گردشگری مذهبی نمایش صلح و معنویت
ایران به‌عنوان کشوری با تمدنی کهن و میراث فرهنگی ــ مذهبی غنی، یکی از کانون‌های بالقوه گردشگری مذهبی در جهان اسلام و حتی فراتر از آن به‌شمار می‌رود. استان‌های مختلف ایران دارای مزیت‌های رقابتی منحصربه‌فردی در جذب گردشگران مذهبی است. در میان حرم‌های مطهر امامان و امامزادگان، حرم مطهر امام رضا(ع) در مشهد، مهم‌ترین قطب گردشگری مذهبی کشور و یکی از بزرگ‌ترین مجتمع‌های مذهبی جهان اسلام به‌شمار می‌آید.
همچنین حرم حضرت معصومه(س) در قم، مقصد اصلی زائران و طلاب از سراسر جهان و حرم امامزاده حمزه(ع) در شهرری تهران از دیگر قطب‌های اصلی هستند. مشهد، قم، شیراز، ری و شهرهایی مانند کاشان، یزد و اصفهان که دارای اماکن مذهبی متعدد هستند، از مقاصد پراهمیت به‌شمار می‌روند. مهدی مولوی، کارشناس حوزه گردشگری مذهبی با بیان این‌که بسیاری از بناهای تاریخی ایران مانند مسجد جامع اصفهان یا مسجد گوهرشاد مشهد، علاوه بر ارزش معماری، دارای کارکرد و هویت مذهبی عمیقی هستند که برای گردشگران جذاب است، می‌گوید: «ایران میزبان بیش از ۱۰هزار امامزاده و بقعه متبرکه است که از مرکز استانها تا دورافتاده‌ترین روستاها، پراکنده شده‌اند. این امر امکان توسعه گردشگری مذهبی در مقیاس ملی را فراهم می‌کند.» او ادامه می‌دهد: «بسیاری از امامزاده‌ها مانند امامزاده داوود در تهران یا بی‌بی‌حیات در گرگان، در بافت تاریخی شهرها یا مناظر طبیعی زیبا قرار دارند و می‌توانند تلفیقی از زیارت، تاریخ و طبیعت‌گردی را ارائه دهند.» به گفته این کارشناس حوزه گردشگری مذهبی، احیا و معرفی امامزاده‌های واقع در روستاها می‌تواند منجر به ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی، رونق فروش محصولات محلی و ماندگاری جمعیت در آن مناطق و در نهایت، کمک به توسعه پایدار روستایی شود.
جذب گردشگران غیرمسلمان
با توجه به این‌که اماکن گردشگری، تاریخی و طبیعی زیادی در استان‌های مختلف ایران وجود دارد و گردشگران خارجی ترجیح می‌دهند با ورود به هر منطقه از تمام آنها دیدن کنند، نمی‌توان آمار دقیق و تفکیک‌شده‌ای صرفا از تعداد گردشگران مذهبی ورودی به ایران ارائه کرد. اما براساس برآوردهای سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و داده‌های مرکز آمار ایران، سالانه بین دو تا چهار میلیون گردشگر خارجی به ایران سفر می‌کنند که بخش قابل‌توجهی از آنان با انگیزه‌های مذهبی وارد کشور می‌شوند. بیش از ۸۰ درصد این گردشگران مذهبی از کشورهای شیعه‌نشین مانند عراق،
جمهوری آذربایجان، پاکستان، افغانستان، لبنان و بحرین هستند. همچنین شمار گردشگران از کشورهای شیعه‌نشین آفریقایی و جنوب شرق آسیا نیز در حال افزایش است. در این میان، گردشگران اهل سنت نیز برای بازدید از مساجد تاریخی و اماکن عمومی اسلامی و همچنین گردشگران غیرمسلمان علاقه‌مند به شناخت فرهنگ و ادیان، بخش دیگری از بازار گردشگری مذهبی ایران را تشکیل می‌دهند. آن‌طور که کارشناسان می‌گویند، پتانسیل واقعی ایران برای جذب گردشگر مذهبی بسیار فراتر از این ارقام است. با برنامه‌ریزی مناسب، توسعه زیرساخت‌ها و تبلیغات هدفمند، ایران می‌تواند میزبان میلیون‌ها زائر و گردشگر مذهبی باشد.
آماده کردن زیرساخت‌ها
درست است که ایران دارای گنجینه‌ای عظیم از سرمایه‌های مذهبی است که می‌تواند آن را به یکی از قطب‌های برتر گردشگری مذهبی جهان تبدیل کند اما برای تحقق این پتانسیل، اقدامات زیادی باید صورت گیرد. مولوی، کارشناس حوزه گردشگری مذهبی معتقد است که توسعه و استانداردسازی زیرساخت‌ها بسیار مهم است که در همین راستا باید ارتقای کیفیت هتل‌ها، سیستم حمل‌و‌نقل بین‌شهری و درون‌شهری و خدمات رفاهی در اطراف اماکن مذهبی در دستور کار قرار بگیرد. او ادامه می‌دهد: «تسهیل روادید و مرزهای هوایی و زمینی نیز قابل‌توجه است. همچنین ایجاد شرایط آسان‌تر برای ورود زائران از کشورهای همسایه و هم‌زبان» تربیت راهنمایان تور چندزبانه و آشنا با ادیان و مذاهب مختلف در کنار ساماندهی و معرفی امامزاده‌های کمتر‌شناخته شده و ایجاد مسیرهای زیارتی ــ سیاحتی برای شناخت این ظرفیت‌های پنهان، از دیگر مواردی است که مولوی روی آنها تاکید دارد.
جذب گردشگران غیرمسلمان
با توجه به این‌که اماکن گردشگری، تاریخی و طبیعی زیادی در استان‌های مختلف ایران وجود دارد و گردشگران خارجی ترجیح می‌دهند با ورود به هر منطقه از تمام آنها دیدن کنند، نمی‌توان آمار دقیق و تفکیک‌شده‌ای صرفا از تعداد گردشگران مذهبی ورودی به ایران ارائه کرد. اما براساس برآوردهای سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و داده‌های مرکز آمار ایران، سالانه بین دو تا چهار میلیون گردشگر خارجی به ایران سفر می‌کنند که بخش قابل‌توجهی از آنان با انگیزه‌های مذهبی وارد کشور می‌شوند. بیش از ۸۰ درصد این گردشگران مذهبی از کشورهای شیعه‌نشین مانند عراق،
جمهوری آذربایجان، پاکستان، افغانستان، لبنان و بحرین هستند. همچنین شمار گردشگران از کشورهای شیعه‌نشین آفریقایی و جنوب شرق آسیا نیز در حال افزایش است. در این میان، گردشگران اهل سنت نیز برای بازدید از مساجد تاریخی و اماکن عمومی اسلامی و همچنین گردشگران غیرمسلمان علاقه‌مند به شناخت فرهنگ و ادیان، بخش دیگری از بازار گردشگری مذهبی ایران را تشکیل می‌دهند. آن‌طور که کارشناسان می‌گویند، پتانسیل واقعی ایران برای جذب گردشگر مذهبی بسیار فراتر از این ارقام است. با برنامه‌ریزی مناسب، توسعه زیرساخت‌ها و تبلیغات هدفمند، ایران می‌تواند میزبان میلیون‌ها زائر و گردشگر مذهبی باشد.
آماده کردن زیرساخت‌ها
درست است که ایران دارای گنجینه‌ای عظیم از سرمایه‌های مذهبی است که می‌تواند آن را به یکی از قطب‌های برتر گردشگری مذهبی جهان تبدیل کند اما برای تحقق این پتانسیل، اقدامات زیادی باید صورت گیرد. مولوی، کارشناس حوزه گردشگری مذهبی معتقد است که توسعه و استانداردسازی زیرساخت‌ها بسیار مهم است که در همین راستا باید ارتقای کیفیت هتل‌ها، سیستم حمل‌و‌نقل بین‌شهری و درون‌شهری و خدمات رفاهی در اطراف اماکن مذهبی در دستور کار قرار بگیرد. او ادامه می‌دهد: «تسهیل روادید و مرزهای هوایی و زمینی نیز قابل‌توجه است. همچنین ایجاد شرایط آسان‌تر برای ورود زائران از کشورهای همسایه و هم‌زبان» تربیت راهنمایان تور چندزبانه و آشنا با ادیان و مذاهب مختلف در کنار ساماندهی و معرفی امامزاده‌های کمتر‌شناخته شده و ایجاد مسیرهای زیارتی ــ سیاحتی برای شناخت این ظرفیت‌های پنهان، از دیگر مواردی است که مولوی روی آنها تاکید دارد.
