توسعه پالایشگاه‌ها،‌واجب‌تر از نان شب

شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی گزارش کرده که در 9 پالایشگاه کشور در سال 94 حدود 62 میلیون و 500 هزار لیتر بنزین در روز تولید شده و به طور متوسط در همان سال 70 میلیون و500 هزار لیتر در کشور هم مصرف شده، به عبارت بهتر روزانه هفت میلیون لیتر بنزین از خارج کشور به سمت مرز ایران سرازیر شده است.

بر کسی پوشیده نیست واردات بنزین دستاوردی جز وابستگی بیش از پیش کشور به واردات بنزین، افزایش روزافزون خروج ارز از کشور و حرکت در مسیر مخالف اقتصاد مقاومتی ندارد.

پس پرسش اساسی این است که چرا وزارت نفت تن به واردات روزانه 15 میلیون لیتر بنزین داده، اما تلاشی برای رسیدن به ایستگاه خودکفایی در این محصول مهم نفتی نمی‌کند؟

بویژه آن که طبق آمار وزارت نفت، میانگین مصرف بنزین کشور در اردیبهشت ماه سال جاری از عدد 78 میلیون لیتر در روز فراتر رفته که این رقم یعنی مصرف این فرآورده نفتی کشور در ماه دوم سال جاری نسبت به میانگین کل سال قبل روزانه 5/7 میلیون لیتر بیشتر شده است. این رقم در نوع خود یک رکورد جدی محسوب شده که تاکنون نهادهای نظارتی نسبت به واردات این حجم از بنزین، واکنشی از خود نشان نداده‌اند.

رانت شدید واردات

دلایل مختلفی برای افزایش حجم واردات بنزین به کشور تاکنون برشمرده شده که ازجمله آنها می‌توان به مواردی چون بدعت غلط در بی‌توجهی به ساخت پالایشگاه در کشور، وجود رانت شدید در واردات بنزین، تاخیر در زمان اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها، افزایش نامناسب قیمت بنزین در فاز دوم و تک‌نرخی شدن آن در فاز سوم اشاره داشت.

با این حال، یک دلیل مهم دیگر وجود داشته که کمتر به زیر ذره‌بین رسانه‌ها رفته و آن هم تاخیر در طرح‌های راه‌اندازی پالایشگاه‌های تولید بنزین در کشور بوده است؛ احداث پالایشگاه‌های نفت ستاره خلیج فارس، آناهیتای کرمانشاه، نفت سنگین خوزستان، نفت سنگین هرمز بهمن گنو، نوسازی و ارتقای پالایشگاه‌های پارس شیراز، طرح تثبیت پالایشگاه‌های نفت اصفهان و آبادان، پالایشگاه شهریار تبریز و کاسپین گلستان و مجتمع بنزین سازی پالایشگاه بندرعباس که همه این موارد به دلایل مختلف فنی، عملیاتی و تامین منابع مالی و اعتباری متوقف یا از پیشرفت لاک‌پشتی برخوردار هستند.

سیاست‌های نادرست وزارت نفت

دست‌اندرکاران امر معتقدند سیاست‌های نادرست وزارت نفت در راه‌اندازی طرح‌های پالایشی، کشور را به یکی از واردکنندگان مهم بنزین در منطقه خاورمیانه بدل کرده و اذعان دارند عدم ایجاد تمایز بین پالایشگاه‌های فعال و کمتر فعال از سوی وزارت نفت، سبب شده انگیزه تولید رقابتی بنزین میان پالایشگاه‌ها هم بشدت فرو بکاهد.

منهای اشاره به سود کلان دلالان از واردات بنزین تاکنون، اما طرح‌های توسعه‌ای بزرگ تولید بنزین در کشور از سرعت خوبی برخوردار نبوده که این امر دیگر به تحریم ارتباطی نداشته و از افت اهمیت رسیدن به خودکفایی در تولید بنزین در راس هرم وزارت نفت حکایت دارد.

در ادامه این گزارش به وضعیت احداث پالایشگاه نفت خوزستان که قرار بود با ظرفیت پالایش روزانه 180 هزار بشکه نفت خام فوق‌سنگین میدان‌های نفتی آزادگان، یادآوران و جفیر احداث شود اشاره کرد.

هزینه برآورد شده برای اجرای این طرح 4/3 میلیارد یورو و نرخ بازگشت سرمایه آن 1/23 درصد است که تاکنون برای خرید زمین و مطالعات صورت گرفته حدود 50 تا 60 میلیارد تومان هزینه شده است. شرکت توسعه صنایع پالایش نفت 20 درصد و شرکت پالایش نفت آبادان 5 درصد از سهام پالایشگاه را دارا هستند و طبق اصل 44 قانون اساسی باید 75 درصد از باقی سهام این پالایشگاه به بخش خصوصی واگذار شود.

ابطال مجوز خوراک پالایشگاه ـ که جزو دارایی آن محسوب می‌شود ـ توسط بیژن نامدار زنگنه در واقع این طرح را فاقد ارزش کرده است و قطعا دیگر بخش خصوصی تمایلی برای حضور در این طرح نخواهد داشت.

این اقدام وزارت نفت در حالی صورت گرفته است که پیش از این نیز ساخت پالایشگاه جدید شیراز برای آن که مشکل تأمین خوراک طرح فراگیر پالایشی سیراف ـ که قرار است در قالب هشت پالایشگاه میعانات گازی مستقل به ظرفیت 480 هزار بشکه در روز برطرف شود ـ متوقف شده بود.

توقف اجرای ساخت پالایشگاه‌های نفتی در حالی صورت می‌گیرد که پیش از این هم گفته می‌شد زنگنه اعتقادی به ساخت پالایشگاه ندارد؛ اگر چه ساخت هشت پالایشگاه میعانات گازی کوچک مقیاس به عنوان اولویت پالایشی در دستور کار وزارت نفت قرار گرفته است، اما این طرح نیز به گفته برخی مدیران پالایش و پخش و کارشناسان علاوه بر غیراقتصادی بودن، خالی از مشکلات فنی نیست.

محمد حسین سیف الهی