در این گزارش می‌خواهیم این دسته از نویسنده‌های بخت‌برگشته را کنار بگذاریم و به خود ناشران، کتابفروشان و مسئولان مربوط بپردازیم که تبلیغ کتاب و ترویج کتابخوانی، جزو وظایفشان محسوب می‌شود. این‌که چرخه معیوب تبلیغ کتاب باعث شده خود مولفان دست به کار شوند و اثر خود را تبلیغ کنند، نافی توجه به وظایف دست اندرکاران این حوزه نیست. اما برای تبلیغ کتاب با توجه به ملاحظات روز دنیا چه باید کرد؟ شما کتاب را از چه راهی انتخاب می‌کنید؟ اگر با تبلیغاتی خلاقانه برای یک کتاب مواجه شوید، باز هم دست و دلتان برای انتخاب آن می‌لرزد؟ خلأ تبلیغات خلاقانه کتاب، امروز یکی از معضلات بازار نشر است.
لزوم تقویت گرافیک فرهنگی
همین‌جا بگوییم می‌توان این گزاره معروف را که می‌گوید «کتاب خوب روی زمین نمی‌ماند» با اغماض پذیرفت؛ یعنی پذیرفت یک کتاب خوب، که همه ملاحظات کیفی را مد نظر قرار داده، مشتری بالقوه خود را دارد، اما بدیهی است این کافی نیست. کتاب خوب باید به بهینه‌ترین روش‌ها به چشم و گوش مخاطبش برسد تا او بتواند انتخابش کند. همین امر، ضرورت تبلیغات کتاب به روش‌های نوین و خلاقانه را یادآوری می‌کند.
قباد شیوا در همین ارتباط معتقد است نقش تبلیغات خلاق برای ترغیب به کتابخوانی بدیهی است و با این‌که این امر در دنیا پذیرفته‌شده و از ملزومات انتشار کتاب محسوب می‌شود، در ایران هنوز به باوری قطعی تبدیل نشده است.این گرافیست مطرح که طراحی جلد کتاب‌های متعددی را به عهده داشته، مهم‌ترین تبلیغ برای یک کتاب را طراحی جلد مناسب برای آن می‌داند و در این باره به جام‌جم می‌گوید: باید توجه داشته باشیم مخاطب از روی جلد، وارد کتاب می‌شود. ورودی کتابخوان به کتاب، جلد آن است. از همین‌رو جلد کتاب باید به لحاظ گرافیک، جذاب و چشم‌نواز باشد؛ به‌طور مثال، عنوان کتاب باید راحت خوانده شود. کتاب‌هایی می‌بینم که نمی‌شود عنوانشان را خواند و این از بدیهیات طراحی جلد برای کتاب است که نام کتاب باید در عین ملاحظات گرافیکی، راحت‌خوان هم باشد.شیوا، با تاکید بر ضرورت تقویت گرافیک فرهنگی در صنعت نشر، معتقد است ناشران باید خود را ملزم به بهره‌بردن از طراحان توانمند کنند و بدانند یک فرم ارائه مناسب برای کتاب، اهمیت کمتری از محتوای آن ندارد. او می‌گوید ساز و کار طراحی جلد برای کتاب باید سازماندهی و نه دولتی شود یعنی نه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در قالب صدور مجوز، بلکه خود ناشران به عنوان نوعی ضرورت به اهمیت موضوع پی ببرند و تا کتابی از طراحی مناسبی برخوردار نباشد، منتشرش نکنند.
با این‌که شیوا طراحی جلد کتاب‌های مختلفی را برعهده داشته، اما تاکنون پوستری برای ترویج کتابخوانی یا بسته‌ای برای تبلیغ یک کتاب طراحی نکرده است و در ذکر دلیل این امر می‌گوید تاکنون ناشر یا کتابفروشی برای چنین کاری به او مراجعه نکرده است. همین موضوع از آنجا که قباد شیوا یکی از بهترین طراحان پوستر در ایران است و گواه این ادعا در کتاب گزیده چهل سال پوسترهای او یعنی «از سال‌ها پیش تا هنوز هم» قابل ردیابی است، نشان‌دهنده این است که ناشران ما برای تبلیغات خلاق کتاب از جمله در قالب پوسترها برنامه‌ای مدون ندارند. او حالا درباره پوسترهای تبلیغاتی کتاب‌ها می‌گوید: «تبلیغات گرافیکی که برای کتاب‌ها می‌بینم، اغلب تهی از ایده‌های خلاقانه و همچنین دچار طراحی‌های ضعیف هستند. روح دیزاین پشت این پوسترها نیست؛ صرفا تیتری می‌گذارند و عکسی می‌گیرند و می‌رود برای چاپ. باید انرژی بصری این تبلیغات را تقویت کرد. هر چند برای ناشران هزینه‌زاست، اما آنها باید بدانند هزینه برای تبلیغات کتاب، اگر مبتنی بر خلاقیت باشد حتما با بازگشت سرمایه مواجه خواهد بود.»
نقش تبلیغ خلاق در افزایش سرانه مطالعه
سامان محمدی، گرافیست و طراح معتقد است، تجربه تبلیغات جذاب برای کتاب در دنیا نشان داده است انتشار کتاب خوب برای نجات صنعت نشر کافی نیست و پس از انتشار کتاب، مرحله‌ای مهم آغاز می‌شود.
او در این باره به جام‌جم می‌گوید: «توجه به نمونه‌های جهانی تبلیغات کتاب، قطعا برای ناشران و فروشگاه‌های کتابفروشی و فروشگاه‌های آنلاین در ایران الهام‌بخش فعالیت‌های تبلیغاتی خواهند بود. اگر قرار باشد سهم سرانه کتاب را در ایران افزایش دهیم، تبلیغات خلاق می‌تواند در جای خود بخشی از این مهم را عهده‌دار شود. در دنیای امروزی برای کالاهایی مانند نوشیدنی و چیپس و پفک تبلیغات فراوانی می‌شود، اما خبری از تبلیغات کتاب و کتابخوانی نیست.» محمدی با اشاره به این‌که روش و سبک ترویج کتابخوانی در برخی نقاط چندان قابل توجه نیست و در حد یک انجام وظیفه باقی می‌ماند و در برخی نقاط چند بخش درگیر ساخت یک تبلیغ فراگیر می‌شوند، اضافه می‌کند: «در اهداف بلندمدت، هنر حرف اول را زده است و در میان شاخه‌های هنری باید گرافیک را به عنوان مهم‌ترین ابزار خلق آثار خلاقانه در حوزه تبلیغ کتاب معرفی کرد.» این گرافیست همچنین معتقد است برای رسیدن به خلاقیت در تبلیغ کتاب لزوما نباید منتظر دولت و برنامه‌هایش ماند چرا که در جهان نیز، بخش خصوصی به ترغیب مخاطبان به کتابخوانی و ترویج آن ورود کرده است. امروز می‌بینیم در ایران، کتابفروشی‌ها در مقام بخش خصوصی، طراحی پوسترهای تبلیغاتی را کلید زده‌اند که گاهی در ترغیب به خرید کتاب وسوسه برانگیزند، اما این امر هنوز به جریانی همه‌گیر تبدیل نشده است.»
تجهیز ناشران به مدیران هنری
همان‌طور که قباد شیوا به اهمیت طراحی جلد اشاره کرد باید گفت یکی از مسائلی که کتابخوان‌های ما همیشه به آن خرده می‌گیرند، طرح جلدهایی است که روی مهم‌ترین کتاب‌های منتشر شده چاپ می‌شود. پژمان رحیمی‌زاده تصویرگر و نامزد ادوار گذشته کشورمان در جایزه آسترید لیندگرن در این باره معتقد است: برخی کارها واقعا ضعیف است و به هیچ وجه در خور متنی که نویسنده زحمتش را کشیده، نیست. فکر می‌کنم قسمتی از قصور به‌عهده ناشران است. مهم ترین قدم را خود ناشران باید بردارند. اغلب ناشران اشراف کاملی بر بعد بصری کار و همچنین زوایای گرافیکی کتاب ندارند. آنها حتما باید یک مدیر هنری در اختیار داشته باشند تا بتوانند بخش تصویرگری کتاب را هدایت کنند. نکته دیگر استفاده از افراد حرفه‌ای است. گاهی ناشران برای کم کردن هزینه‌ها و مشکلات اقتصادی سفارشات را به هر کسی که حتی تحصیلات ندارد، می‌دهند و گاهی حتی عنوان می‌کنند از این روش جواب می‌گیرند، ولی در درازمدت تاثیر معکوس می‌گذارد.
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
علاءالدین بروجردی نماینده مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با جام جم آنلاین:
ابوالفضل ظهره وند نماینده مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با جام جم آنلاین:
گفتوگوی روزنامه «جام‌جم» با سجاد سالاروند، نخستین کوهنورد ایرانی دارای معلولیت در مسیر صعود به هفت قله بلند دنیا
