زنگزور، خط قرمز ایران

 
تهدیدات ژئوپلیتیکی کریدور جعلی زنگزور
دالان جعلی زنگزور، مسیری پیشنهادی از سوی باکو و با حمایت آنکارا برای اتصال زمینی جمهوری آذربایجان به نخجوان از طریق خاک ارمنستان، در امتداد مرز ایران قرار دارد که می‌توان آن را تهدیدی جدی برای منافع ژئوپلیتیکی ایران به حساب آورد به شکلی که این کریدور می‌تواند ارتباط زمینی ایران با اروپا از طریق ارمنستان و گرجستان و حتی مسیر دستیابی ایران به روسیه را قطع کند و ایران را از قفقاز جنوبی منزوی سازد. ایران از طریق مرز ۴۴ کیلومتری خود با ارمنستان به گرجستان، دریای سیاه و اروپا دسترسی دارد. ایجاد کریدور زنگزور، به‌ویژه اگر تحت کنترل کامل آذربایجان یا طرف‌های ثالث باشد، این مسیر استراتژیک را مسدود می‌کند و ایران را به مسیرهای تحت کنترل ترکیه و آذربایجان وابسته می‌سازد. از سوی دیگر کریدور زنگزور یا همان دالان تورانی ناتو، می‌تواند «پروژه پان‌ترکیسم» را در مناطق شمال‌غربی ایران تقویت کند. این طرح با حمایت ترکیه و جمهوری آذربایجان، به دنبال ایجاد یک محور ترکی از آنکارا تا آسیای مرکزی است که ایران را از معادلات منطقه‌ای حذف می‌کند. تقویت این محور نه‌تنها نفوذ ایران در قفقاز را کاهش می‌دهد بلکه با توجه به روابط نزدیک ترکیه با ناتو، می‌تواند به حضور غیرمستقیم نیروهای غربی در نزدیکی مرزهای ایران منجر شود. این امر ایران را در موقعیت ژئوپلیتیکی شکننده‌ای قرار خواهد داد و دسترسی کشوررا به بازارهای آسیای مرکزی و اروپا را محدود می‌سازد. 
 
تهدیدات امنیتی یک کریدور جعلی
از منظر امنیتی، کریدور زنگزور خطرات متعددی برای ایران ایجاد می‌کند. این کریدور می‌تواند به پایگاهی برای فعالیت‌های جاسوسی و نظامی علیه ایران تبدیل شود. نزدیکی این مسیر به مرزهای ایران امکان نظارت و عملیات مخفیانه توسط کشورهای متخاصم، به‌ویژه رژیم صهیونیستی که روابط نزدیکی با آذربایجان دارد را فراهم می‌کند. شاهد این مدعا اسنادی است که از سوی نهادهای تظامی و اطلاعاتی کشور در اختیار مقامات سیاسی قرار گرفت و دکتر پزشکیان در تماس تلفنی خود با الهام‌علی‌اف، خواستار بررسی این اسناد که در ارتباط با همکاری‌های تل‌آویو- باکو علیه تهران بود از سوی مسئولان باکویی شد. همچنین در طول جنگ تحمیلی ۱۲ روزه گزارش‌های مردمی بسیاری از پرواز پهپادها از خاک آذربایجان به ایران منتشر شد که سبحانی، سفیر ایران در ارمنستان نیز در کنفرانس مطبوعاتی خود در ایروان به این موضوع اشاره کرد. 
علاوه‌بر این، در راستای دستیابی به جایگاه برتر منطقه‌ای کریدور جعلی زنگزور می‌تواند به افزایش نفوذ نظامی ترکیه در منطقه منجر شود. در همین رابطه باید هشدار داد که حضور نیروهای ترکیه در این کریدور، چه به‌صورت مستقیم یا از طریق نظارت بر مسیر، می‌تواند توازن نظامی منطقه را به ضرر ایران تغییر دهد. این امر با توجه به عضویت ترکیه در ناتو، تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی ایران است، زیرا امکان استقرار غیرمستقیم نیروهای ناتو در نزدیکی مرزهای ایران را فراهم می‌کند. از سوی دیگر، قطع ارتباط زمینی ایران با ارمنستان می‌تواند توانایی تهران برای حمایت از این متحد استراتژیک را کاهش دهد. ارمنستان به‌عنوان تنها کشور مسیحی منطقه که روابط دوستانه‌ای با ایران دارد، نقش مهمی در توازن قدرت در برابر محور ترکیه-آذربایجان که پس از تحولات جاری منطقه باید آن را محور اسرائیل-سوریه_ ترکیه و آذربایجان خواند، ایفا می‌کند. تضعیف ارمنستان از طریق کریدور زنگزور، ایران را در برابر تهدیدات امنیتی منطقه‌ای آسیب‌پذیرتر می‌کند.
 
تهدیدات اقتصادی توطئه ضدایرانی
از منظر اقتصادی، کریدور زنگزور می‌تواند به انزوای ایران در شبکه‌های تجاری منطقه‌ای منجر شود. ایران از طریق ارمنستان به کریدور شمال-جنوب و مسیرهای تجاری به اروپا دسترسی دارد. این درحالی است که دالان جعلی زنگزور با دور زدن ایران، این کشور را از مسیرهای تجاری بین‌المللی، به‌ویژه کریدورهای شرق به غرب که از چین به اروپا می‌رسند، حذف می‌کند. این امر به کاهش درآمدهای ترانزیتی ایران و تضعیف جایگاه آن در تجارت منطقه‌ای منجر خواهد شد. علاوه‌بر این، تقویت محور ترکیه-آذربایجان از طریق این دالان جعلی، بازارهای آسیای مرکزی را به روی ترکیه و آذربایجان باز می‌کند و ایران را از این بازارها محروم می‌سازد. 
باید این نکته را نیز اضافه کرد که این کریدور می‌تواند پروژه‌های اقتصادی ایران، مانند کریدور خلیج‌فارس-دریای سیاه، را به حاشیه براند و سرمایه‌گذاری‌های خارجی در زیرساخت‌های ترانزیتی ایران را تا حد زیادی کاهش دهد. از سوی دیگر، قطع ارتباط زمینی با ارمنستان می‌تواند تجارت دوجانبه ایران و ارمنستان را که در سال‌ها گذشته رو به رشد بوده را تا حد بسیار زیادی مختل کند.ارمنستان به‌عنوان یکی ازشرکای تجاری ایران درمنطقه،بازار مهمی برای صادرات کالاهاوخدمات فنی ایرانی است. کریدور زنگزور با ایجاد موانع لجستیکی، این روابط را تضعیف می‌کند و اقتصاد ایران را تحت فشار قرار خواهد داد. 
 
سناریوی مدیریت زنگزور توسط شرکت آمریکایی
در ماه گذشته میلادی، ایالات متحده پیشنهادی برای مدیریت ۱۰۰ساله کریدور زنگزور توسط یک شرکت خصوصی آمریکایی ارائه داد. این پیشنهاد که توسط تام باراک، سفیر آمریکا در ترکیه مطرح شد، با هدف ادعایی «تضمین بی‌طرفی» در مذاکرات صلح بین آذربایجان و ارمنستان ارائه شده است. با این حال، این طرح از منظر ایران تهدیدی جدی برای منافع منطقه‌ای این دو کشور محسوب می‌شود.
مطمئنا این طرح «تلاشی آشکار برای محاصره ژئوپلیتیکی ایران» است. واگذاری مدیریت کریدور به یک شرکت آمریکایی به معنای حضور غیرمستقیم ناتو در کنار مرزهای ایران است، که می‌تواند به افزایش نظارت و فعالیت‌های جاسوسی علیه ایران منجر شود. این طرح همچنین با تقویت محور ترکیه-آذربایجان، ایران را از معادلات منطقه‌ای حذف می‌کند و دسترسی آن به قفقاز و اروپا را قطع می‌سازد. از دیگر مضرات این اقدام «نفوذ اقتصادی و نظامی غرب در قفقاز» است که می تواند پروژه‌های منطقه‌ای ایران، مانند سازوکار ۳+۳، را تضعیف کند. از منظر امنیتی، حضور یک شرکت آمریکایی در کریدور زنگزور به استقرار زیرساخت‌های اطلاعاتی و نظامی در نزدیکی ایران منجر می‌شود. علاوه‌بر این، این طرح می‌تواند ارمنستان را تحت فشار قرار دهد تا از ایران فاصله بگیرد.
نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان در کنفرانس مطبوعاتی ۱۶ ژوئیه ۲۰۲۵ این طرح را رد کرد و تأکید نمود که هرگونه توافق باید حاکمیت ارمنستان را تضمین کند. این موضع با حمایت ایران همراه بوده و نشان‌دهنده همسویی استراتژیک تهران و ایروان در برابر نفوذ غرب است. به نظر می‌رسد دولت و دستگاه سیاست‌خارجی کشور باید با تقویت دیپلماسی منطقه‌ای و همکاری با ارمنستان و ایجاد منافع و زبان مشترک با روسیه در منطقه فقفاز جنوبی، از تغییرات ژئوپلیتیکی تحمیلی جلوگیری و جایگاه خود را در قفقاز جنوبی حفظ نماید.