راهکارهایی برای مازوت‌‌زدایی

ماجرای مازوت‌سوزی از علت‎های جدی آلودگی هوا در ایران است که از جنبه‎ های زیادی قابل بررسی است اما باتوجه به چالش‎هایی که در فصول سرد سال بر سر راه تامین انرژی وجود دارد، وزارت نیرو تصمیم بر سوزاندن مازوت یا نفت کوره گرفته است. از آنجا که این سوخت حاوی گوگرد است، فعالان محیط‌زیست درباره سوزاندن آن ابراز نگرانی می‌کنند.

از سال ۹۶ که قانون هوای پاک تصویب شده، کمیته‌ها و کارگروه‎های متنوعی برای بررسی دقیق راهکارهای موثر در کاهش میزان گوگرد این سوخت، تشکیل شده و به نظر می‎رسد پنج سال برای برداشتن اولین گام‎ها فرصت بوده است. این در حالی است که بررسی‎های جام‎جم نشان می‌دهد که سازمان‌ها و نهادهای مرتبط، تلاش دارند مسئولیت اصلی پیگیری ماجرای گوگرد موجود در مازوت را به گردن یکدیگر بیندازند. آنچه مسلم است با تداوم وضع موجود، خطرات گوگردی که این روزها در حال تنفس آن هستیم در آینده‎ای نزدیک گریبان‌مان را خواهد گرفت و موجی از بیماری‌های تنفسی در کشور آغاز خواهد شد. در این گزارش تلاش کردیم راهکارهایی که برای کاهش مازوت، در نشست‎های دولت و سازمان‎های مرتبط مطرح شده را بررسی کنیم و در نهایت با پیگیری از مدیرکل دفتر برنامه‎ریزی و بهره‎برداری تولید شرکت برق حرارتی از میزان و کیفیت مازوتی که امسال سوخته‌شده، باخبر شویم.

در فصول سرد باتوجه به افزایش مصرف گاز برای گرمایش، سوخت‎های جایگزین گاز، با درصد کمی در نیروگاه‎های کشور برای تولید برق مصرف می‎شود. در این میان گازوئیل و مازوت، سوخت‏های مایعی است که برای تامین انرژی سوزانده می‎شود. گفتنی است مقدار گوگرد موجود در مازوت، سه برابر گوگرد موجود در گازوئیل است. ۱۲۹نیروگاه در کشور وجود دارد و در سال ۱۴۰۱،۱۴ نیروگاه از این بین در حال سوزاندن مازوت است.

ته‌دیگ نفت و خطر جدی گوگرد

وقتی نفت چاه را تصفیه می‌کنند تا از آن انواع محصولات را بگیرند، مازوت همانند ته‌دیگ یعنی آخرین محصولی که از نفت به دست می‌آید، قابل استخراج است. مازوتی که در نیروگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، براساس مقررات جهانی، باید شرایط خاصی داشته باشد. برای مثال؛ میزان کربن مازوت نباید بیش از ۰.۵درصد باشد در حالی که مازوتی که در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد، هفت برابر مقررات جهانی یعنی ۳.۵درصد است. بنابراین به عنوان سوخت مصرف می‌شود تا از آن برق تولید شود. شاید فکر کنید که مازوت‎سوزی به منظور تولید برق فقط در فصل زمستان انجام می‎شود اما این‌طور نیست، در تابستان هم نیروگاه‎ها برای تامین برق، مازوت می‌سوزاند اما چون در فصول سرد سال به‌دلیل پدیده وارونگی، هوای سرد بر فراز شهرها اجازه خروج دود را نمی‌دهد، هوای آلوده در شهر باقی می‌ماند. سوزاندن مازوت به دلیل تاثیرات منفی گوگرد بر سلامتی انسان باید در اولویت‎های آخر سازمان‎های دولتی برای تامین برق قرار گیرد.

تاکید سازمان محیط زیست بر نصب فیلتر در نیروگاه‌ها

براساس ماده ۲ قانون هوای پاک که سال ۹۶ مصوب شد، نیروگاه‌هایی که یک ماه از سال سوخت مازوت می‌سوزانند، مکلف‌ هستند به سامانه‌‌های فیلتراسیون گازهای خروجی مجهز باشد تا با این روش از میزان گوگردی که درون مازوت سوخته شده، کاسته شود. از آنجا که نصب این فیلترها هزینه‎بر است، هنوز هیچ نیروگاهی به فیلتر مجهز نشده است در حالی که سوزاندن مازوت همچنان در کشور ادامه دارد. داریوش گل‌علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم، ۱۵دی۱۴۰۱ در گفت‌و‎گو با ایسنا گفته است سازمان محیط زیست مخالف سوزاندن مازوت در نیروگاه‎ها بدون نصب سامانه‌‎‏های کنترلی است و اگر قرار است مازوت مصرف شود، باید این سامانه‌ها نصب شده باشد تا میزان آلاینده‎ها کنترل شود. او همچنین گفته است: «۵.۳درصد وزن حجمی مازوت در نیروگاه‌ها گوگرد است، یعنی ۳۵هزار قسمت در میلیون میزان گوگرد در مازوت مصرفی ماست. این گوگرد در محیط، تبدیل به آلاینده ثانویه شده و خطرناک است.» بهزاد‌اشجعی، عضو سابق کارگروه ملی کاهش آلودگی هوای کلان شهرها در مصاحبه با روزنامه رسالت مورخ ۲۲آبان۱۴۰۱، درخصوص پیگیری برای نصب فیلتر نیروگاه‎ها گفته است: «سؤال این است، کسانی که سال پیش جلساتی را برگزار و این صحبت‌ها را مطرح کردند مگر اشخاص دیگری بودند؟ آیا همین مسئولان سال‌های گذشته آن جلسات مشابه را برگزار نکردند و همین تصمیمات را اتخاذ نکردند؟ از سال گذشته تاکنون چه اتفاقی افتاده است؟» این موارد به‌وضوح نشان می‌دهد هر سال جلسات رسیدگی به آلودگی هوای کلانشهرها در ایران، تکرار مکرراتی است که انگار قرار نیست به نتیجه‎ای عملیاتی ختم شود.

آیا دولت برای آلودگی هوای سال بعد تصمیم عملیاتی دارد؟

از آنجا که هم‌اکنون لایحه برنامه و بودجه سال ۱۴۰۲ در حال تنظیم است و یکی از راهکارهای کاهش آلودگی هوای کلانشهرها، نصب فیلتر بر نیروگاه‌هایی است که مازوت می‌سوزانند به نظر می‌رسد باید این مسأله در اولویت تخصیص اعتبار سال جدید قرار بگیرد. بررسی‎های جام‌جم نشان می‌دهد که در پیش‌نویس‎های اولیه لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ آمده است که ۲۰ درصد عوارض سبز به محیط زیست برای مقابله با آلودگی هوا اختصاص پیدا کرده است. باید دید در سال جدید این اعتبار برای رسیدگی به وضعیت آلودگی هوا کفایت می‌کند یا خیر.

نصب فیلتر، تبعات محیط زیستی دارد

برای آگاهی از برنامه‌های شرکت برق حرارتی و باخبر شدن از وضعیت نصب فیلتر در نیروگاه‌هایی که مازوت می‎سوزاند با ساناز جعفرزاده، مدیرکل برنامه‎ریزی و بهره‎برداری این شرکت گفت‌‍‌و‎گو کردیم. او در پاسخ به این سؤال که چرا هنوز اقدامی برای نصب فیلتر در ۱۴نیروگاهی که امسال مازوت سوزانده است، انجام نشده، می‌گوید: «کمیته‏ای هم در همین راستا تشکیل شد که سازمان حفاظت محیط‌زیست، معاونت علمی ریاست جمهوری و وزارت نفت در آن حضور داشتند. در فرآیند احتراق، گوگرد به ترکیبات اکسید گوگردی با حجم زیاد تبدیل می‌شود. آن وقت ما فکر می‌کنیم باید حجم زیادی آب مصرف کنیم که این ترکیبات اکسید گوگردی را کاهش دهیم در حالی که نصب این تجیهزات روی دود خروجی از نیروگاه‎ها، خودش دارای تبعات زیست‌محیطی است؛ چه از نظر تنش آبی در منابع و چه از نظر میزان تولید پسماند گچی.» جعفرزاده در ادامه و با توضیح این که راه‌حل اصلی، نصب فیلتر نیست، می‎گوید: «سازمان محیط زیست اخیرا چند جلسه با مدیران شرکت‎های پالایش و پخش و مدیرعامل‏های پالایشگاه‎های خصوصی داشته من در این جلسات حاضر نبودم، چون متولی این موضوع نبودم اما آنچه در این جلسه مقرر شده این است که توافق بر اجرایی شدن تولید مازوت کم گوگرد در پایان سال۱۴۰۳ است تا آن را به ۰.۸درصد وزنی برساند.» او میزان مازوت مصرفی در سال جاری تا تاریخ ۲۰دی را حدود ۷درصد اعلام می‎کند و درباره میزان سوخت‎های دیگر برای تولید برق می‎گوید: «۸۲.۴درصد گاز و ۱۰.۵درصد نفت گاز مورد استفاده قرار گرفته است.»

روزنامه جام جم