از شعر سنتی تا گشودن مرزهای شعر نو به سبک نیما

«علی اسفندیاری» مشهور به نیما یوشیج،21 آبان 1276 هجری خورشیدی در روستای یوش از توابع نور مازندران دیده به جهان گشود و تا 11 سالگی در زادگاه خود روزگار گذراند و سپس راهی تهران شد.

شهرت فراوان این شاعر بنام به دلیل تغییر و تحول های گسترده در شعر و ادب فارسی است. وی شیوه های سنتی شعر و شاعری، قالب ها و قواعد شعری پیشین را از میان برداشت و طرحی نوین پی ریزی کرد و این امر سبب شد تا او را پدر و بنیانگذار شعر نو فارسی لقب دهند.

حسن ذوالفقاری عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و مدیر آموزش فرهنگستان زبان و ادب فارسی به مناسبت سالروز تولد نیما یوشیج در گفت و گو با جام‌جم آنلاین، به توصیف این شاعر برجسته پرداخت و گفت: نیما از چهره‌های شاخص ادبیات معاصر فارسی است و وی را بنیانگذار و پدر شعر نوی فارسی لقب داده اند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در ادامه بیان کرد: پیش از نیما افرادی در عرصه شعر نو و خروج از قواعد شعر سنتی کوشیده‌اند اما در آن زمان انسجام سروده‌های شعری کم بوده است تا این که نیما یوشیج با سرودن منظومه «افسانه» این سبک شعری را بنیانگذاری کرد و به آن رسمیت داد، پس از آن نیز تلاش این شاعر بر این سبک بود و به همین علت به عنوان شاعر نوپرداز پذیرفته شد.

مدیر آموزش فرهنگستان زبان و ادب فارسی با بیان اینکه در فضای آن زمان، خارج شدن از سبک شعر سنتی کار بسیار دشواری بود، گفت: در آن زمان هیچ کس پایش را از دایره سنت‌ها فراتر نمی‌گذاشت تا این‌که در دوره مشروطه یا معاصر، شاعرانی همچون نیما یوشیج موفق شدند، گویش و جوشش شعر کلاسیک را تغییر دهند و آن را به مسیر تازه ای هدایت کنند.

وی با اشاره به اینکه شعر معاصر فارسی برگرفته از انقلاب و تحولی است که نیما نوآور آن است گفت: گرچه شعر نیما پای در سنت داشت و شعر کهن می‌گفت و دستی نیز بر ادبیات بومی و محلی خود داشت، اما شعرهای او از مضامین نو و تخیلات شاعرانه بهره زیادی داشتند.

ذوالفقاری با بیان اینکه نیما زمینه‌ای را ایجاد کرد که زمانه‌اش آن را می‌طلبید، ادامه داد: شرایط آن روزگار بسیار به وی کمک کرد؛ چه بسا اگر دوره، دوره‌ی مشروطه نبود و زمانه دیگری بود، شاید این توفیق حاصل نمی‌شد. این عرصه جدید، تنها برهم زدن ساخت‌های صوری و شکلی همچنین کم و زیاد کردن مصراع ها نبود بلکه تحولی بود که در معنا و شعر نیز ایجاد شد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس ادامه داد: نمادگرایی یا سمبولیسم در شعر یکی از شیوه‌های ارتباط و انتقال مفاهیم است و نیما نیز بنیانگذار سمبولیسم اجتماعی در شعر معاصر فارسی است. در بسیاری از منظومه‌های نیما همچون « قصه رنگ پریده»، وی مفاسد اجتماعی را به زبان خاصی بیان کرده است یا شعر معروف «آی آدم‌ها » نقد انسان امروز است، انسان‌هایی که درد انسان و اجتماع را ندارند .

مدیر آموزش فرهنگستان زبان و ادب فارسی با بیان اینکه «نیما یوشیج» در مضامین و مفاهیم در شعر، تحول و انقلاب بزرگی به پا کرد، افزود: وی در بیان حقایق اجتماعی از سمبل‌ها برای بیان واقعیت‌های زندگی و حفظ جریان طبیعی بیان در خلاقیت شاعرانه استفاده کرده است.

ذوالفقاری ضمن تاکید بر اینکه نیما راهی تازه را به شاعران پس از خود نشان داد، گفت: با ظهور وی طرح تازه‌ای که او در شعرِ فارسی افکند، جریان شعر فارسی در مسیر تازه‌ای راه پیدا کرد و انواع جدیدی از شعر فارسی پدید آمد.

وی بیان داشت: امروز شعر نو و کهنه به موازات یکدیگر پیش می‌روند و شاعرانی داریم که در کنار شعر کهن و سنتی خود، شعر نو نیز می‌سراید و هر کدام رسالت‌های خود را داشته و تعارضی با یکدیگر ندارند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس ادامه داد: شعر نو زبان بیان حرف‌های اجتماعی امروز است گرچه ممکن در این سبک تغزل نیز دیده شود اما گویی رسالت بیان حرف‌های اجتماعی را دنبال می‌کند همچنان که قالب‌های دیگر نیز رسالت‌های دیگری را دنبال می‌کنند.

مدیر آموزش فرهنگستان زبان و ادب فارسی جایگاه شعر نو در کنار شعر کلاسیک را بسیار شایسته دانست و گفت: اگرچه ذهن و علایق ما گرایش به سمت شعر کهن و سنتی دارد و ممکن است این سبک به مذاق عده‌ای خوش نیاید اما شعر نو الفبا، خوانش و فهم خود را دارد که اگر پیدا شود از شعر سنتی چیزی کم ندارد.

حسن ذوالفقاری در پایان با اشاره به افراط و تفریط در سبک‌های مختلف شعر یادآور شد: همچنان که در شعر‌های سنتی افراط و تفریط‌هایی می‌شد در شعر نو نیز جریان‌های حاشیه‌ای فراوانی ایجاد شد که نویسندگان در کتاب «جریان‌ شناسی شعر معاصر» جریان‌های مهم و تاثیرگذار آن را عنوان و نقد کردند اما مهم آن است که در قضاوت شعر نو دچار افراط و تفرط نشویم تا اصالتی را که نیما به‌دنبال آن بود فراموش نشود و حفظ شود.

نسترن نعمتی-جام‌جم آنلاین