زحمت باران
در روزهای گذشته شهرهای شمالی ایران شاهد بارش باران‌های شدید بود که باعث آب‌گرفتگی و جاری شدن سیلاب در بعضی شهرها همچون گنبدکاووس، آستارا، لاهیجان و تنکابن شد. در همین راستا سازمان هواشناسی از کاهش شدید دمای هوا در نوار شمالی ایران و احتمال بارش برف در ارتفاعات شمال‌غرب کشور خبر داد.
برهمین اساس اعلام شد دراستان‌های مازندران،گیلان وگلستان بارش‌های قابل‌ملاحظه ودربرخی مناطق بارش‌های شدید پیش‌بینی می‌شود و احتمال وقوع سیلاب و آب‌گرفتگی معابر دور از انتظار نیست. بنابراین هموطنان در مناطق شمالی و کوهستانی ضمن پرهیز از تردد غیرضروری در حاشیه رودخانه‌ها و مسیل‌ها، تمهیدات لازم را برای مواجهه با بارش‌ها و سرمای زودرس پیش‌بینی کنند.سیلاب در گیلان و مازندران یک «بحران طبیعی» محض نیست، بلکه یک «بحران مدیریتی» است. این باران‌ها، آب‌های گمشده و ارزشمندی است که به‌دلیل بی‌تدبیری، از دست می‌رود و علاوه بر آن، ویرانی به بار می‌آورد. نجات شمال ایران نیازمند یک تغییر نگرش اساسی از «مقابله با سیل» به «همزیستی و مدیریت هوشمندانه با آب» است. آینده این مناطق به اجرای بی‌وقفه و فوری راهکارهای متعددی وابسته است؛ قبل از آن‌که خسارات جبران‌ناپذیر بعدی رخ دهد.
استان‌های گیلان و مازندران که روزی به‌عنوان الگویی برای مدیریت بارش‌های فراوان شناخته می‌شدند، امروزه با هر بارندگی شدید، صحنه‌ای از تخریب و سیلاب را تجربه می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که چگونه «مدیریت نادرست منابع آب و خاک» و «تخریب گسترده اکوسیستم» باعث شده تا نعمت باران به مصیبت سیل تبدیل شود.بی‌شک دراین روزهای سخت بی‌آبی، باران برای تمام نقاط ایران نعمت است و طی همین چند روز اخیر بسیاری از جنگل‌های مازندران که با خشکی بی‌سابقه و کاهش رطوبت خاک مواجه بوده و در مواقعی با خطر آتش‌سوزی دست‌و‌پنجه نرم می‌کردند، با نزولات آسمانی، جان دوباره‌ای گرفتند.
به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران ــ نوشهر، این بارندگی‌ها فرصتی برای جنگل‌ها فراهم کرده تا بخشی از رطوبت از دست‌رفته خود را بازیابند. مهرداد خزایی می‌گوید: «افزایش رطوبت سوخت‌های جنگلی به کاهش خطر آتش‌سوزی کمک می‌کند اما این اثر کوتاه‌مدت است و برای بازگشت به شرایط پایدار، بارش‌های پاییزه و زمستانه ضروری خواهد بود.»
بعد از مدت‌ها که تمام اخبار در مورد کاهش بارش‌ها و پایین آمدن سطح آب رودخانه‌ها و سدها بود، حالا باید مسئولان با یک برنامه‌ریزی درست، برنامه‌ای برای مهار روان‌آب‌ها و مدیریت و حفظ و استفاده از آنها ارائه کنند.
نجات شمال با عزم ملی
شمال ایران با دریافت میانگین بارش سالانه ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلیمتر، یکی از پربارش‌ترین مناطق کشور است؛ با این‌حال در سال‌های اخیر شاهدیم که این بارش‌های ارزشمند به‌جای آن‌که در سفره‌های زیرزمینی نفوذ کرده یا پشت سدها ذخیره شوند، به‌سرعت به سیلاب‌های مخرب تبدیل شده و موجب خسارات جانی و مالی فراوان می‌شوند. این امر ناشی از یک اشتباه استراتژیک در مدیریت سرزمین است.تغییر کاربری اراضی و تخریب پوشش گیاهی که با جنگل‌تراشی و ویلاسازی نمایان است، مهم‌ترین علت وقوع سیلاب‌ها در این مناطق عنوان شده است.
گسترش بی‌رویه شهرها و روستاها و ساخت‌وساز روی اراضی کشاورزی و باغ‌ها، سطوح نفوذناپذیر را افزایش داده و امکان نفوذ آب به زمین را به‌شدت پایین می‌آورد. آن‌طور که کارشناسان می‌گویند، احداث سدهای متعدد روی رودخانه‌ها، مسیر طبیعی آب را تغییر داده و باعث انسداد مسیرهای مهاجرت آب به سمت پایین‌دست می‌شود. در زمان بارش‌های شدید، این سدها ممکن است مجبور به تخلیه اضطراری آب شود که خود سیلابی مصنوعی و خطرناک ایجاد می‌کند. کسانی که طی ده‌های اخیر به مازندران و گیلان سفر کرده باشند، خوب می‌دانند که در گذشته، رودخانه‌ها در فصل کم‌آبی در مسیرهای پیچ‌در‌پیچ خود جریان داشتند و در زمان سیل، دشت‌های سیلابی اطراف خود را آبگیری می‌کردند. امروزه با دیوارچینی و بتونی کردن کف رودخانه‌ها، این دشت‌ها از دسترس آب خارج شده و ظرفیت طبیعی رودخانه برای انتقال آب اضافی کاهش یافته است. همچنین سیستم‌های زهکشی و کانال‌های آب در بسیاری از شهرها و روستاها، قدیمی، فرسوده و با ظرفیت بسیار پایین است و پاسخگوی حجم آب ناگهانی نیست. ناگفته نماند ریختن زباله و نخاله‌های ساختمانی در رودخانه‌ها و کانال‌های آب هم باعث مسدود شدن آنها شده و جریان طبیعی آب را مختل می‌کند.نجات شمال ایران از این چرخه معیوب، نیازمند عزم ملی و اجرای برنامه‌های جامع است. احیای اکوسیستم و بازگشت به طبیعت با اجرای طرح‌های گسترده جنگل‌کاری که با گونه‌های بومی انجام شود و ممنوعیت قطع درختان به‌هر دلیلی، گام نخست برای برگشتن به دوران خوش گذشته است. لایروبی، جلوگیری از ورود پساب‌ها و احیای حقابه طبیعی تالاب‌ها و مهم‌تر از آن، طراحی شهری که بتواند مانند یک اسفنج آب را جذب کند، از‌جمله ایجاد پارک‌های آبگیر، استفاده از سنگ‌فرش‌های نفوذپذیر و طراحی بام‌های سبز هم نسخه شفابخش دیگری برای استان‌های شمالی به‌شمار می‌آید.
وقتی می‌دانیم در شمال کشور باران زیادی می‌بارد حتما باید ساخت حوضچه‌هایی برای نگهداری روان‌آب‌ها و تغذیه مصنوعی در دستور کار قرار بگیرد. هدایت آب‌های سطحی به حوضچه‌های از پیش طراحی شده برای نفوذ تدریجی آب به سفره‌های زیرزمینی و آبخوان‌ها ضرورتی غیرقابل‌انکار است.
برف زیبای تابستانه
بارش‌های چند روز اخیر فقط به باران ختم نشده و ساکنان مناطق کوهستانی و مرتفع استان‌های آذربایجان‌غربی، شرقی و اردبیل شاهد پدیده‌ای غیرعادی بودند. بارش برف در فصل تابستان، مناظر زیبایی خلق کرد و کوه‌ها و دشت‌های برخی مناطق سپیدپوش شدند و دمای هوا به‌طرز محسوسی کاهش یافت. در حالی‌که هنوز تعدادی از استانها همچنان گرمای بالای ۳۰ و ۴۰ درجه را تجربه می‌کنند، دما در بعضی نقاط واقع در شمال‌غربی کشور کاهش شدید یافته؛ به‌طوری‌که بارش‌ها به‌صورت برف بر زمین نشسته است. بارش برف تابستانی از ارتفاعات البرز تا آلوارسِ سرعین در اردبیل و روستای میاب مرندِ آذربایجان‌شرقی به چشم می‌خورد. همچنین تصاویری از برف در معدن سونگون در آخرین روز تابستان در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که زیبایی آن در این روزهای گرم چند صد برابر بود.
استان‌های گیلان و مازندران که روزی به‌عنوان الگویی برای مدیریت بارش‌های فراوان شناخته می‌شدند، امروزه با هر بارندگی شدید، صحنه‌ای از تخریب و سیلاب را تجربه می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که چگونه «مدیریت نادرست منابع آب و خاک» و «تخریب گسترده اکوسیستم» باعث شده تا نعمت باران به مصیبت سیل تبدیل شود.بی‌شک دراین روزهای سخت بی‌آبی، باران برای تمام نقاط ایران نعمت است و طی همین چند روز اخیر بسیاری از جنگل‌های مازندران که با خشکی بی‌سابقه و کاهش رطوبت خاک مواجه بوده و در مواقعی با خطر آتش‌سوزی دست‌و‌پنجه نرم می‌کردند، با نزولات آسمانی، جان دوباره‌ای گرفتند.
به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران ــ نوشهر، این بارندگی‌ها فرصتی برای جنگل‌ها فراهم کرده تا بخشی از رطوبت از دست‌رفته خود را بازیابند. مهرداد خزایی می‌گوید: «افزایش رطوبت سوخت‌های جنگلی به کاهش خطر آتش‌سوزی کمک می‌کند اما این اثر کوتاه‌مدت است و برای بازگشت به شرایط پایدار، بارش‌های پاییزه و زمستانه ضروری خواهد بود.»
بعد از مدت‌ها که تمام اخبار در مورد کاهش بارش‌ها و پایین آمدن سطح آب رودخانه‌ها و سدها بود، حالا باید مسئولان با یک برنامه‌ریزی درست، برنامه‌ای برای مهار روان‌آب‌ها و مدیریت و حفظ و استفاده از آنها ارائه کنند.
نجات شمال با عزم ملی
شمال ایران با دریافت میانگین بارش سالانه ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلیمتر، یکی از پربارش‌ترین مناطق کشور است؛ با این‌حال در سال‌های اخیر شاهدیم که این بارش‌های ارزشمند به‌جای آن‌که در سفره‌های زیرزمینی نفوذ کرده یا پشت سدها ذخیره شوند، به‌سرعت به سیلاب‌های مخرب تبدیل شده و موجب خسارات جانی و مالی فراوان می‌شوند. این امر ناشی از یک اشتباه استراتژیک در مدیریت سرزمین است.تغییر کاربری اراضی و تخریب پوشش گیاهی که با جنگل‌تراشی و ویلاسازی نمایان است، مهم‌ترین علت وقوع سیلاب‌ها در این مناطق عنوان شده است.
گسترش بی‌رویه شهرها و روستاها و ساخت‌وساز روی اراضی کشاورزی و باغ‌ها، سطوح نفوذناپذیر را افزایش داده و امکان نفوذ آب به زمین را به‌شدت پایین می‌آورد. آن‌طور که کارشناسان می‌گویند، احداث سدهای متعدد روی رودخانه‌ها، مسیر طبیعی آب را تغییر داده و باعث انسداد مسیرهای مهاجرت آب به سمت پایین‌دست می‌شود. در زمان بارش‌های شدید، این سدها ممکن است مجبور به تخلیه اضطراری آب شود که خود سیلابی مصنوعی و خطرناک ایجاد می‌کند. کسانی که طی ده‌های اخیر به مازندران و گیلان سفر کرده باشند، خوب می‌دانند که در گذشته، رودخانه‌ها در فصل کم‌آبی در مسیرهای پیچ‌در‌پیچ خود جریان داشتند و در زمان سیل، دشت‌های سیلابی اطراف خود را آبگیری می‌کردند. امروزه با دیوارچینی و بتونی کردن کف رودخانه‌ها، این دشت‌ها از دسترس آب خارج شده و ظرفیت طبیعی رودخانه برای انتقال آب اضافی کاهش یافته است. همچنین سیستم‌های زهکشی و کانال‌های آب در بسیاری از شهرها و روستاها، قدیمی، فرسوده و با ظرفیت بسیار پایین است و پاسخگوی حجم آب ناگهانی نیست. ناگفته نماند ریختن زباله و نخاله‌های ساختمانی در رودخانه‌ها و کانال‌های آب هم باعث مسدود شدن آنها شده و جریان طبیعی آب را مختل می‌کند.نجات شمال ایران از این چرخه معیوب، نیازمند عزم ملی و اجرای برنامه‌های جامع است. احیای اکوسیستم و بازگشت به طبیعت با اجرای طرح‌های گسترده جنگل‌کاری که با گونه‌های بومی انجام شود و ممنوعیت قطع درختان به‌هر دلیلی، گام نخست برای برگشتن به دوران خوش گذشته است. لایروبی، جلوگیری از ورود پساب‌ها و احیای حقابه طبیعی تالاب‌ها و مهم‌تر از آن، طراحی شهری که بتواند مانند یک اسفنج آب را جذب کند، از‌جمله ایجاد پارک‌های آبگیر، استفاده از سنگ‌فرش‌های نفوذپذیر و طراحی بام‌های سبز هم نسخه شفابخش دیگری برای استان‌های شمالی به‌شمار می‌آید.
وقتی می‌دانیم در شمال کشور باران زیادی می‌بارد حتما باید ساخت حوضچه‌هایی برای نگهداری روان‌آب‌ها و تغذیه مصنوعی در دستور کار قرار بگیرد. هدایت آب‌های سطحی به حوضچه‌های از پیش طراحی شده برای نفوذ تدریجی آب به سفره‌های زیرزمینی و آبخوان‌ها ضرورتی غیرقابل‌انکار است.
برف زیبای تابستانه
بارش‌های چند روز اخیر فقط به باران ختم نشده و ساکنان مناطق کوهستانی و مرتفع استان‌های آذربایجان‌غربی، شرقی و اردبیل شاهد پدیده‌ای غیرعادی بودند. بارش برف در فصل تابستان، مناظر زیبایی خلق کرد و کوه‌ها و دشت‌های برخی مناطق سپیدپوش شدند و دمای هوا به‌طرز محسوسی کاهش یافت. در حالی‌که هنوز تعدادی از استانها همچنان گرمای بالای ۳۰ و ۴۰ درجه را تجربه می‌کنند، دما در بعضی نقاط واقع در شمال‌غربی کشور کاهش شدید یافته؛ به‌طوری‌که بارش‌ها به‌صورت برف بر زمین نشسته است. بارش برف تابستانی از ارتفاعات البرز تا آلوارسِ سرعین در اردبیل و روستای میاب مرندِ آذربایجان‌شرقی به چشم می‌خورد. همچنین تصاویری از برف در معدن سونگون در آخرین روز تابستان در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که زیبایی آن در این روزهای گرم چند صد برابر بود.
