کارشناسان در طول سالهای گذشته درخصوص سیاستگذاری دولتها در نیمقرن گذشته گلایه داشتند و معتقد بودند نباید همه امکانات متوجه پایتخت شود. حالا مشخص است چرا پرجمعیتترین شهر ایران دیگر گنجایش و ظرفیتی برای رشد ندارد. با اینکه گفته میشود اکنون وارد پنجمین سال خشکسالی شدهایم اما آنچه آمارها نشان میدهد، بدترین سال آبی در شش دهه گذشته را تجربه میکنیم.
ذخیره آب سد لتیان در سال گذشته در روز ۲۴ تیر ۶۵ میلیون مترمکعب آب بود اما روز سهشنبه ۲۴ تیر امسال ۴۱ میلیون مترمکعب آب دارد که کاهش ۳۶.۹درصدی را نشان میدهد. اکنون اعلام شده سدهای تهران تنها ۱۴ درصد آب دارند و این به معنای به صدا درآمدن آژیر قرمز در منابع آبی تهران است.
هفته جاری بود که بهزاد پارسا، مدیرعامل شرکت آب منطقهای تهران اعلام کرد تنها ۱۴ درصد از حجم مخازن سدهای تهران پر است و این وضعیت درپی کمبارشی بیسابقه طی ۶۰ سال گذشته ایجاد شده است.
وی افزود: از ابتدای سال آبی تاکنون ۱۵۳ میلیمتر بارندگی ثبت شده که نسبت به میانگین بلندمدت کاهش۴۴درصدی را نشان میدهد و نسبت به سال گذشته نیز ۳۳ درصد کاهش داریم.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای تهران با بیان اینکه با توجه به استمرار این خشکسالی طی پنج سال گذشته، سطح آبهای سطحی و زیرزمینی بهشدت کاهش پیدا کرده و اکنون در شرایط بسیار سخت آبی قرار داریم، اضافه کرد: طبق مطالعات انجامشده و آمار رسمی، طی ۶۰ سال گذشته به دلیل نبود بارشهای موثر، امسال بدترین سال آبی است.
پارسا ادامه داد: حتی فصل بهار که فصل مناسبی برای بارشها بوده و میتوانستیم با ذوب برف رواناب و سیلاب داشته باشیم که سبب پرشدن مخازن شود اما متاسفانه بارشهای خوبی نداشتیم و در اردیبهشت سال جاری نسبت به میانگین بلند مدت ۹۱ درصد کمتر بارش ثبت شده است. مجموع این عوامل موجب شده که اکنون حجم مخازن موثر تامینکننده آب شرب تهران به ۱۴ درصد برسد.
این مقام مسئول بیان کرد: با آغاز فصل گرما نیازمند مدیریت مصرف منابع آبی هستیم و سدهای موثر ما نسبت به سال گذشته ۱۷۰ میلیون مترمکعب کمتر آب دارند و نسبت به میانگین بلندمدت نیز ۴۰۰ میلیون مترمکعب کسری مخزن مشاهده میشود.
پارسا تاکید کرد: از شهروندان تقاضا داریم با کاهش ۲۰درصدی و رعایت الگوی مصرف آب در منزل و مصارف خانگی، مسئولان را همراهی کنند تا با کمترین تنش، تابستان امسال را پشتسر بگذاریم.
کاهش ورودی سدها
همچنین عیسی بزرگزاده، سخنگوی صنعت آب با بیان اینکه متاسفانه به دلیل کمبارشی رخ داده در مجموع سدهای کشور، آورده آبی از ابتدای سال آبی جاری تا ۲۱ تیر۲۲.۴میلیارد مترمکعب بوده که نسبت به سال قبل(۳۹.۱۵میلیارد مترمکعب) ۴۳ درصد عقبماندگی داشتیم،گفت:با مدیریت مخزن ورهاسازی، خوشبختانه حجم موجود آب درمخازن سدها حدود ۲۳.۶۷میلیارد مترمکعب است که نسبت به سال گذشته که حدود ۳۲ میلیارد مترمکعب بوده، ۲۶درصد عقبماندگی داریم. سخنگوی صنعت آب میزان پرشدگی سدهای کشور را ۴۶درصد عنوان کرد و افزود: بهرغم اینکه پیشبینی شده بود در استان تهران در ماههای اردیبهشت و خرداد بارش نرمال داشته باشیم، این اتفاق نیفتاد و مجموع بارشهای دریافتی از ابتدای سال آبی تا ۲۰ تیر حدود ۱۵۰ میلیمتر ثبت شده که نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته، ۳۴درصد کاهش و نسبت به بلندمدت۴۴درصد کاهش داشتهایم.
بزرگزاده تصریح کرد: سال آبی جاری دومین سال کم بارش در دوره آماری ۵۷ ساله است و از سوی دیگر در پنجمین سال متوالی خشکسالی قرار داریم که منجر به تشدید خشکسالی ناشی از انباشتگی کمآبی سالهای خشک گذشته شده است.
وی بیان کرد: از نظر حجم مخازن، سد امیرکبیر ۵۸ درصد نسبت به سال قبل عقبتر است، لار ۳۴ درصد طالقان ۳۲ درصد، ترکیب سدهای لتیان و ماملو هم ۴۷ درصد عقب است و این نشان میدهد که سال آبی بسیار سختی را داریم.
فریاد خشکی ماملو
سد ماملو یکی از سدهای مهم تامینکننده آب تهران است که در آستانه خشک شدن قرار دارد. اهمیت این سد، جایگاه و نقش آن در اکوسیستم کلانشهری، و حالا وضعیت بحرانی آن که با کاهش ۳۱ درصدی نسبت به پارسال و ۴۴درصدی نسبت به میانگین بلندمدت همراه شده، موضوعی است که بارها بر آن تأکید شده، چراکه حتی ممکن است ظرف یک ماه آینده، کاملا خشک شود.
این سد خاکی-رسی که در پاییندست رودخانههای جاجرود و تار و در جنوبشرق تهران قرار گرفته، با ظرفیت ذخیرهسازی حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب، بخش قابلتوجهی از نیاز آبی مناطق شرقی و جنوبی کلانشهر تهران، از جمله شهرهای پاکدشت، ورامین، قرچک، پیشوا و حتی نواحی صنعتی اطراف تهران را تأمین میکند.
در حالی که سدهای لار و لتیان بهعنوان منابع تأمین آب شرب شرق و شمالشرق تهران سالهاست با افت محسوس ذخایر و کاهش ورودی آب مواجهاند، سد ماملو در سالهای اخیر بهتنهایی بار سنگین تأمین بخشی از نیاز آبی پایتخت را بر دوش کشیده است. طبق گزارشهای رسمی وزارت نیرو، سد لار بیش از ۷۰درصد ظرفیت مفید خود را از دست داده و سد لتیان نیز بهدلیل انباشت رسوبات و کاهش ورودی، از مدار تأمین مستمر خارج شده است.
اقدامات وزارت نیرو
وزیر نیرو گفت: تهران در یکی از خشکترین دورههای خود قرار دارد و ذخایر سدهای تأمینکننده آب شرب پایتخت بهشدت کاهش یافته است. دولت با جدیت اجرای پروژه آبرسان طالقان به تهران را دنبال میکند و خوشبختانه فاز نخست آن در آینده نزدیک به بهرهبرداری میرسد. عباس علیآبادی با اشاره به اینکه زمان برای مقابله با کمآبی محدود است، افزود: اگرچه پروژههای متعددی در دست اجراست اما عبور از تابستان سخت پیشِرو، نیازمند همراهی جدی مردم در کاهش مصرف آب است. انتظار داریم شهروندان تهران و کرج با صرفهجویی حتی جزئی، در این مسیر به دولت کمک کنند.
وزیر نیرو اضافه کرد: باوجود محدودیت منابع، دولت در تلاش است با اقدامات زیرساختی امنیت آبی دو کلانشهر کرج و تهران را تضمین کنداماتحقق کامل این مهم، نیازمند همراهی مشترکان وصرفهجویی درمصرف آب است.پروژه آبرسانی طالقان به تهران نهتنها برای امروز بلکه برای آینده تهران و البرز نیز طراحی شده است وبا تکمیل آن گامی مهم در مسیر تأمین پایدار آب شرب این دو استان برداشته خواهد شد اما درکنار اقدامات فنی، همراهی مردم همچنان کلیدعبور ازمشکلات کمبودآب است.
نقش مردم برای عبور از تنش آبی
محسن اردکانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران درباره احتمال اعمال قطعی در تهران تصریح کرد: مردم تهران نقش مهمی برای عبور از تنش آبی تابستان دارند و قطعا باید در مصرف فعلی ۲۰ درصد صرفهجویی شود.
وی درادامه به خبرنگارما گفت: ادامه مصرف آب با این روند در تهران باعث میشود به دلیل مدیریت مصرف آب سیاستهای سختگیرانهای را اجرا کنیم.
اردکانی با تاکید بر اینکه مشترکانی که دو برابر الگوی تعیینشده مصرف میکنند در معرض قطعی آب قرار دارند، توضیح داد: برای مشترکان بد مصرف ۲۴ ساعت قطعی آب درنظر گرفته شده و در کنار این موضوع نرخ تعرفههایشان نیز به صورت تصاعدی بالا میرود. اغلب مشترکان بدمصرف کسانی هستند که استخرهای خود را با آب شرب تغذیه میکنند و قطعا علاوهبر تعرفه بالا، جریمه نیز برای آنها در نظر گرفته میشود. درواقع آب براساس قیمت تمامشده برای مشترکان بدمصرف که ۶ درصد کل مشترکان را تشکیل میدهند، محاسبه میشود.
وی با بیان اینکه هنوز قطعی برنامهریزیشده در تهران نداریم، افزود: اکنون فشار آب در تهران کاهش یافته و واحدهای مسکونی که در طبقات بالا قرار دارند با مشکل قطعی و افت فشار محسوس مواجه شدهاند.
اردکانی به پرسشی مبنی بر اینکه با کاهش موجودی سدها آیا کیفیت آب نیز تغییری میکند یا خیر پاسخ داد: کیفیت تضمینی است زیرا تصفیهخانهها مدرن هستند و ربطی به کاهش سطح آب سدها ندارد و به هر میزان که آب باشد در حد استاندارد تصفیه میشود.