پایه یازدهم امسال با سال گذشته نشان می‌دهد که در بیشتر درس‌ها نمرات کاهش داشته است. در علوم انسانی بیش از نیم نمره افت دیده شده و در سه رشته دیگر حدود ۰.۳تا ۰.۳۴نمره کاهش داشته‌اند. علوم تجربی ۰.۳۲، علوم معارف اسلامی۰.۱۷ و ریاضی‌و‌فیزیک ۰.۱۳کاهش داشته‌اند.به‌طور کلی، در پایه یازدهم هیچ رشدی نسبت به سال قبل دیده نمی‌شود و نمرات کاهش یافته است. با توجه به این‌که نمرات امتحانات امسال روی سوابق تحصیلی تأثیر قطعی دارند، مدارس باید با دقت بیشتری به آماده‌سازی دانشآموزان بپردازند تا نتیجه بهتری کسب کنند.» این در حالی است که میانگین شش درس پایه یازدهم در آزمون نهایی امسال درمجموع سه رشته ۱۰.۹۹بوده است،درحالی که میانگین دروس پایه دوازدهم درمجموع سه رشته۱۰.۱۵ بوده است.این اعداد نسبت به سال گذشته کاهش یافته‌اند؛ میانگین پایه یازدهم سال گذشته ۱۱ و میانگین پایه دوازدهم ۱۰.۳۶ بوده است.
روند نمرات نهایی در استان ها
نتایج تازه‌ترین بررسی‌ها از نمرات امتحانات نهایی نشان می‌دهد که روند عملکرد دانشآموزان در استان‌های مختلف نیز با یکسانی همراه نیست و تفاوت‌های قابل توجهی میان مناطق کشور مشاهده می‌شود. محسن زارعی در این خصوص نیز گفت: «در بیشتر استان‌ها، میانگین نمرات پایه دوازدهم نسبت به پایه یازدهم کاهش داشته است. با این حال، در برخی استان‌ها مانند تهران، بوشهر و شهرستان‌های استان تهران، وضعیت تقریبا ثابت مانده است.» زارعی در ادامه عملکرد دانش‌آموزانی را که سال گذشته در پایه دهم بوده‌اند و امسال یازدهم شده‌اند را نیز با هم مقایسه و عنوان کرد: «بررسی‌ها نشان می‌دهد عملکرد دانشآموزان پایه یازدهم امسال نسبت به سال گذشته ضعیف‌تر بوده است؛ روندی که در بیشتر استان‌ها مشاهده می‌شود. استان‌هایی مانند البرز و گیلان با کاهش چشمگیر مواجه بوده‌اند، درحالی که استان‌هایی نظیرکرمان، خراسان جنوبی و یزد شرایط‌شان نزدیک‌تر به هم است. همچنین، در سیستان وبلوچستان تغییر محسوسی نسبت به سال گذشته دیده نمی‌شود.» این مساله در حالی است که طبق گفته زارعی، مبنای طراحی سؤالات نهایی امسال مبتنی بر محتوای کتب درسی بوده است. گویا قرار است به زودی علل روند کاهشی معدل‌ها و تفاوت نمرات در استان‌های مختلف، مورد آسیب‌شناسی قرار گیرد.
افزایش سهم دهک‌های پایین در کنکور
با اعمال سیاست‌هایی در نظام سنجش وپذیرش دانشجو،ازجمله افزایش تاثیر معدل درکنکوروحذف دروس عمومی، نگرانی‌ها درباره کاهش فرصت‌های برابر برای دانشآموزان به‌ویژه در مناطق محروم بیش از گذشته مطرح شده است. کارشناسان معتقدند این تغییرات، به‌ویژه برای دانش‌آموزانی که درمدارس کم‌برخوردارتحصیل می‌کنند، چالش‌های جدی ایجاد کرده است. البته محسن زارعی در گفت‌وگو با «جام‌جم» و درپاسخ به این نقد گفت: «باید چنین صحبت‌هایی بر پایه داده باشد. همان‌طور که داده‌ها نشان دادند، قبل از اعمال مصوبه، سهم دهک‌های بالای اقتصادی و سهم دهک‌های پایین اقتصادی چگونه بوده و بعد از اعمال مصوبه چه تغییری کرده است. تقریبا ۲ درصد از سهم اقشار پردرآمد (دهک‌های بالا) کم شده بود. این کاهش دقیقا به‌نفع دهک‌های پایین‌تر بود و به سهم آنها در رتبه‌های بالا، مخصوصا رتبه‌های زیر۳۰۰۰، اضافه شد.این نشان می‌دهد که مصوبه به‌نفع دهک‌های کم‌درآمد بوده، نه این‌که این تغییر بخواهد به‌صورت ناگهانی وشدید خودش را نشان دهد یافاصله آموزشی راعمیق‌تر کند.»وی همچنین افزود:«این تغییررامی‌توان گامی مهم درجهت تحقق عدالت آموزشی دانست.اعمال تاثیر امتحانات نهایی درکنکور باعث شددانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردارحضور پررنگ‌تری درمیان برترین‌ها داشته باشند.»
تصحیح‌های سلیقه‌ای!
یکی ازجدی‌ترین دغدغه‌های دانشآموزان درسال‌های اخیر،نحوه تصحیح اوراق امتحانات نهایی است.بسیاری از دانشآموزان معتقدند که این فرآیند به‌صورت سلیقه‌ای انجام می‌شود و همین موضوع می‌تواند در نتایج نهایی و حتی سرنوشت تحصیلی آنان تاثیرگذار باشد. محسن زارعی در پاسخ به این دغدغه دانشآموزان، ضمن بیان این‌که امسال نسبت به سال گذشته اعتراض دانشآموزان به نمرات امتحان نهایی هم کاهش یافته، به جام‌جم گفت:«این نمراتی که ارائه شده، نمرات نهایی است و قطعا سلیقه در آن دخیل نیست؛ یعنی شرایط استاندارد در آن رعایت شده است اما این‌که چطور می‌توان از مداخله سلیقه‌ای جلوگیری کرد، یکی از تحلیل‌های ما بررسی میزان همبستگی نتایج آزمون نهایی با نمرات نوبت اول و نمرات مستمر دانشآموزان است. گاهی مشاهده می‌کنیم که این فاصله بسیار زیاد است و متاسفانه این یعنی بازخورد غلط دادن؛ البته این موضوع بیشتربه نگاه تربیتی همکاران ما برمی‌گردد، نه این‌که عامدانه باشد.»به هرحال با توجه به نقش تعیین‌کننده امتحانات نهایی در سرنوشت تحصیلی دانشآموزان، شفافیت و دقت در فرآیند تصحیح اوراق اهمیت ویژه‌ای دارد. زارعی هم گفته یکی از کارهایی که در دستور کار قرار داده‌ایم، موضوع توسعه سواد سنجشی بود. این برنامه برای دبیران متوسطه اول و دوم با نظم بیشتری در سطح کشوری اجرا شده و در سطح منطقه‌ای نیز در حال برنامه‌ریزی برای اجراست. به‌نظر می‌رسد نظام آموزشی کشور در حال تجربه تغییرات مهمی است؛ تغییراتی که اگرچه با هدف عدالت آموزشی و بهبود کیفیت یادگیری طراحی شده اما همچنان چالش‌هایی مانند افت معدل، نابرابری امکانات و دغدغه درباره شفافیت در ارزیابی وجود دارد. گویا تحقق کامل عدالت آموزشی نیازمند اصلاحات عمیق تر، نظارت دقیق‌تر و آموزش مستمر برای معلمان و دانشآموزان است.
سهم مدارس دولتی از کنکور
محسن زارعی، رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش‌وپرورش با اشاره به این‌که سهم مدارس سمپاد از رتبه‌های برتر کنکور بیشتر از سایر مدارس است، گفت: «در دسته‌بندی مدارس، مدارس سمپاد جزو مدارس دولتی هستند اما برای برنامه‌های فوق‌برنامه شهریه دریافت می‌کنند.اشکال ازهمین‌جا شروع می‌شودکه برخی می‌گویند چون شهریه می‌گیرند، جزو مدارس غیردولتی محسوب می‌شوند. بااین حال،سهم مدارس دولتی دررتبه‌های برترهمچنان مشهود است؛ یعنی رتبه‌های برتر از مدارس دولتی،شامل سمپاد،نمونه دولتی وحتی مدارس عادی دولتی هستند.درمدارس سمپادونمونه دولتی، استعدادهای برتر شناسایی می‌شوند و در همین مدارس تحصیل می‌کنند. طبیعتا خروجی این مدارس هم باید جزو رتبه‌های برتر باشد.» وی درادامه بیان کرد: «اگر نفرات برتر کنکور راقبل ازاعمال مصوبه بررسی کنیم،بیشتر آنها ازکلانشهرها هستند اما درچند سال اخیر، شهرستان‌هاهم در میان رتبه‌های برتر دیده می‌شوندومناطق کمتر‌برخوردار درخشان ظاهر شده‌اند. ما درباره ۴۰ نفر برتر کشور صحبت می‌کنیم؛ یعنی استعدادهای برتر کشور. طبیعتا نفرات برتر باید از میان مدارس سمپاد و نمونه دولتی باشند اما این‌که مدارس دولتی هم در میان رتبه‌های برتر سهم داشته باشند، حرف درستی است و باید آن را دنبال کنیم.»
