شاخص دسترسی به غذا چیست؟
شاخص دسترسی به غذا معیاری است که برای ارزیابی میزان دسترسی افراد یا جوامع به غذای کافی، ایمن و مغذی مورد استفاده قرارمی‌گیرد.این شاخص معمولا درچارچوب امنیت‌غذایی تعریف می‌شود وشامل چندبعد کلیدی است که اندازه‌گیری آن توسط سازمان‌هایی مانند سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو) یا برنامه جهانی غذا(WFP) صورت می‌گیرد.
دوبرابر متوسط جهانی
بررسی آمار جهانی نشان می‌دهد دسترسی به غذا در ایران بیش ازدوبرابر متوسط جهانی است.۳۱.۹درصد از کل جمعیت جهان طی سال ۲۰۲۴ توان تامین وعده‌های غذایی سالم را نداشته‌اند. از نظر تعداد نیز وضعیت ایران در این خصوص بهبود داشته است. درسال۲۰۲۳ بالغ بر ۱۴.۳میلیون نفر در ایران توان تامین هزینه وعده غذایی سالم را نداشته‌اند اما این رقم در سال ۲۰۲۴ به ۱۲.۸میلیون نفر کاهش یافته است. فائو، هزینه وعده غذایی سالم در ایران برای یک روز براساس شاخص قدرت خرید در سال ۲۰۲۴ را ۴.۳۹دلار برآورد کرد که بر اساس آن شاهد ارزان‌تر شدن غذا در این سال بوده‌ایم. در سال ۲۰۲۳ هزینه یک وعده غذایی در ایران ۴.۴۶دلار اعلام شده بود.
ایران بالاتر از ۹۶ کشور جهان
بر اساس شاخص جهانی گرسنگی که موسسه کانسرن ورلدواید برای سال ۲۰۲۲ منتشر کرده، ایران در این شاخص بین ۱۲۵ کشور جهان جایگاه ۲۹ را به خود اختصاص داده و مفهوم آن این است که از ۹۶ کشور جهان وضعیت تامین غذای بهتری دارد. نمره ایران از نظر شاخص گرسنگی جهانی امسال ۶.۵ است که نسبت به قبل (۷.۴واحد) بهبود پیدا کرده و وضعیتی عادی دارد. در یک رده‌بندی به کشورها بین ۵ تا ۴۹.۹نمره داده شده است. هرچه نمره‌ها بیشتر شود یعنی از نظر تامین غذا شرایط سخت‌تری دارند. در این رتبه‌بندی ایران از نظر تامین غذا از ۹۶ کشور جهان وضع مطلوب‌تر و بهتری دارد و از کشورهایی مثل عربستان، آرژانتین، الجزایر، مولداوی، مکزیک، مراکش، لبنان، اردن، تایلند، مصر، آفریقای‌جنوبی، عمان، عراق، اندونزی، پاکستان و هند بالاتر ایستاده است. به‌علاوه‌برآن شاخص گرسنگی در ایران طی دو دهه گذشته تقریبا نصف شده و روند آن از سال ۲۰۰۰ تاکنون نزولی بوده است. شاخص گرسنگی ایران در سال ۲۰۰۰ برابر با ۱۳.۷ بوده و در سال ۲۰۲۲ به ۶.۵ کاهش یافت، یعنی وضعیت تامین غذا به‌مراتب بهتر شده است.
این شاخص چگونه به دست آمد؟
این شاخص‌ها هم مؤلفه‌هایی برای اندازه‌گیری دارند.یکی از آنها توانایی مالی خانوارها برای خرید غذای کافی و مغذی است. این بخش با عواملی مانند درآمد سرانه، قیمت مواد غذایی و نابرابری اقتصادی سنجیده می‌شود. به عنوان مثال اگر قیمت مواد غذایی نسبت به درآمد خانوار بالا باشد، دسترسی اقتصادی کاهش می‌یابد. مؤلفه دیگر وجود زیرساخت‌های لازم برای دسترسی به غذا، مانند بازارها، فروشگاه‌ها، یا سیستم‌های توزیع است. در مناطق دورافتاده یا بحران‌زده (مثل مناطق درگیر جنگ یا خشکسالی)، دسترسی فیزیکی محدود است. مؤلفه دیگر در این میان دسترسی اجتماعی و فرهنگی است. به این معنا که درنظرگرفتن ترجیحات فرهنگی، رژیم‌های غذایی خاص، یا محدودیت‌های اجتماعی (مانند تبعیض جنسیتی یا قومیتی) که بر دسترسی به غذا تأثیر می‌گذارند اندازه‌گیری می‌شوند. اطمینان از این‌که غذای در دسترس سالم، مغذی و مطابق با استانداردهای بهداشتی است هم از دیگر سنجه‌های اندازه‌گیری این موضوع است.
وضعیت دسترسی به غذا در جهان
براساس گزارش‌های سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد(فائو) و سایر منابع جهانی تاسال۲۰۲۴، وضعیت امنیت غذایی در جهان همچنان با چالش‌های جدی مواجه است.در سال ۲۰۲۴،حدود ۶۷۳میلیون نفر(۸.۲درصد جمعیت جهان) با گرسنگی مواجه بودند. این رقم نسبت به سال ۲۰۲۳ (۷۳۵میلیون نفر) اندکی کاهش یافته، اما همچنان نشان‌دهنده بحرانی عمیق است. بیش از ۲.۳میلیارد نفر(۲۹.۳درصد جمعیت جهان) در سال۲۰۲۳ با ناامنی غذایی متوسط یا شدید روبه‌رو بودند که نسبت به سال۲۰۱۵ (۱.۶میلیارد نفر) افزایش ۴۵درصدی رانشان می‌دهد.حدود۴۵میلیون کودک زیرپنج‌سال از سوءتغذیه حاد رنج می‌برند که خطر مرگ را تا ۱۲برابر افزایش می‌دهد.همچنین ۱۴۹میلیون کودک دچار توقف رشد هستند و ۳۹میلیون کودک دیگر اضافه‌وزن دارند. تغییرات اقلیمی، درگیری‌های مسلحانه، شوک‌های اقتصادی و افزایش قیمت مواد غذایی (به‌ویژه پس از جنگ اوکراین) ازعوامل اصلی ناامنی غذایی است.حدود۳.۱میلیارد نفر درسال ۲۰۲۰ قادر به تأمین رژیم غذایی سالم نبودند. با ادامه روند کنونی، جهان به هدف «گرسنگی صفر» تا سال ۲۰۳۰ نخواهد رسید و پیش‌بینی می‌شود حدود ۶۷۰ میلیون نفر همچنان با گرسنگی مواجه باشند.
