شلیک مرگبار به سوی شکارچی

اغلب مکانیسم‌های دفاعی موجودات زنده در نوع خود خارق‌العاده هستند. خرچنگ‌های بوکسور یا مشت‌زن، نوعی خرچنگ لجن‌زی هستند که همزیستی بسیار جالبی با شقایق‌های دریایی دارند.

کد خبر: ۸۰۰۰۵۷

آنها با استفاده از سرپنجه‌های عجیب خود، شقایق‌های دریایی را نگه داشته و تکان می‌دهند تا نه‌تنها موجودات مزاحم را از خود دور کنند، بلکه بتوانند مواد ریزغذایی را جمع‌آوری و از آنها تغذیه کنند. در حقیقت شقایق‌های دریایی با استفاده از نیش‌های سمی خود به راحتی دشمنان را از خرچنگ‌ها دور می‌کنند.

حالت سرپنجه این خرچنگ‌های کارائیبی در زمان دفاع بیشتر تداعی‌کننده نحوه گارد گرفتن مشت‌زنان است و از این‌رو همواره از آنان به عنوان جانورانی منحصربه‌فرد یاد می‌شود.

اما این تنها خرچنگ‌های مشت‌زن نیستند که چنین روش دفاعی عجیبی دارند. نیوت‌های راه‌راه ایبریایی یا اسپانیایی نیز نوعی از دوزیستان هستند که برآمدگی‌های زگیل‌مانند تیز در دو طرف بدنشان دارند. آنها با استفاده از این ابزارهای دفاعی، مهاجمان را فراری می‌دهند. اما یکی از خارق‌العاده‌ترین سلاح‌های دفاعی در طبیعت در اختیار نوعی حشره به نام سوسک توپچی است.

شلیک به سوی بی‌شکارچی

سوسک‌های توپچی یا بمب‌انداز (Bombardier Beetles) از آن دسته جانورانی هستند که به نظر می‌رسد هیچ حیوان دیگری توانایی شکار آنها را ندارد. این سوسک‌ها با تکیه بر روش دفاعی موثرشان بیشتر وقت‌ها زندگی راحت و بی‌دغدغه‌ای را تجربه می‌کنند. بنابر گزارش‌های محققان، وقتی سوسک‌های توپچی مورد حمله و آزار و اذیت قرار می‌گیرند، یک ماده شیمیایی خاص مانند بمب را از خود به بیرون دفع می‌کنند! این کار موجب فرار عامل مزاحم یا شکارچی می‌شود. این بمب که در واقع نوعی ماده شیمیایی است و مانند فواره‌ای جوشان به سمت شکارچی پرتاب می‌شود، از موثرترین روش‌های دفع شکارچیان در دنیای حیات‌وحش است.

بتازگی یک تیم تحقیقاتی متشکل از پژوهشگران موسسه علوم و فناوری ماساچوست دانشگاه آریزونا و آزمایشگاه ملی بروک‌هاون در قالب پروژه‌ای مطالعاتی تلاش کردند تا توانایی این سوسک‎ها در تولید افشانه‌های سم را به‌طور دقیق بررسی کنند.

نتایج تحقیقات این گروه که در نشریه مشهور ساینس منتشر شده حاکی از نکات تازه‌ای است که شگفتی‌های دنیای کم‌نظیر حیات‌وحش را به تصویر می‌کشد. آنها می‌گویند روش دفاعی این سوسک‌ها بسیار کارآمد بوده و همین موضوع آنها را در برابر تعداد زیادی از شکارچیان مهره‌دار بیمه کرده است.

بمبی که سم مشترک حشرات است

بنزوکینون، نام ماده سمی است که سوسک‌های توپچی از خود دفع می‌کنند. پژوهشگران می‌گویند این ماده شیمیایی یکی از مواد دفاعی متداول در میان حشرات است. اما مساله اینجاست که سوسک‌های توپچی از این نظر در استفاده از این ماده شیمیایی سمی بر همنوعان خود برتری دارند که می‌توانند سم را پیش از دفع به میزان قابل‌توجهی گرم کنند. آنها دو پیش ماده شیمیایی را در مخزن دفاعی‌شان با یکدیگر مخلوط می‌کنند. تنها پس از اختلاط این دو ماده است که سوسک‌ها ماده سمی دفاعی را تا حداکثر مقدار ممکن گرم می‌کنند.

این نوع سوسک پس از مواجهه با مزاحم یا شکارچی خود باید فشاری بیشتر از حد معمول را به خود وارد کند تا کل ماده سمی به شکل انفجاری از بدنش خارج و به سوی مهاجم پرتاب شود. سال‌ها چگونگی استفاده از این روش پیچیده در سوسک‌های توپچی مورد سوال بود و دانشمندان اطلاعات چندانی از آن نداشتند؛ زیرا این تنها مشاهدات بصری مبنای کار بود. اما در مطالعه اخیر محققان تلاش کرده‌اند به عمق این روش دفاعی رخنه کنند.

تصویربرداری لحظه به لحظه

پژوهشگران از سیستم تصویربرداری فوق سریع سینکروتون اشعه ایکس برای مطالعه روش دفاعی سوسک‌های توپچی استفاده کرده‌اند. تصویربرداری سینکروترون نوعی سیستم تصویربرداری با استفاده از تابش الکترومغناطیسی است. در این روش با استفاده از حرکت ذرات باردار در سرعت‌های نزدیک به سرعت نور و در میان میدان‌های مغناطیسی، عکس‌هایی ایده‌آل تهیه می‌شود که معمولا برای مطالعات ساختمان مولکولی و البته شناسایی ترکیبات سلولی کارایی دارند.

آزمایشگاه ملی آرگونه یکی از لابراتوارهایی بوده که در این تحقیق کمک شایانی کرده است. این آزمایشگاه عکس‌هایی را از جزئیات عملکرد این نوع مکانیسم دفاعی در سوسک‌های توپچی تهیه کرده که توانسته به محققان در درک هرچه بهتر این فرآیند کمک کند.