آمریکا و اروپا در جنگ اوکراین دچار سردرگمی شده‌اند

در مقابل، کشور‌هایی مانند آلمان و فرانسه نسبت به تبعات بازی آمریکا و انگلیس در چارچوب سیاست‌های ناتو تردید جدی دارند. تشدید بحران انرژی ناشی از قطع انتقال گاز پروم روسیه به کشور‌های اروپایی، این شکاف‌ها و اختلافات را تشدید کرده است. درخصوص تحلیل رفتار بازیگران غربی در جنگ اوکراین، جام‌جم گفت‌وگویی با پروفسور فرانک فن هیپل، استاد دانشگاه پرینستون و مدیر اسبق اداره علم و تکنولوژی کاخ‌سفید انجام داده است.

طی روز‌های اخیر، شاهد شکل‌گیری منازعات گسترده‌ای بر سر جنگ اوکراین و فرسایشی شدن آن هستیم. گرچه اعضای ناتو تلاش می‌کنند در این خصوص خود را متحد و یکپارچه نشان دهند، اما میان آن‌ها اختلافات عدیده‌ای در تحلیل شرایط موجود وجود دارد. نظر شما در این خصوص چیست؟

اوضاع در ایالات متحده به‌دلیل جنگ اوکراین آشفته است. در تحلیل جنگ اوکراین و رفتار‌هایی که در این خصوص صورت می‌گیرد نیز نوعی سردرگمی وجود دارد. وضعیت در اروپا بسیار جدی‌تر است، زیرا بخش قابل‌توجهی از گاز طبیعی اروپا از طریق روسیه منتقل می‌شود. مردم نگران تضعیف حمایت اروپا از اوکراین در زمستان امسال هستند، اما من فکر می‌کنم هنوز شوک بزرگی در مورد جنگ اوکراین، روحیه اوکراینی‌ها در جنگ و موضوع پناهندگان اوکراینی وجود دارد. من معتقدم اکثریت اروپایی‌ها قطعا امیدوارند که جنگ به‌زودی پایان یابد، اما آن‌ها نمی‌خواهند شاهد شکست اوکراین باشند. با این حال، شرایط جاری، اوضاع را پیچیده کرده است. توقف انتقال گاز از روسیه به اروپا، مناقشه بر سر تاکتیک‌ها و رفتار‌های تعریف‌شده در دل صحنه نبرد را تشدید کرده است.

با توجه به استمرار جنگ اوکراین، بحران انرژی در جهان که یکی از مصادیق آن افزایش قیمت بنزین در آمریکاست، آثار این نبرد را در انتخابات میاندوره‌ای کنگره چگونه ارزیابی می‌کنید؟

قطعا مولفه‌های داخلی و خارجی جملگی در معادلات انتخابات میاندوره‌ای کنگره در ماه نوامبر تاثیرگذار خواهد بود. در این میان دموکرات‌ها و بایدن تلاش می‌کنند با وجود بحران‌های ناشی از قیمت بنزین و تورم، به تقویت مولفه‌های دخیل در رفتار انتخاباتی رای‌دهندگان بپردازند. به‌عنوان مثال، یکی از عواملی که به استقبال نکردن رای‌دهندگان از جمهوریخواهان منجر شده است، حذف حمایت از حق سقط جنین توسط دادگاه عالی و بسیاری از ایالت‌های تحت کنترل جمهوریخواهان است. آن‌ها سقط جنین را غیرقانونی اعلام کرده‌اند. این موضوع بسیاری از زنان را عصبانی کرده است و آن‌ها با تعداد بیشتر از حد معمول قصد دارند علیه حزب رقیب دموکرات‌ها رای دهند، اما از سوی دیگر، تحقق رکود اقتصادی در آمریکا سبب می‌شود که حزب دموکرات به‌عنوان حزب حاکم آمریکا محبوبیت کمتری پیدا کند. بنابراین، ما شاهد تلاقی عوامل متعدد داخلی، اقتصادی و خارجی در انتخابات میاندوره‌ای کنگره خواهیم بود.

برخی شرکای آمریکا و اتحادیه اروپا از جمله رژیم صهیونیستی می‌گویند که آمریکا و اروپا می‌توانند از طریق بازیگرانی مانند عربستان سعودی، بازار نفت و انرژی را کنترل کنند. نظر شما در این خصوص چیست؟

به نظر من عربستان و امارات توان کنترل بازار انرژی از طریق تامین نیاز‌های آمریکا و اروپا به انرژی را حداقل در شرایط کنونی ندارند. این حقیقتی است که بایدن و همراهانش باید درک کنند. اساسا توان و ظرفیت امارات و عربستان‌سعودی جهت تولید نفت، مشخص نیست، اما مولفه‌های گوناگونی در این خصوص (افزایش تولید) دخیل هستند که قدرت مانور ریاض و ابوظبی را در این خصوص کاهش می‌دهد.

فرانک فن هیپل در یک نگاه

فرانک فن‌هیپل ۸۳ساله، فیزیکدان و البته سیاستمدار شناخته‌شده در ایالات متحده آمریکا محسوب می‌شود. او هم‌اکنون استاد دانشگاه پرینستون در حوزه‌های مربوط به «پیوند علم و امنیت بین‌الملل» بوده و در کالج تخصصی وودرو ویلسون نیز در همین زمینه مشغول به فعالیت است. در دهه ۱۹۸۰، فن هیپل ریاست فدراسیون دانشمندان آمریکا را بر عهده داشت.

او در آن سال‌ها و در اوج شکل‌گیری تقابل واشنگتن و مسکو در دوران جنگ سرد، نقش به‌سزایی در کنترل رقابت تسلیحاتی میان مسکو و واشنگتن ایفا کرد. او از طریق همکاری و ارتباط با یوگنی ولیکوف، فیزیکدان اتمی و یکی از مقامات سابق اتحاد جماهیر شوروی، سعی کرد سطح رقابت تسلیحاتی و هسته‌ای میان کاخ سفید و کاخ کرملین را کاهش دهد. فن‌هیپل، امروز علاوه‌بر فعالیت‌های دانشگاهی در حوزه فیزیک و روابط بین‌الملل، مشاور ویژه مرکز ملی کنترل تسلیحات و منع گسترش سلاح هسته‌ای در این کشور محسوب می‌شود. این در حالی است که فعالیت‌های فن‌هیپل و همکارانش، همواره از سوی جمهوریخواهان و حتی برخی دموکرات‌ها مورد انتقاد قرار گرفته است. دو حزب سنتی آمریکا، وجود مراکز غیردولتی کنترل تسلیحاتی در این کشور را همواره به مثابه عواملی مزاحم قلمداد کرده و توجهی نسبت به توصیه‌های خاص این نهاد‌ها در حوزه استفاده از تسلیحات عمومی، پیشرفته و ممنوعه نمی‌کنند.

نقطه اوج فعالیت سیاسی فن‌هیپل، بین سال‌های ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۵ در دوران ریاست‌جمهوری بیل کلینتون و در سمت معاون امنیت ملی مرکز علم و تکنولوژی در کاخ سفید بوده است. به عبارت بهتر، فن‌هیپل از مشاوران اصلی دولت بیل کلینتون در حوزه تکنولوژی و روابط بین‌الملل (به‌خصوص در عرصه تسلیحاتی) بوده است. فن‌هیپل، در حوزه مواد شکافت‌پذیر و استفاده از انرژی هسته‌ای در بهینه‌سازی مصرف سوخت، تاسیس راکتور‌های غیرنظامی در جهان و... نیز به همراه همکارانش در مراکز مختلف، مشغول تحقیق و مطالعه است. وی طی سال‌های اخیر، بار‌ها به انتقاد از سیاست‌های تسلیحاتی دولت آمریکا و رویکرد دونالد ترامپ در قبال دیگر بازیگران بین‌المللی ازجمله ایران پرداخته است.

روزنامه جام جم