خیلی‌ها باشنیدن کلمه مافیا به یاد لورفتن و ردوبدل شدن سوالات دراین زمان می‌افتند و این درحالی است که پلیس فتا اغلب این موارد را رد می‌کند. بعضی‌ها هم بر این باورند که پس از تاثیر قطعی معدل در کنکور و آن مصوبه جنجالی، مافیای امتحانات نهایی شکل گرفت اماچندوقت پیش بودکه علی فرهادی، سخنگوی وزارت آموزش وپرورش گفت:«شورای‌عالی آموزش و پرورش هر مصوبه‌ای داشته باشد، هیچ توجهی به هیچ مافیایی نداردوفقط دنبال این است که کیفیت آموزش ارتقاء یابد و عدالت آموزشی بیشتر محقق شود.»
همین دو روز پیش بود که هزار و پنجاه و دومین جلسه شورای‌عالی آموزش و پرورش با هدف بررسی جزئیات تاثیر معدل و سوابق تحصیلی در سنجش و پذیرش داوطلبان ورود به دانشگاه‌ها برگزار شد. جلسه‌ای که به دلیل کثرت موضوعات مطرح‌شده، ناتمام ماند و به هفته آینده موکول شد اما طبق گفته علیرضا منادی، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، در شورای انقلاب فرهنگی مقرر شد که تاثیر معدل در کنکور برای پایه‌های دوازدهم و یازدهم لحاظ اما برای پایه دهم حذف شود. مسأله‌ای که موافقین و مخالفین زیادی را بر سر بودن یا نبودن شبکه‌هایی برای امتحانات نهایی و کنکور به دنبال داشت. با این حال چند روز پیش بود که مصطفی آذرکیش، معاون آموزش متوسطه وزیر آموزش و پرورش گفت: «طرح ادعای وجود مافیای امتحان نهایی نیاز به ارائه مستندات دارد.» حالا سؤال اینجاست که اگر مافیایی که می‌گویند وجود داشته باشد، چه راهکارهایی برای مقابله با آن باید اندیشیده شود؟
گمانه‌زنی‌ها درخصوص شبکه امتحانات نهایی
بعد از کش و قوس‌های فراوان مصوبه جنجالی کنکور، کار برای دانش‌آموزانی که امتحانات نهایی دارند، کمی سخت‌تر شد؛ چراکه آنها باید به نحوی به سوالات پاسخ دهند، هیچ سوالی را بی‌پاسخ نگذراند و با هر ضرب و زوری، نمره قبولی را کسب کنند تا یک گام به هدف و آرزوی‌شان برای دستیابی به یک صندلی در دانشگاه نزدیک‌تر شوند. حالا این مصوبه کنکوری، گمانه‌زنی‌ها درباره وجود انواع و اقسام مافیا را بیش از پیش می‌کند. البته علی امرایی، عضو کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت در گفتوگو با جام‌جم می‌گوید که با کلمه مافیا مشکل دارد، چراکه معتقد است این کلمه جلوه ترسناکی می‌دهد و به هر حال امتحان نهایی و کنکور یک آزمون سراسری است و ما نباید از اینها بترسیم.
وی ضمن بیان نقش کنونی کتاب‌های کمک‌آموزشی به ما می‌گوید: «اگر تاثیر معدل قطعی باشد، قطعا کتاب‌های کمک‌آموزشی بیشتر به فروش می‌رسد؛ چراکه نمره معدل، قطعی شده یعنی داوطلب نمی‌تواند بگوید که اگر کنکور را خوب بدهم و نمره امتحان نهایی‌ام بد شود، آن را برای من اعمال نمی‌کنند. وقتی می‌گویند که در هر صورتی اعمال می‌شود، داوطلب ناچار می‌شود که برای امتحان نهایی مطالعه کند.» اما از آن‌طرف مصطفی آذرکیش، معاون آموزش متوسطه وزیر آموزش و پرورش گفته که دانش‌آموزان در مدرسه درس می‌خوانند و درنهایت یا با معلم یا به صورت امتحان نهایی، آزمون می‌دهند. اما تلاش ما بر این است که مرجعیت معلمان را داشته باشیم و این‌که بتوانیم دانش‌آموزانی در تراز سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تربیت کنیم، اینها همیشه به عنوان یک اصل برای ما بوده است.
تبعات تاثیر سوابق تحصیلی
یوسف زراعت‌کیش، پژوهشگر آموزش‌عالی نیز در گفت‌وگوی دیگری با جام‌جم معتقداست که باوجود آموزشگاه‌هایی که دانش‌آموزان را برای امتحانات نهایی آماده و پکیج‌هایی را برای این امتحانات تهیه می‌کنند، مخالف نیست.
وی همچنین می‌افزاید: «البته تاکید می‌کنم که آموزشگاه‌هایی برای این هدف تشکیل می‌شوند و شده‌اند. بااین‌حال خود آموزش و پرورش هم بر این باور بود که بچه‌ها را برای امتحانات نهایی آماده کنند،چون محور، کتاب درسی بوده و این موضوع هم در راستای اهداف کتب درسی است.» ولی طرف دیگر ماجرا هم صحبت‌های چندی پیش علی فرهادی، سخنگوی آموزش و پرورش است که می‌گوید: «ما معتقد نیستیم که مافیا شکل گرفته ولی معتقد هستیم که اثرات جانبی دارد و باید مواظب آن اثرات جانبی بود.» با این وجود زراعت کیش نیز بر این باور است که تبعات کنکور و این آموزشگاه‌هایی که بچه‌ها را برای کنکور آماده می‌کنند، به موازاتش برای سوابق تحصیلی هم ایجاد می‌شود و امری اجتناب‌ناپذیر است.
مستنداتی که کافی نیست!
با وجود این‌که مصطفی آذرکیش، معاون آموزش متوسطه وزیر آموزش و پرورش اعلام کرده که برای ادعای مافیای امتحانات نهایی، نیازمند ارائه مستنداتی است؛ اما امرایی به ما توضیح می‌دهد: «مستندات برای این موضوع، شمارش و قیاس چاپ کتب امتحانات نهایی سال‌های اخیر نسبت به سال قبل از ۱۴۰۰ است. اگر چاپ این کتاب‌ها افزایش داشته باشد که نشان از افزایش فروش و قدرت گرفتن برخی از موسسات از اجرای این مصوبه و به صورت ناخودآگاه است.»
او همچنین می‌گوید: «باید بررسی شودکه قدمت برخی از این کتب موجود در بازار، به چه سالی بازمی‌گردد. البته از زمان برگزاری کنکور، این کتاب‌ها هم وجود داشته اما با وجود تاثیر مثبت امتحان نهایی، تقاضا برای این کتاب‌ها و انتشارش افزایش پیدا کرد.»
رشد موسسات آموزشی
درنهایت، باوجود تمامی کشمکش‌ها و اظهارات متفاوت درباره وجود مافیا در سیستم آموزش و پرورش، واقعیت این است که تاثیر قطعی امتحانات نهایی و معدل در کنکور، فضای جدیدی را برای دانش‌آموزان و موسسات آموزشی ایجاد کرده است. این امر از سویی باعث شکل‌گیری گمانه‌زنی‌ها درباره وجودسوءاستفاده‌های آموزشی و ازطرفی هم منجربه رشد فزاینده موسسات کمک آموزشی شده است. با این حال برخی از مسئولان آموزش و پرورش نیز تاکید دارند که هیچ مافیایی وجود ندارد بلکه هدف اصلی ارتقای کیفیت آموزشی و تحقق عدالت است. اما آنچه مسلم است، باید تلاش شود تا تبعات این تغییرات با دقت بیشتری بررسی و از اثرات جانبی و احتمالی آن جلوگیری شود تا عدالت آموزشی به‌درستی محقق شود.
