یکی از حوزه‌هایی که جمهوری اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی در آن شاهد پیشرفت‌های چشمگیری بوده، حوزه صنایع دفاعی و نظامی و همچنین ساخت تجهیزات لازم برای دفاع از کشور است.
ارزیابی این پیشرفت‌ها مستلزم یک بررسی جامع است که هم وضعیت کنونی را با دوران قبل از انقلاب مقایسه کند و هم جایگاه این صنعت را در مقایسه با سایر کشورهای جهان مورد سنجش قرار دهد.
مقایسه وضعیت کنونی با دوران پیش از انقلاب اسلامی، یک مقایسه نادقیق و گمراه‌کننده است. در دوران قبل از انقلاب، ایران از نظر صنایع دفاعی و ساخت تجهیزات نظامی، کاملا وابسته به کشورهای خارجی به‌ویژه آمریکا و انگلیس بود. سیستم نظامی کشور نیز براساس الگوهای غربی شکل گرفته بود و هیچ‌گونه تلاش جدی برای بومی‌سازی فناوری‌های نظامی صورت نمی‌گرفت. به‌جز تولید محدود برخی سلاح‌های سبک، تقریبا هیچ تجهیزات راهبردی و مهمی در داخل کشور ساخته نمی‌شد.
وابستگی شدید به خارج، یکی از دلایلی بود که رژیم بعث عراق پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران حمله کرد. رژیم بعث با آگاهی از ضعف بنیه دفاعی ایران و فقدان دانش و فناوری بومی، تصور می‌کرد که می‌تواند با یک تهاجم سریع و برق‌آسا و با پشتیبانی قدرت‌های جهانی، بر ایران غلبه کند. آنها می‌دانستند که ایران در شرایط تحریم و محاصره اقتصادی قرار دارد و نه قادر به خرید تجهیزات نظامی از بازارهای جهانی است و نه توانایی ساخت آنها را در داخل دارد. وابستگی ایران به خارج، در تمامی حوزه‌های زمینی، هوایی، دریایی و راداری مشهود بود.
اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با تحمیل جنگ تحمیلی هشت ساله، ملت ایران آموخت که باید روی پای خود بایستد و برای تامین نیازهایش متکی به توانایی‌های داخلی باشد. جنگ تحمیلی، فرصتی مغتنم برای شکوفایی استعدادها و خلاقیت‌های متخصصان ایرانی در حوزه صنایع دفاعی فراهم کرد. تحریم‌های ظالمانه که حتی مانع از ورود سیم خاردار به کشور به بهانه کاربردهای دوگانه می‌شد، باعث شد تا با ابتکار و نوآوری، صنایع دفاعی کشور پایه‌گذاری و توسعه یابد.
در طول جنگ تحمیلی، شهرهای ایران به‌طور مداوم توسط هواپیماهای پیشرفته و موشک‌های دوربرد رژیم بعث بمباران می‌شدند، در حالی‌که جمهوری اسلامی ایران امکانات دفاعی چندانی برای مقابله با این حملات نداشت اما همین محدودیت‌ها و فشارهای ناشی از جنگ و تحریم، باعث شد تا با تکیه بر خلاقیت و نوآوری، صنعت دفاعی و نظامی در کشور شکل بگیرد و به‌تدریج توسعه یابد.
توسعه صنایع دفاعی با درک عمیق از تهدیدات پیش‌رو
پس از پایان جنگ تحمیلی، با توجه به تجربیات ارزشمند به‌دست آمده و با درک عمیق از تهدیدات پیش‌رو، مسئولان کشور و به‌ویژه رهبر حکیم انقلاب اسلامی، توجه ویژه‌ای به توسعه و تقویت صنایع دفاعی کشور مبذول داشتند. بدیهی است که صنعت دفاعی هر کشور و نوع تجهیزاتی که باید فراهم شود، متناسب با تهدیداتی است که آن کشور با آن مواجه بوده. ایران به‌دلایل مختلف، دشمنان سرسختی دارد. آمریکا، برخی کشورهای اروپایی مانند بریتانیا و رژیم‌صهیونیستی در منطقه، از‌جمله دشمنان اصلی ملت ایران هستند. به‌طور کلی، جبهه استکبار جهانی همواره به‌دنبال سلطه بر ایران بوده است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تمامی توطئه‌هایی که علیه ملت ایران طراحی شده، یک هدف راهبردی را دنبال می‌کردند: بازگرداندن ایران به زیر سلطه قدرت‌های جهانی، به‌ویژه آمریکا. سیاست غرب همواره بر این بوده که انقلاب اسلامی را شکست داده، جمهوری اسلامی را ساقط کرده و مجددا بر ایران غلبه پیدا کند.
این تلاش‌ها صرفا به‌دلیل ماهیت انقلاب اسلامی نیست، بلکه ناشی از شناختی است که غرب از جایگاه و اهمیت تاریخی ایران دارد. غرب به‌خوبی می‌داند که ایران در گذشته یک امپراتوری بزرگ بوده است و از ظرفیت‌ها و استعدادهای لازم برای تبدیل شدن به یک قدرت جهانی برخوردار است؛ از این‌رو همواره تلاش کرده تا مانع پیشرفت ایران شود و به‌ویژه از پیشرفت آن در حوزه نظامی جلوگیری کند.
با بررسی تاریخ معاصر ایران، می‌توان دریافت که قدرت‌های غربی، به‌ویژه انگلیس و آمریکا، از حدود 170 سال قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، چهار راهبرد مشخص را در قبال ایران دنبال کرده‌اند:
1) کوچک‌سازی ایران (جدا کردن بخش‌های وسیعی از سرزمین ایران در دوران قاجار)،
2) تضعیف ایران (تخریب اقتصاد، نابودی کشاورزی و ایجاد وابستگی در حوزه‌های مختلف)،
3) جلوگیری از پیشرفت ایران،
4) نابودسازی هویت ملی ایرانیان.
این راهبردها با هدف جلوگیری از استقلال و پیشرفت ایران طراحی شده بودند.
انقلاب اسلامی به این وضعیت اسفناک پایان داد و ایران را در مسیر استقلال و پیشرفت قرار داد.
برای درک بهتر ماهیت تهدیدات علیه ایران، می‌توان به سخنان دوایت آیزنهاور، سی‌و‌چهارمین رئیس‌جمهور آمریکا توجه کرد. آیزنهاور پس از جنگ جهانی دوم و در سال 1952، با صراحت اعلام کرد که به اعتقاد او، هیچ کشوری در جهان به اندازه ایران اهمیت ندارد. او ایران را در چهارراه جهان توصیف کرد و به اهمیت نفت و پیشینه تاریخی آن اشاره کرد.
آیزنهاور با اشاره به تاریخ ایران هشدار داده که اگر ایرانیان به قدرت نظامی دست یابند و بخواهند به دوران گذشته و اقتدار خود بازگردند، فاجعه‌ای رخ خواهد داد و باید از وقوع چنین اتفاقی جلوگیری کرد.
رهبران ایران با درک این نگاه خصمانه غرب، خصوصا آمریکایی‌ها به ایران، دریافته‌اند که آمریکایی‌ها به هیچ عنوان از ایران صرف‌نظر نخواهند کرد و تلاش‌شان بازگشت به ایران و به سلطه درآوردن کشورمان است.
آنها تمام تلاش خود را به کار گرفتند تا جمهوری اسلامی ایران را از نظر قدرت دفاعی در موقعیتی قرار دهند که نتواند از منافع ملی، استقلال و تمامیت ارضی خود دفاع کند.
صنایع دفاعی ایران براساس چنین دکترینی و برآوردی از تهدیدها، توسعه یافته و امروزه در موقعیت بسیار ممتازی قرار دارد.
دکترین دفاعی ایران
بر همین اساس وقتی که تهدید قدرت‌ها و آمریکا تعریف می‌شود، رهبر معظم انقلاب اسلامی، فرماندهی کل قوا تمام توان خود را به کار می‌گیرند که جمهوری اسلامی از نظر قدرت دفاعی در موقعیتی قرار گیرد که بتواند از منافع، استقلال و تمامیت‌ارضی ایران دفاع کند و صنایع دفاعی مبتنی بر یک چنین دکترینی و برآوردی از تهدیدها رشد پیدا کرده‌اند به نحوی که امروز کشور به لحاظ دفاعی در یک موقعیت فوق‌العاده ممتازی قرار دارد.
بر همین اساس وقتی که تهدید قدرت‌ها و آمریکا تعریف می‌شود، رهبر معظم انقلاب اسلامی تمام توان خودشان را به کار می‌گیرند که جمهوری اسلامی از نظر قدرت دفاعی در موقعیتی قرار بگیرد که بتواند از منافع، استقلال و تمامیت ارضی ایران دفاع کند. خب صنایع دفاعی مبتنی بر یک چنین دکترینی و برآوردی از تهدیدها رشد پیدا می‌کند و ما امروز در یک موقعیت فوق‌العاده ممتازی قرار داریم.
قدرت بازدارندگی
بازدیدی که مقام معظم رهبری از نمایشگاه پیشرفت‌های صنایع دفاعی داشتند و همچنین رزمایش پیامبر اعظم 19 که توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برگزار شد، گوشه‌ای از قدرت و توانمندی‌های دفاعی جمهوری اسلامی ایران را به نمایش گذاشت. این نمایش قدرت نشان داد که جمهوری اسلامی ایران در حوزه تجهیزات نظامی، صنایع دفاعی، نظامی و ساخت سلاح‌ها و جنگ‌افزارها، به‌ویژه در حوزه‌های راهبردی، در یک موقعیت فوق‌العاده قرار دارد.
اگر دشمنان ایران در طول 40 سال گذشته از حمله نظامی به ایران خودداری کرده‌اند، دلیل اصلی آن قدرت بازدارندگی نظامی ایران است. نکته مهم این است که امروزه صنایع دفاعی ایران به خودکفایی کامل رسیده و دانش دفاعی در کشور بومی شده است. بسیاری از فناوری‌های نظامی و فناوری‌های لازم برای ساخت تجهیزات دفاعی و نظامی، کاملا در داخل کشور توسعه یافته‌اند. امروز، ایران در حوزه موشکی حرفی برای گفتن در جهان دارد. عملیات‌های وعده صادق 1 و وعده صادق 2 و عبور موشک‌های جمهوری اسلامی ایران از سامانه‌های پدافندی ناتو و کشورهای غربی، نشان داد که جمهوری اسلامی ایران از نظر قدرت موشکی در چه جایگاهی قرار دارد. این یک دستاورد بسیار بزرگ است که سامانه‌های دفاعی غرب هرگز تصور نمی‌کردند که در مقابل قدرت موشکی جمهوری اسلامی ایران فرو بریزند و نیروهای مسلح ایران بتوانند موشک‌های ساخت داخل را به این شکل در داخل سرزمین‌های اشغالی فرود آورند.
در حوزه قدرت پهپادی، جمهوری اسلامی ایران در زمره چند کشور اول جهان قرار دارد. در حوزه قدرت دریایی، امروز ایران یک قدرت دریایی راهبردی است و از ساخت شناورهای کوچک تا کشتی‌ها و ناوهای جنگی بزرگ، توانمندی‌های خود را به نمایش گذاشته است. در حوزه پدافندی و ساخت سیستم‌های پدافندی، قابلیت‌های جمهوری اسلامی ایران بسیار بالاست. در تجهیزات زمینی نیز وضعیت به همین صورت است.
در مجموع می‌توان گفت که جمهوری اسلامی ایران متناسب با تهدیداتی که علیه کشورمان وجود دارد، امروزه از قدرت دفاعی بالایی برخوردار است. نه تنها قدرت دفاع، بلکه این توانایی را دارد که در لحظه اول، ضربه دوم را به‌گونه‌ای بزند که دشمن اساسا از وارد شدن به یک جنگ گسترده با جمهوری اسلامی ایران پرهیز کند. از این‌رو باید از صنعت دفاعی کشور پاسداری و مراقبت کرد. اگر می‌بینیم که دشمنان ایران با تحریم‌ها و فشارها به‌دنبال متوقف کردن صنایع دفاعی ایران از‌جمله در حوزه موشکی و هوافضا هستند، دلیلش این است که می‌دانند اگر این روند پیشرفت ادامه پیدا کند، دیگر نمی‌توانند جمهوری اسلامی ایران را از نظر نظامی تحت تاثیر قرار دهند.
نکته مهم در دیداری که مقام معظم رهبری با دست‌اندرکاران صنایع دفاعی داشتند، تاکید ایشان بر نوآوری‌ها، ابتکارها و خلاقیت‌ها بود. ایشان تاکید کردند که نباید به دستاوردها بسنده کرد و باید این مسیر را ادامه داد. با توجه به این‌که کشورهای دیگر از لحاظ صنایع دفاعی و نظامی، به‌ویژه کشورهای غربی در گذشته فاصله‌ای با ما داشتند، باید با استفاده از روش‌های میانبر و خلاقیت و نوآوری، به یک نوع برتری قابل‌اطمینان دسترسی پیدا کنیم. این امر دست‌یافتنی است و ما برای رسیدن به چنین نقطه‌ای، فاصله زیادی نداریم.
