این سخنان، ادامه روایتی بود که برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی قریب‌الوقوع توصیف می‌کند اما تنها یک روز قبل، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، این روایت را به چالش کشید و تأکید کرد: «گزارش‌های ما هیچ مدرکی از تلاش پیوسته ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای نشان نمی‌دهد. این گزارش‌ها صرفا واقعیت‌های فنی را توصیف می‌کنند و نباید بهانه‌ای برای جنگ باشند.» سخنان گروسی، که پیش از اظهارات ترامپ بیان شد، بخشی ازالگوی مداوم آژانس در رد ادعاهای سیاسی غرب است و نشان می‌دهد چگونه ارزیابی‌های فنی این نهاد، روایت‌های تهدیدآمیز آمریکا و رژیم‌صهیونیستی را بی‌اعتبار می‌کند. این تقابل زمانی، پرده از الگویی قدیمی برمی‌دارد؛ اتهامات بی‌اساس غرب علیه ایران از سال ۱۳۸۱ (۲۰۰۲ میلادی) تاکنون، که با هدف توجیه تحریم‌ها و تهدیدات نظامی مطرح شده و بارها توسط شواهد مستند آژانس رد شده است.
ریشه ادعاها؛ از ۱۳۸۱ تا فشارهای اولیه
ماجرای اتهامات هسته‌ای علیه ایران از سال ۱۳۸۱ آغاز شد، زمانی برخی عناصر منافقین، اطلاعاتی جعلی منتسب به سایت غنی‌سازی نطنز افشا کردند. ایالات متحده و رژیم‌صهیونیستی بلافاصله ایران را به تلاش برای ساخت سلاح هسته‌ای متهم کردند. جورج بوش، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، ایران را بخشی از «محور شرارت» نامید و بنیامین نتانیاهو با ارائه اسنادی که بعدها جعلی بودن‌شان اثبات شد، مدعی شد تهران در آستانه دستیابی به بمب اتمی است اما آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، داستان دیگری روایت کرد. گزارش نوامبر۱۳۸۲ محمد البرادعی، مدیرکل وقت آژانس، تصریح کرد: «هیچ شواهدی مینی بر انحراف مواد هسته‌ای به اهداف نظامی وجود ندارد.» این نخستین رد رسمی آژانس بود که غرب آن را نادیده گرفت و به جای دیپلماسی، به تحریم‌های شورای امنیت روی آورد.در سال‌های بعد، تروئیکای اروپایی (بریتانیا، فرانسه، آلمان) نیز به این روایت پیوستند. در سال ۱۳۸۳، علی‌رغم گزارش آژانس مبنی بر توقف غنی‌سازی خود خواسته توسط ایران، قطعنامه‌ای تصویب شد که تهران را به تعلیق کامل برنامه ملزم کرد. نتانیاهو در سال ۱۳۸۶ پیش‌بینی کرد ایران تا سال ۱۳۸۹ سلاح هسته‌ای خواهد داشت اما گزارش سال ۱۳۸۸ آژانس این ادعا را رد کرد: «هیچ مدرکی از برنامه تسلیحاتی مشاهده نشده.» این الگو، نشان‌دهنده رویکردی سیاسی بود که شواهد فنی را قربانی اهداف سیاسی می‌کرد. آمریکا و اروپا، به جای پذیرش یافته‌های آژانس، تحریم‌ها را تشدید کردند و اقتصاد ایران را تحت فشار قرار دادند، بدون این‌که مدرک معتبری در خصوص انحراف برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران ارائه دهند.
دهه ۹۰؛ نمایش‌های سیاسی و توافق برجام
در دهه۱۳۹۰، ادعاها شدت گرفت. گزارش سال ۱۳۹۰ آژانس به «ابعاد احتمالی نظامی» اشاره کرد اما این به فعالیت‌های پیش از سال ۱۳۸۲ محدود بود و البرادعی تأکید کرد: «ایران امروز برنامه تسلیحاتی ندارد.» با این حال، نتانیاهو در سال ۱۳۹۱ با نمایش یک نمودار کارتونی در سازمان ملل، مدعی شد ایران ۹۰ درصد راه را پیموده است. آمریکا، با استناد به اطلاعات گزینشی، تحریم‌های جدیدی وضع کرد. گزارش‌های آژانس در سال‌های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ بار دیگر صلح‌آمیز‌بودن برنامه ایران را تایید کردند.امضای توافق هسته‌ای (برجام) در سال ۱۳۹۴، نقطه‌ای کلیدی بود. این توافق ایران را تحت سخت‌ترین رژیم بازرسی‌های تاریخ قرار داد و آژانس در بیش از ۲۰ گزارش از سال ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۷ اعلام کرد: «ایران به تعهدات خود پایبند است و هیچ انحرافی مشاهده نشده.» اما در سال ۱۳۹۷، دونالد ترامپ، از برجام خارج شد و سیاست فشار حداکثری را آغاز کرد. اروپا، که خود یکی از امضاکنندگان برجام بود، در برابر این خروج سکوت کرد و استقلال سیاسی خود را از دست داد. این انفعال، نقدی جدی به سیاست خارجی قاره سبز وارد می‌کند که دیپلماسی را قربانی روابط با واشنگتن کرد.
دهه ۱۴۰۰؛ از فشار حداکثری تا حملات و بازگشت تحریم‌ها
خروج آمریکا از برجام، راه را برای تشدید تنش‌ها باز کرد. در سال ۱۳۹۹، رافائل گروسی گزارش داد ایران همچنان به معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای پایبند است اما در سال ۱۴۰۰، فرانسه مدعی شد ایران «نزدیک به بمب» است. در سال ۱۴۰۴، حملات ادعایی آمریکا به سایت‌های هسته‌ای ایران (فردو، نطنز و اصفهان) براساس اطلاعات اسرائیلی انجام شد اما گروسی در شهریور همان سال تأکید کرد: «هیچ مدرکی از فعالیت‌های تسلیحاتی فعلی وجود ندارد.» او افزود که آسیب‌ها به سایت‌ها موقتی است و ایران می‌تواند غنی‌سازی را در چند ماه از سر بگیرد.فعال‌سازی مکانیسم بازگشت سریع تحریم‌ها (اسنپ‌بک) توسط تروئیکای اروپایی در اواخر شهریور ۱۴۰۴، اوج این رویکرد بود. بریتانیا، فرانسه و آلمان، با ادعای «عدم همکاری» ایران، مدعی شدند تحریم‌های سازمان ملل را بازگرداندند، در حالی که مهلت پایان قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ۲۶ مهر ۱۴۰۴ است. کایا کالاس، نماینده ارشد اتحادیه اروپا، روز گذشته، ضمن حمایت از اقدامات اروپایی‌ها در بازگرداندن تحریم‌های ایران گفت: «تحریم‌ها نباید پایان دیپلماسی با ایران باشند.» اما این سخن، در تضاد با عملکرد اروپا بود که به جای دفاع از برجام، با آمریکا و رژیم‌صهیونیستی هم‌صدا شد. این درحالی است که بسیاری از تحلیلگران هشدار دادند این اقدامات تنها تنش‌ها را افزایش می‌دهد.
اسناد آژانس؛ تأیید مکرر صلح‌آمیز بودن برنامه ایران
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بیش از ۵۰ گزارش از سال ۱۳۸۲ تا ۱۴۰۴، صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران را تأیید کرده است. پرونده موضوع «ابعاد احتمالی نظامی»، که غرب به آن استناد می‌کرد، در سال ۱۳۹۴ بسته شد و گروسی در خرداد۱۴۰۴ به شورای امنیت سازمان ملل گفت: «هیچ شواهدی از تلاش پیوسته برای ساخت سلاح هسته‌ای وجود ندارد.» این اسناد، نشان‌دهنده دست خالی غرب در اتهام‌زنی به ایران است.ادعاهای آمریکا و رژیم صهیونیستی، اغلب بر پایه اطلاعات جعلی، مانند اسناد سال۱۳۹۷ موساد، استوار بوده است. نتانیاهو از سال ۱۳۸۱ تا ۱۴۰۴ دست‌کم ۱۲ بار پیش‌بینی کرد که ایران به زودی بمب هسته‌ای خواهد ساخت اما هیچ‌کدام از این پیش‌بینی‌ها محقق نشد.
بهانه‌جویی برای فشار و ضرورت بازگشت به دیپلماسی
بیش از دو دهه ادعاهای بی‌اساس غرب علیه برنامه هسته‌ای ایران، بهانه‌ای برای فشارهای سیاسی، اقتصادی و نظامی بوده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علی رغم سیاسی کاری‌های بسیار زیاد، با گزارش‌های متعدد و مستند، به طور مداوم صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران را تأیید کرده و هرگونه تلاش برای ساخت سلاح هسته‌ای را رد کرده است.
راه‌حل این بحران، در بازگشت غرب به دیپلماسی نهفته است؛ دیپلماسی‌ای که بر پایه گزارش‌های فنی بنا شده و از تهدید و تحریم فاصله بگیرد.صلح در خاورمیانه، تنها با احترام به حقایق و کنار گذاشتن روایت‌های سیاسی ممکن است. تا زمانی که غرب به جای شواهد عینی، به اطلاعات جعلی و نمایش‌های سیاسی تکیه کند، سایه تنش بر منطقه باقی خواهد ماند.
