تحصیلکرده‌های ناخشنود

رقمی که کاهش قابل‌توجهی نسبت به میزان رضایت ۷۱درصدی دانشجویان در دوره قبل این نظرسنجی را در سال ۱۳۹۸/۲۰۱۹ نشان می‌دهد که البته فقط شامل دانشجویان دکتری می‌شد. در ارزیابی کنونی، نیمی از مصاحبه‌شوندگان گفته‌اند رضایت‌شان از زمان شروع دوره تحصیلات تکمیلی‌ کاهش یافته است. درحقیقت، بسیاری از این دانشجویان در مواجهه با مشکلات مالی، زمانی که باید صرف ادامه تحصیل کنند و آینده شغلی نامشخص و وضعیت بلاتکلیفی، اعتقادشان را به ادامه مسیر حرفه‌ای که انتخاب کرده‌اند از دست می‌دهند اما ازدست‌دادن اعتقاد به ادامه تحصیل، تمام ماجرا نیست. در مطالعه‌ای که نتایجش سال ۱۳۹۹/۲۰۲۰ در نشریه تخصصی Frontiers in Psychology منتشر شد، پژوهشگران چینی دریافتند که عوامل استرس‌زا به‌ویژه استرس ناشی‌از بلاتکلیفی در دانشجویان این کشور به اختلال‌ روانی منجر می‌شود.

نشریه نیچر در نظرسنجی جهانی خود از ۳۲۵۳ دانشجوی تحصیلات تکمیلی شامل دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری مصاحبه گرفت. درمجموع، ۵۶درصد پاسخ‌دهندگان زن و ۴۲درصد مرد بودند و حدود یک‌چهارم پاسخ‌‌دهندگان در مقطع کارشناسی ارشد تحصیل می‌کردند.شرکت‌کنندگان این پژوهش، با پاسخ‌های گزینه‌ای و توضیحات آزاد متنی، نظرشان را درباره دوره کارشناسی ارشد یا دکتری و کیفیت زندگی ‌شان به اشتراک گذاشتند. نتایج این نظرسنجی چالش‌های گسترده‌ای را نشان داد که بعضی از آنها ازجمله سطح استرس بالا، ناتوانی دربرقراری تعادل مناسب میان کار (تحصیل) و زندگی شخصی و مبارزه با اضطراب یا افسردگی باعث می‌شوند دانشجویان مسیر تحصیلی و شغلی‌شان را رها کنند.
کتلین کوپر، پژوهشگر دانشگاه ایالتی آریزونا در تمپ، که نتایج این نظرسنجی را بررسی کرده است، می‌گوید: «موسسه‌ها باید اقداماتی انجام دهند که دانشجویان را از نظر مالی امن‌تر و برای مشاغل آینده آماده‌تر و به آنها کمک کنند تا در مواقع استرس به طور مؤثرتری احساس حمایت کنند. با توجه به اهمیت تولید دانشمند، ما از جایی که باید باشیم فاصله زیادی داریم و اگر این روند ادامه یابد، نمی‌توانیم افراد کافی را برای مقابله با دشوارترین مسائل جهان تربیت کنیم.»

انتظار دربرابر واقعیت
به‌رغم چالش‌ها، بیشتر دانشجویان احساس می‌کردند در مسیر درستی قرار دارند. ۷۶درصد پاسخ‌دهندگان اظهار کردند که از تصمیم‌شان برای ادامه تحصیلات تکمیلی راضی‌اند و این‌میان ۲۱درصد معتقد بودند از تصمیم‌شان بسیار راضی هستند. بیش ‌از نیمی (۵۶درصد) گفتند که ادامه تحصیلات انتظارات‌شان را برآورده کرده و ۱۰درصد تصریح کردند دوره تحصیلات تکمیلی فراتر از انتظارشان بوده است. وقتی از آنها خواسته شد از فهرست مواردی که بیشتر درمورد دوره تحصیلات تکمیلی دوست دارند گزینه‌هایی را انتخاب کنند، بیشتر دانشجویان چالش فکری (۶۳درصد) و کار با افراد جالب و باهوش (۵۹درصد) را انتخاب کردند. باوجوداین، بیش‌از یک‌سوم (۳۵درصد) پاسخ‌دهندگان اظهار کردند که دوره تحصیلات تکمیلی انتظارات اصلی‌شان را برآورده نمی‌کند. برای بسیاری، عالم‌گیری طولانی‌مدت کووید-۱۹ و تعطیلی‌ها و اختلال‌های ناشی‌از آن به تیره‌شدن نگرش‌‌شان دراین‌خصوص کمک کرده است. نتایج این نظرسنجی بر تلاش چشمگیر دانشجویان برای پیمودن مدارج عالی تحصیلی تاکید می‌کند که برای بیشتر افراد تلاشی تمام‌وقت است. به‌طوری‌که ۷۰درصد پاسخ‌دهندگان در این‌خصوص گفتند که بیش‌از ۴۰ساعت در هفته را صرف برنامه تحصیلی می‌کنند و تقریبا نیمی از آنها با این جمله که «در دانشگاه من، فرهنگ ساعت‌های طولانی وجود دارد، حتی بعضی‌وقت‌ها کار درطول شب» موافق بودند. ۴۱درصد مصاحبه‌شوندگان گفتند که درباره توانایی حفظ تعادل مناسب میان کار و زندگی بسیار نگرانند.

سرپرست خوب، سرپرست بد
رابطه بین دانشجویان و سرپرستان آنها جزء حیاتی هر دوره تحصیلات تکمیلی است. وقتی در این نظرسنجی از دانشجویان پرسیده شد اگر بتوانند از نو شروع کنند چه‌کار متفاوتی می‌کنند، بیش‌از یک‌پنجم (۲۲درصد) آنها پاسخ دادند سرپرست‌شان را تغییر می‌دهند و بیش‌از یک‌چهارم (۲۶درصد) گفتند موسسه‌ای را که در آن تحصیل می‌کنند، عوض خواهند کرد.

توجه به سلامت روان
کوپر که سال ۱۴۰۰/۲۰۲۱ از مؤلفان مطالعه‌ای بود که در آن به تأثیر پژوهش، تدریس و سایر وظایف بر سلامت روان می‌پردازد، می‌گوید: «بسیاری از وظایفی که به‌عهده دانشجویان تحصیلات تکمیلی است، می‌تواند منبع اصلی استرس باشد. یعنی آزمایش‌های ناموفق، بازخورد منفی سرپرست‌ها و انزوای اجتماعی می‌تواند افسردگی را بین دانشجویان عمیق‌تر کند.»
امروزه سلامت روان در دوره‌های تحصیلی امری حیاتی است. ازاین‌رو یک‌سوم شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی گزارش دادند که درگذشته برای اضطراب یا افسردگی ناشی‌از تحصیل در مدارج عالی، کمک روان‌شناختی دریافت کرده‌اند. ۲۱درصد دیگر گفتند که خواهان کمک هستند اما هنوز آن را دریافت نکرده‌اند. کمتر از یک‌سوم (۲۹درصد) پاسخ‌دهندگان با این مسأله موافق بودند که خدمات سلامت روان و رفاه در دانشگاه‌شان مناسب و متناسب با نیازهای دانشجویان تحصیلات تکمیلی است.

بلاتکلیفی
بررسی تاثیر بلاتکلیفی در دوره تحصیل بر سلامت روان در پژوهش‌های دیگری هم مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس نتایج پژوهش‌ها، استرس مطالعه، زندگی و استرس ناشی‌از بلاتکلیفی با اختلال روانی ارتباط مستقیم دارند و مدل‌های چندسطحی با جزئیات بیشتر نشان داد استرس ناشی‌از بلاتکلیفی به مراتب بیشتر از استرس تحصیلی یا استرس زندگی به اختلال روانی دانشجویان منجر می‌شود.

منبع: Nature