حالا اقتصاد دیجیتال ایران با شتابی خیرهکننده به یکی از ارکان اصلی رشد اقتصادی تبدیل شده است. گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیکی (تتا) نشان میدهد حجم مبادلات دیجیتال در سال ۱۴۰۳ به ۴۵۰۰ میلیارد تومان رسیده و پیشبینی میشود در سال ۱۴۰۴ از ۹۰۰۰ میلیارد تومان فراتر رود؛ رشدی ۱۰۰ درصدی که دو برابر نرخ تورم است. با نفوذ ۸۰ درصدی اینترنت و جمعیت جوانی که ۹۰ درصدشان از موبایل برای خرید استفاده میکنند، تجارت الکترونیک از حاشیه به متن اقتصاد ایران آمده است اما این رشد در سایه چالشهای بزرگی رخ میدهد.
بازار تجارت الکترونیک ایران در سال ۱۴۰۴ به ارزش ۱۷.۸۹میلیارد دلار میرسد با نرخ رشد سالانه ۱۷.۳۱درصد تا ۲۰۳۰. دستههای پرطرفدار شامل سرگرمی(۲۴.۱درصد)، الکترونیک (۲۳درصد) و مد و پوشاک (۱۸درصد) است. فروش آنلاین غذا نیز با جهش ۱۹درصدی به۱۷۱میلیون دلار رسیده است! تعداد کسبوکارهای دارای اینماد به ۲۰ هزار نزدیک میشود اما این تنها ۳.۵درصد کل فعالان است.اختلالات اینترنتی اما کابوسی برای این کسبوکارهاست. انجمن صنفی کسبوکارهای اینترنتی هشدار داده که هر ساعت قطعی اینترنت ۱.۵میلیون دلار زیان به بارمیآورد و ۴۰۰ هزارکسبوکار را درمعرض نابودی قرار داده است. فیلترینگ و کاهش سرعت هم به شکلی واضح فروش آنلاین را مختل کرده است. کمبود سرمایهگذاری خطرپذیر، که تنها یک درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل میدهند و تحریمهای خارجی نیز هزینهها را افزایش دادهاند. مقررات پیچیده، مانند مالیات و مجوزها و نبود شفافیت در سیاستگذاری هم فعالان را سردرگم کرده است.
باوجود همه این موانع، فرصتها کم نیست. معافیتهای مالیاتی و یارانههای دولتی، بازگشت سرمایه ۱۵ تا ۲۵ درصدی را تضمین میکند. استارتاپهای بسیاری با تمرکز بر خدمات و لجستیک نشان دادهاند که با سرمایه کم هم میتوان موفق بود. صادرات دیجیتال نیز با حمایت همایشهایی مانند همایش صادرات فناوری اطلاعات (مرداد ۱۴۰۴)، در حال شکوفایی است.
تاسال۲۰۳۰بازار تجارت الکترونیک ایران به۳۹.۷۵میلیارددلارخواهدرسید؛البته مشروط بررفع برخی موانع.تقویت زیرساختهای اینترنتی، تسهیلات شفاف، آموزش دیجیتال برای کسبوکارهای کوچک و همکاری با شتابدهندهها در این میان ضروری است. اگر چالشهای اینترنتی و قانونی رفع شوند، اقتصاد دیجیتال میتواند ۱۰درصد تولید ناخالص داخلی را پوشش دهد و میلیونها شغل ایجاد کند اما بدون اقدام فوری، این فرصت طلایی ممکن است از دست برود.