نسخه نانو برای پوکی استخوان

موثرترین روش درمانی که درباره پوکی استخوان در دنیا مطرح شده است، پیشگیری از ابتلا به این عارضه از سنین جوانی از طریق تغذیه سالم، ورزش و مصرف لبنیات به اندازه لازم و کافی است. جذب کلسیم و ویتامین D توسط استخوان (به عنوان یک بافت زنده که به طور دائم در حال جذب و تولید توسط سلول‌هایی به نام استئوکلاست است) به مرور و در اثر افزایش سن، کاهش ترشح هورمون‌ها مخصوصا هورمون زنانه استروژن، هورمون مردانه تستسترون، هورمون پاراتیروئید و عوامل ژنتیک کاهش می‌یابد و به تبع آن قدرت و تراکم استخوان‌ها نیز تغییر می‌کند.

پایان‌نامه‌ای با موضوع کاربردی

کاهش قدرت جذب کلسیم از 35 تا 40 سالگی آغاز می‌شود. این کاهش جذب در خانم‌ها با ورود به دوران یائسگی زودتر از آقایان آغاز می‌شود. با توجه به تاثیر و شیوع این عارضه در کیفیت زندگی افراد، محققان فعال در عرصه نانو تلاش می‌کنند روش‌های جدیدی را کشف کنند که با کمک آن بتوانند مشکلات دوران میانسالی و سالمندی را کاهش دهند. سحر بهزادی، دانشجوی کارشناس ارشد شیمی آلی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال ازجمله افرادی است که با کمک گیاه «تاج خروس» موفق به ساخت نانوداروی هوشمندی برای درمان پوکی استخوان شده است.

دکتر اکبر اسماعیلی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد تهران شمال، استاد راهنمای این پایان‌نامه است. وی درباره اهمیت و دستاوردهای این تحقیق به جام‌جم می‌گوید: درمان پوکی استخوان به عنوان یک معضل جهانی از طریق ساخت داروهای هوشمند ازجمله اهداف ماست. در این راستا با توجه به خواصی که برخی گیاهان در تأمین کلسیم مورد نیاز استخوان‌ها دارند، گیاه تاج‌خروس شناسایی و مورد مطالعه قرار گرفت.

وی خاطرنشان می‌کند: دو سال گذشته نیز یکی دیگر از دانشجویانم با استفاده از سنجد موفق شد نانوذرات ساخته شده از سنجد را برای درمان پوکی استخوان اختراع و به ثبت برساند و اکنون داروی حاصل از این تحقیق در مرحله تجاری‌سازی قرار دارد.

کلسیم؛ مزیت رقابتی گیاه تاج‌خروس

تاج‌خروس، گیاهی است با بیش از 60 گونه که برای سلامت بسیار مفید است. علاوه بر آن که حاوی ویتامین‌های A، B، K، C، فولات، ریبوفلاوین، پروتئین، پتاسیم، آهن، مس، منیزیم، فسفر و منگنز است، مقدار کلسیم موجود در آن سه برابر شیر است. وجود این مزیت در گیاه تاج‌خروس نسبت به سایر گیاهان باعث شده تا از آن به عنوان نمونه مناسبی برای رفع بیماری جهانی پوکی استخوان نام برده شود.

دکتر اسماعیلی در مقایسه دو روش انجام شده حاصل از کلسیم موجود در نانوسنجد به روش امولیسیونی و گیاه تاج‌خروس به روش پوسته هسته می‌گوید: در این روش ما از پلیمرهای کاملا طبیعی استفاده کردیم که می‌تواند خواص فیزیکی آنها را افزایش داده و دوره گردش آنها در خون را از طریق کاهش حذف آنها طولانی‌تر کند.

وی در ادامه می‌گوید: اثربخشی گیاه تاج‌خروس برای انتقال کلسیم در سه مرحله مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. در مرحله اول نانوذرات با گیاه تاج خروس ترکیب شدند و میزان کلسیم قابل انتقال به بدن سنجیده شد که براساس نتایج حاصله کلسیم حاصل از این بررسی حدودا 70 درصد بود. در مرحله دوم نانوذرات با داروی صنعتی ترکیب و میزان کلسیم موجود در آن مورد بررسی قرار گرفت و در مرحله سوم نانو ذرات از طریق ادغام داروی صنعتی و گیاهی مورد بررسی قرار گرفت که در این وضعیت ما با بالاترین میزان کلسیم انتقال یافته برای درمان پوکی استخوان مواجه شدیم.

لزوم مطالعات بیشتر برای تجاری‌سازی

دکتر اسماعیلی در پاسخ به این پرسش که آیا ترکیب این مواد صنعتی و گیاهی باعث افزایش یا کاهش مضرات آنها می‌شود،‌ می‌گوید: این تحقیق هنوز وارد آزمایش‌های بالینی نشده است و برای ارائه پاسخ دقیق به این پرسش باید منتظر نتایج آزمایش‌ها ماند. اما آنچه مسلم است، این که مضرات داروی صنعتی از بین نمی‌رود و به طور دقیق نمی‌توان گفت کدام یک بیشترین نقش را در خنثی‌کنندگی مضرات دارند.

وی در پاسخ به پرسش دیگری درباره فواید و مزایای جانبی دیگر این گیاه روی استخوان می‌گوید: در این تحقیق صرفا میزان اثربخشی گیاه برای درمان پوکی استخوان مورد بررسی قرار گرفت و اثرات جانبی دیگری مشاهده نشد.

دکتر اسماعیلی با بیان این که برای ساخت این داروی هوشمند از نانوذرات حاوی پلیمرهای طبیعی استفاده شده است، ادامه می‌دهد: برای ساخت نانوذرات دارویی از مواد مختلفی همچون ذرات فلزی، لیپیدها و پلیمرها می‌توان استفاده کرد. پلیمرهای طبیعی از ویژگی زیست تخریب‌پذیری، پایداری بالا و امکان ساخت آنها در مقادیر زیاد برخوردار هستند، به همین دلیل در این تحقیق از این نوع پلیمر استفاده شده است. هدف ما در استفاده از این تکنیک‌ها برای هدایت هدفمند دارو، افزایش میزان اثرگذاری دارو بر ناحیه تخریب شده غضروف است.

نتیجه این تحقیق پس از انجام آزمایش‌های بالینی در گام اول باید در سازمان ثبت اختراعات و ابتکارات داخل کشور ثبت شود سپس امکان ثبت آن در سطح بین‌المللی فراهم شود.

دکتر اسماعیلی درباره هزینه تولید این دارو و امکان تهیه آن توسط اقشار مختلف جامعه با هر سطحی از درآمد می‌گوید: با توجه به این که از پلیمرهای طبیعی در این روش استفاده شده است، تولید این دارو هزینه بالایی نخواهد داشت و می‌تواند براحتی در دسترس عموم مردم قرار گیرد.