‌بفرمایید هندوانه بورک (+عکس)

عبدالعزیز بلوچ‌ زهی، کشاورزی است که این روزها سخت مشغول برداشت هندوانه است. او روزی حدود 55‌تن هندوانه از 100هکتار زمین کشاورزی‌اش برداشت می‌کند و این محصولات را به شهرهای مشهد، تبریز و تهران می‌فرستد تا شب‌ یلدای خانواده‌های ایرانی با هندوانه نیک‌شهر طعم دیگری بگیرد.

بلوچ‌زهی از اولین کشاورزانی است که در سیستان‌و‌بلوچستان کشت هندوانه را شروع کرده است. در ادامه با او درباره کسب‌وکارش و رمز و راز شناسایی یک هندوانه مناسب صحبت کرده‌ایم. 

برای یلدای امسال چه هندوانه‌ای کاشته‌اید؟

امسال هندوانه سیاه کشت کرده‌ام؛ همان هندوانه‌هایی که تقریبا گرد هستند و پوست بسیار تیره‌ای دارند. ما به آنها هندوانه بورک می‌گوییم اما هندوانه بیضی هم می‌کاریم.

هندوانه خوب چه خصوصیاتی دارد؟

این روزها همه هندوانه‌ها به‌صورت صنعتی کشت می‌شوند و کمتر هندوانه‌ای است که به‌صورت دیمی و طبیعی به بار بنشیند‌ اما آن قدیم‌ها ما هندوانه خوب را از بند سبزرنگی که به سر آن متصل بود، می‌شناختیم. ما به آن نخ هندوانه می‌گوییم. اگر آن نخ خشک و باریک باشد یعنی که هندوانه رسیده است.

اگر این نخ به هندوانه وصل نباشد چطور بفهمیم یک هندوانه رسیده است؟

چندبار به هندوانه ضربه بزنید. درصورتی که هندوانه صدای سبکی داشت یعنی پوستش نازک است و خوب هم رسیده و اگر صدای سنگین و بمی داشت یعنی هندوانه به احتمال 50درصد نرسیده است.

درباره شیرین‌بودن هندوانه چه؟

تقریبا بدون چشیدن نمی‌شود فهمید که کدام هندوانه شیرین است. امروز به همه هندوانه‌هایی که در بازار است کود شیمیایی می‌زنند تا زودتر برسد. کود بر مزه هندوانه‌ها هم تاثیر می‌گذارد. شبیه به جوجه‌هایی که در مرغداری‌ها به آنها آمپول می‌زنند تا در مدت زمان کوتاهی تبدیل به مرغ شوند، کشاورزان هم به هندوانه‌هایشان کودهای متفاوتی می‌زنند تا زودتر به ثمر بنشیند.

یک هندوانه مناسب چند کیلو باید وزن داشته باشد؟

5تا10کیلو است. 

هندوانه معمولا در چند روز آماده برداشت می‌شود؟

 هندوانه باید در مدت 75‌تا‌100‌روز به بار بنشیند اما با کودهایی که این روزها رواج پیدا‌کرده در کمتر از یک هفته رشد می‌کند. برخی از کشاورزان هم از بذرهای رشد سریع استفاده می‌کنند. ظاهر هندوانه‌هایی که به این شکل به ثمر می‌رسد تغییر می‌کند و اگر شما یک قاچ از هندوانه را در یخچال بگذارید می‌بینید که رنگ قرمز آن بعد از مدتی تغییر رنگ می‌دهد و جگری‌رنگ می‌شود.

می‌توان از ظاهر هندوانه متوجه شد که با کود زیاد پرورش یافته است؟

همه هندوانه‌هایی که در بازار است با کود شیمیایی کشت می‌شود. کمتر کشاورزی از بذرهای سریع استفاده می‌کند چون گران است.

شما هم با کود‌شیمیایی هندوانه کشت می‌کنید؟

بله. هرچند که دوست ندارم. هرچه باشد ما از این راه درآمد داریم. هندوانه ما به دست مردم می‌رسد و سر سفره‌هایشان قرار می‌گیرد و ممکن است‌ با اضافه‌کردن این افزودنی نان‌مان حلال نباشد. برای کشت بعدی دوست دارم که از کود‌شیمیایی استفاده نکنم‌اما هر وقت که به هندوانه‌ها کود نمی‌دهیم، محصول آفت می‌زند.

هندوانه هم آفت می‌زند؟

بله‌. البته همیشه این طور نیست که محصول خوبی به ثمر بنشیند. یک‌سال سود خوبی خواهیم داشت و یک سال هم ضرر می‌کنیم و هندوانه‌ها خراب می‌شود.

با این شرایط سود سالانه شما از کشت هندوانه چقدر است؟

متفاوت است مثلا ممکن است یک سال دو میلیارد تومان و سال دیگر 400 میلیون تومان سود کنیم البته احتمال دارد همین قدر هم ضرر کنیم. ما دو‌بار در سال هندوانه کشت می‌کنیم. یک‌بار برای شب‌یلدا و یک‌بار ‌هم برای شب عید. شرایط اقلیم و آب‌وهوای استان برای دو‌بار کشت هندوانه مناسب است. ‌

امسال چقدر سود کردید؟

هنوز مشخص نیست. چند روز دیگر می‌توانم بگوییم. در‌حال‌حاضر مشغول بارزدن محصولات هستیم.

امسال هر کیلو هندوانه را چقدر می‌فروشید؟

هر کیلو هندوانه را از ما 4000تا4500تومان می‌خرند. فکر می‌کنم در تهران و شهرهای دیگر این هندوانه حدود 6500تومان به دست فروشنده برسد و احتمالا خیلی گران‌تر از این مبلغ به‌دست خریدار برسد.

یک کیلو هندوانه چقدر برای شما هزینه دارد؟

تقریبا 3000تومان هزینه دارد. درمجموع اما هزینه بار و حمل‌ونقل زیاد است. جاده روستای ما بسیار بد و خاکی است و همین مشکلات باعث می‌شود ما هزینه بیشتری برای حمل‌ونقل پرداخت کنیم. حدود 30کیلومتر از جاده‌ای که به روستا منتهی می‌شود خاکی است. علاوه بر این من 16‌کارگر هم دارم که تعدادی از آنها حقوق ثابت می‌گیرند. این درحالی است که اگر تا سه روز قبل از شب‌یلدا هندوانه‌ها را نفروشم، فروش آنها خیلی سخت می‌شود.

کارگرها چقدر حقوق می‌گیرند؟

به آنها بین ‌4‌تا‌6‌میلیون تومان حقوق می‌دهم. ‌

اعضای خانواده هم به شما کمک می‌کنند؟

من سه پسر دارم که هر سه مدرک فوق‌لیسانس دارند و هر سه بیکارند اما به من هم کمک نمی‌کنند. حتی سر زمین هم نمی‌آیند و اگر هندوانه بخواهند من باید برای آنها قاچ کنم!

کم‌ آبی هم برایتان مشکل‌ساز شده است؟

 بله مشکل اصلی ما کشاورزان کم‌آبی است. چند سال پیش قرار شد یک سدخاکی برای روستا بسازند و اتفاقا ردیف بودجه‌ای هم به آن تعلق گرفت اما یکباره کار متوقف شد. من و کشاورزان این منطقه امیدواریم پروژه سدخاکی به نتیجه برسد.

در مجموع چقدر هندوانه برداشت می‌کنید؟

در چندروز اخیر روزی 55تن هندوانه بار می‌زنیم.

هندوانه‌ها به کدام شهرها فرستاده می‌شود؟

به شهرهای مشهد، تهران و تبریز. حتی به کشورهای عراق، ترکیه و قطر هم صادرات داریم.

بعد از برداشت هندوانه چه کار می‌کنید؟

هندوانه شب‌عید را می‌کاریم. 

هندوانه محصول آب‌بری است؛ مصرف آب شما چقدر است؟

زیاد. آن زمان که کار را شروع کردم حدود 43‌دبی آب داشتم، این روزها اما به 23‌دبی کاهش پیدا کرده است و در فکر این هستم که محصول دیگری را برای کشت انتخاب کنم.

تصمیم خوب اما سختی است.

بله. ما کشاورزان با این شکل از کشاورزی آب را برای آیند‌گان از بین می‌بریم اما اگر فعالیت‌مان را متوقف کنیم، منبع درآمدمان از بین می‌رود. به همین دلیل از مدیران دولتی می‌خواهیم آب را مدیریت کنند.

تا به حال هندوانه‌ها به خواب شما آمده‌اند؟

 یک‌سال سفر حج بودم، خواب دیدم گاوها آمده و هندوانه‌هایم را خوردند. روز بعد به من اطلاع دادند تمام هندوانه‌هایم آفت‌زده و خراب شده است. 

بار هندوانه با پوشال کولر!

 سال‌79 زمانی که عبدالعزیز بلوچ‌زهی کارمند فرمانداری شهرستان نیک‌شهر بود، کشت هندوانه را شروع کرد. او می‌گوید که در روستای بورک شهرستان نیک‌ شهر به دنیا آمده است.

همان زمان سازمان امور عشایر به مردم روستا که بیشترشان کپرنشین بودند‌‌، شرایطی زمین کشاورزی واگذار کرد. بلوچ‌زهی هم صد هکتار از سازمان گرفت تا کشاورزی را شروع کند. ابتدا او کاشت بادمجان را شروع کرد بعد اما زمانی که دید آب در این منطقه خوب است تصمیم گرفت هندوانه کشت کند و به‌عنوان اولین کشاورز در آن منطقه هندوانه کاشت. پس از آن بسیاری از اهالی روستا هم با او کشت هندوانه را شروع کردند. آن‌طور که بلوچ‌زهی می‌گوید در‌حال‌حاضر هیچ فرد بیکاری در روستا وجود ندارد و همه کشاورزی می‌کنند.

کشت هندوانه اما برای او تا به حال زیاد هم ساده نبوده و دو سال اول فقط ضرر کرده و هندوانه‌هایش خراب شده است.

بلوچ‌زهی می‌گوید: «یادم است به من گفتند برای بارزدن هندوانه باید پوشال تهیه کنم. من هم رفتم شهر نیک‌شهر میزان قابل‌توجهی پوشال کولر خریدم. درصورتی که پوشال برای بارزدن هندوانه متفاوت بود. همه اهالی ده به دلیل خرید اشتباه تا مدت‌ها به من می‌خندیدند.»

عبدالعزیز می‌گوید زمانی که او کشت هندوانه را شروع کرد هیچ‌کدام از شهروندان شهرهای دیگر نمی‌دانستند که در سیستان‌وبلوچستان در فصل سرد سال هندوانه کشت می‌شود.

او ادامه می‌دهد که زمستان82 اقبال واحدی از شبکه‌یک به نیک‌شهر رفته بود و زمانی که به او گفتند آنها هندوانه دارند تعجب کرده بود.

بعد که بلوچ‌ زهی برای او هندوانه برد، واحدی یک برنامه سه‌قسمتی برای شبکه‌یک ساخت و هندوانه‌های زمستانه نیک‌شهر را معرفی کرد.

لیلا شوقی - جامعه / روزنامه جام جم