«مساله بی‌اید‌گی» در سیاست خارجی

در ماه‌های اخیر و به طور ویژه پس از روی کار آمدن دولت چهاردهم، نوعی از «بحران بی‌اید‌گی» در حوزه سیاست خارجی وجود دارد که هر از چندی با اظهارنظرهای غیرتخصصی ازسوی برخی سیاسیون، دچار تلاطم می‌شود. دولت دکتر پزشکیان هنوز و با وجود گذشت حدود شش ماه از تصدی سکان ریاست‌جمهوری هنوز نتوانسته «ایده» خود برای راهبری سیاست خارجی را بیان کند و صرفا برخی آرزوها و رویاهای عمومی و کلی نظیر ارتباط خوب با کشورهای دوست و تلاش برای تحقق صلح و آرامش در منطقه از سوی مقامات ارشد دولت اظهار شده است. نه در حوزه‌ منطقه و نه حتی در حوزه‌ ارتباطات بین‌المللی، طرح مشخصی از سوی دولت برای پیگیری منافع ملی ارائه نشده و به نظر می‌رسد دستگاه دیپلماسی کشورمان به نوعی روزمرگی مبتلا شده است.
حتی صحبت‌هایی هم که از سوی برخی مقامات دولتی در مورد لزوم مذاکره با دولت جدید ایالات متحده مطرح می‌شود - فارغ از ارزش‌گذاری آن -بیش از آن‌که ایده‌پردازی در حوزه‌ تعامل میان تهران - واشنگتن باشد، مبتنی بر خیال‌پردازی است؛ چرا که اساسا میزی در این بستر وجود ندارد که امکان مذاکره بر روی آن وجود داشته باشد و بر همین اساس نمی‌توان این گونه سخنان را مدلی از ایده در حوزه‌ سیاست خارجی ارزیابی کرد.
از سوی دیگر، لغو سفر وزیر خارجه به سازمان ملل به بهانه‌ وقوع آتش‌بس در باریکه‌ غزه هم نشان می‌دهد حتی در زمینه‌ مسائل منطقه‌ای هم ایده‌ منسجمی از سوی دولت پیگیری نمی‌شود و صرفا بنا بر تحولات روزانه، جهت‌گیری و اقدامات کشور مورد بررسی و تنظیم قرار می‌گیرد؛ مساله‌ای که می‌تواند یک هشدار بسیار مهم در حوزه‌ منافع ملی باشد.
با توجه به فضای پرتنش و آشوبناک منطقه‌ غرب آسیا و همچنین در پیش بودن تغییرات بنیادین در حوزه‌ مسائل بین‌الملل - مانند خاتمه جنگ اوکراین، رویکرد دولت جدید آمریکا و غیره - باید هشدار داد که این مدل از سیاست‌ورزی بدون ایده در حوزه‌ سیاست خارجی و روابط بین‌الملل، قطعا تضعیف منافع ملی را به دنبال خواهد داشت و زمینه را برای تکرار برخی حوادث ناگوار مانند آن چه در سوریه رخ داد، فراهم خواهد کرد. فضای کنونی جهان می‌تواند بستری مناسب برای اتخاذ تصمیمات جدید به منظور ارتقای جایگاه ایران در سطح تعاملات بین‌المللی باشد اما لازمه‌ این مساله، وجود یک ایده‌ مرکزی و تلاش برای تحقق آن است. به نظر می‌رسد دستگاه دیپلماسی کشورمان و در راس آن شخص وزیر خارجه، به بازنگری در روند فعالیت‌های شش ماه اخیر خود نیاز دارد تا زمینه را برای تامین منافع ملی ایران در ماه‌های پر تنش پیش‌رو فراهم کنند.