وقتی جیب، مغز را هدایت می‌کند
در نگاه اول، هوش مصنوعی تصویری فناورانه و مدرن را به ذهن می‌آورد؛ ترکیبی از الگوریتم‌ها، داده‌ها و قدرت پردازش اما واقعیت این است که موتور پیشرفت هوش مصنوعی، بیش از آن‌که در تخیل آزمایشگاه‌ها یا نوآوری کارآفرینان شکل گرفته باشد، تحت‌تأثیر مستقیم اقتصاد و دامنه تغییرات آن است.
دنیای هوش مصنوعی در عمل زنجیری از تصمیمات مالی و سیاسی است. اگر هزینه نیروی انسانی به دلیل تورم، کمبود مهارت یا شرایط سیاسی افزایش یابد، شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاری روی ربات‌ها، کارمندان مجازی و سیستم‌های خودکارساز ترغیب می‌شوند. این موضوع فقط در حوزه کار خلاصه نمی‌شود. هوش مصنوعی در نظام حمل‌ونقل، توزیع بدهی‌ها، تشخیص ریسک و بسیاری دیگر از سطوح تصمیم‌سازی هم وابسته به شرایط اقتصاد شکل می‌گیرند. در مقیاس ملی هم، شکل‌گیری زیرساخت‌های هوش مصنوعی و نوآوری‌های مرتبط، نیازمند وضعیت پایدار اقتصاد و تأمین منابع مورد نیاز است. کشورهای بدون دسترسی به داده یا سرمایه، معمولا نقش مصرف‌کننده و تابع را در این زمینه ایفا می‌کنند. به عبارت دیگر، هوش مصنوعی برای شکوفایی نیاز به خاک حاصلخیز اقتصاد دارد. آنچه هوش مصنوعی را می‌سازد، فقط مدل‌ها و کدها نیست بلکه سیاست‌گذاری‌های اقتصادی، سرمایه‌گذاری‌های هوشمندانه و توزیع عادلانه توانمندی‌هاست. اگر هوش مصنوعی را به عنوان یک ابرقدرت آینده می‌بینیم، اقتصاد مانند سوخت هواپیماست و بدون آن هیچ سامانه‌ای به پرواز در نمی‌آید. اگر کشوری بتواند با سیاست‌های هدفمند اقتصادی، مسیر سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دیجیتال و نوآوری فناورانه را هموار کند، نه‌تنها در رقابت جهانی جا نمی‌ماند بلکه می‌تواند بازیگر نوظهور عرصه هوش مصنوعی باشد. در شرایط رکود یا بحران اقتصادی، بودجه‌های تحقیقاتی کاهش می‌یابد، پروژه‌های نوآورانه متوقف می‌شوند و ریسک‌گریزی سیاست‌گذاران بیشتر می‌شود. این مسأله می‌تواند شتاب رشد فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی را کند یا آن را به حوزه‌های صرفا تجاری و کم‌ریسک منحرف سازد. اگر ایران می‌خواهد در میدان رقابت هوش مصنوعی نقشی ایفا کند، باید از نگاه صرفا فناورانه فراتر رود و به اقتصاد هوشمندانه توجه کند. سیاست‌گذاری برای توسعه پایدار، بهبود محیط کسب‌وکار، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و سرمایه‌گذاری در آموزش و داده‌های بومی، همگی مؤلفه‌هایی هستند که می‌توانند آینده‌ای متفاوت برای کشور رقم بزنند. بدون اقتصاد، حتی بهترین مدل‌های هوش مصنوعی هم خاموش می‌ماند. یکی از پیشران‌های کلیدی در توسعه هوش مصنوعی، سرمایه‌گذاری خطرپذیر است اما این سرمایه‌گذاری تنها زمانی رخ می‌دهد که اقتصاد ظرفیت پذیرش ریسک و بازگشت سرمایه را فراهم کند. در کشورهایی با اقتصاد ناپایدار یا نرخ بهره بالا، جریان سرمایه به سمت فناوری‌های ریسک‌پذیر مانند هوش مصنوعی محدود می‌شود. در مقابل، در اقتصادهای باثبات و دارای انگیزه‌های مالیاتی، سرمایه‌گذاران جسور به حوزه‌هایی مانند یادگیری عمیق، رباتیک و... وارد می‌شوند. در اقتصاد امروز، داده‌هاهمان نقشی را دارندکه نفت درقرن بیستم ایفا می‌کرداما بدون زیرساخت اقتصادی مناسب برای استخراج، ذخیره‌سازی و پردازش داده،این سرمایه عظیم به بهره‌وری نمی‌رسد.کشورهایی که قوانین شفاف، شبکه‌های ارتباطی گسترده و شرکت‌های تحلیلگر داده دارند، می‌توانند هوش مصنوعی را بر بستر داده‌های بومی شکوفا کنند.
