ایران دارای ۲۴ اثر ثبتشده در فهرست میراث جهانی یونسکو است و در رده ۱۰ کشور برتر جهان از لحاظ دارابودن آثار تاریخی قرار دارد. این بناها در استانهای مختلف کشور پراکنده شدهاند و هریک روایتی منحصربهفرد از تاریخ و هنر این مرز و بوم ارائه میدهند. در میان بناهای تاریخی استانها که قدمتی بالا دارند باید قبل از هرچیز سراغ مجموعه تخت جمشید در استان فارس رفت. جایی که بیش از ۲۵۰۰ سال قبل پایتخت تشریفاتی امپراتوری هخامنشی بوده و حالا نمونه بارز معماری آن دوره را به نمایش گذاشته است.
بعد از آن حتما میدان نقش جهان اصفهان قرار دارد. این مجموعه میدانهای بزرگ و زیبای جهان، محوطهای شامل مسجد امام، عالیقاپو و بازار قیصریه است.
استانهای ایران هرکدام میزبان اثری تاریخی هستند که داشتن هرکدام از آنها، آرزوی بسیاری از کشورهای جهان است.
زیگورات چغازنبیل خوزستان، نیایشگاه باستانی عیلامیها بوده که بهروایتی قدیمیترین بنای مذهبی ایران بهشمار میآید. همچنین ارگ بم کرمان، بزرگترین سازه خشتی جهان در نوع خود است که در کمال تاسف بخشی از آن بر اثر زلزله تخریب شده است. بیستون کرمانشاه، محوطهای تاریخی باکتیبهها و نقشبرجستههای مهم از دوران هخامنشی و بعد از آن است و مسجد کبود یا همان فیروزه اسلام در آذربایجان شرقی، شاهکاری از کاشیکاری بهسبک آذری، معروف به فیروزه جهان اسلام است.
در میان آثار و بناهای تاریخی ایران هرگز نمیتوان از بازار تاریخی یزد ساده گذر کرد؛ نمونهای درخشان از معماری سازگار با اقلیم کویری با سیستم بادگیرها که چشم هر بینندهای را خیره میکند.
سیوسه پل اصفهان که در دوره صفوی بنا شده هم یکی از شاهکارهای پلسازی ایران با ۳۳ دهانه و ۲۹۵متر طول است. کاخ گلستان تهران هم ترکیبی از باغها و کاخهای سلطنتی را به تصویر میکشد.
عزم ملی برای مراقبت از تاریخ
براساس بررسیهای صورتگرفته، شهرهایی مانند قزوین، اصفهان، یزد، شیراز و شوش از جمله مراکز اصلی تجمع آثار تاریخی در ایران بهشمار میروند. برای مثال، قزوین که زمانی پایتخت صفویه بود، دارای اولین خیابان مدرن ایران (خیابان سپه) و قلعههای تاریخی مانند الموت است. برخلاف تصور رایج، پاییز و زمستان میتواند یکی از بهترین فصلها برای بازدید از بناهای تاریخی ایران باشد. بارش باران و برف حال و هوایی رمانتیک و تماشایی به این بناها میبخشد. تصور کنید میدان نقش جهان اصفهان یا باغ دولتآباد یزد را با پوششی از برف سفیدپوش ببینید. این میراث فرهنگی در معرض تهدیدات مختلفی قرار دارند که بقای آنها را بهخطر میاندازد. مخاطرات طبیعی مانند زلزله، سیل و آتشسوزی از بزرگترین خطرات برای بناهای تاریخی هستند. ضمن اینکه تخریب و آسیبهای انسانی مانند فعالیتهایی چون حفاری غیرمجاز به قصد گنجیابی، وندالیسم و حتی توسعه شهری بدون در نظرگرفتن حریم بناهای تاریخی، آسیبهای جبرانناپذیری وارد میکند. این درحالیاست که فرسودگی طبیعی و گذشت زمان هم بهخودی خود باعث فرسایش مصالح میشود. بناهای تاریخی ایران، سرمایههای هویتی و اقتصادی بیبدیلی هستند که حفاظت از این گنجینهها در برابر تهدیدات طبیعی و انسانی، نیازمند عزم ملی، تخصیص بودجه کافی، بهکارگیری دانش روز و مشارکت جامعه محلی است. تنها در این صورت است که میتوانیم این امانت را به سلامت به نسلهای آینده بسپاریم و همچنان شاهد حضور پررنگ گردشگران در پای این یادگارهای شکوهمند تاریخ باشیم.