
به گزارش جام جم آنلاین، سیدحسین معصومی شاعر و محقق و سراینده منظومههایی با پیشزمینه تاریخی با حضور در موسسه جام جم نقبی به تاریخ ادبیات ایران میزند، لزوم برجستهکردن آثار تاریخی نظیر کلیله و دمنه و بوستان و گلستان سعدی در آموزش و پرورش را یادآوری میکند و منظومههایش را به مخاطبان معرفی میکند.
*شما سالها در حوزه نویسندگی فعال بودهاید. لطفاً درباره سبک و حوزههای کاری خود توضیح دهید.
من حدود ۲۴–۲۵ سال است که به نویسندگی مشغولم و مدتها در روزنامه کیهان فعالیت داشتم و بیش از ۵۵ مقاله منتشر کردهام. پس از مدتی، تمرکز خود را به شعر معطوف کردم و از سال ۱۳۸۰ به بعد در این زمینه فعال شدهام. اولین کتابم «حرف دل» شامل ۱۸۵ مجموعه جزئی از اشعار بود. پس از آن، مناسبتهایی مانند داستانهای سید بن طاووس را به شعر درآوردم که نتیجه آن، «منظومه حسینی» شد.
هدف من از این کار، ایجاد ارتباط میان نسل جدید با شعر کلاسیک و ادبیات اصیل فارسی است، زیرا بسیاری از دانشجویان و جوانان با آثار کلاسیک مانند «گلستان» آشنا نیستند یا خواندن آنها برایشان دشوار است. قصد داشتم پلی بین این متون و نسل جدید ایجاد کنم تا پس از مطالعه این آثار، به سراغ منابع اصلی بروند.
*منظومه حسینی، ادای دینی به ادبیات عاشورایی محسوب می شود؟
در مورد منظومه حسینی، مشخص است که موضوع آن عاشورا و قیام امام حسین(ع) است. بسیاری از کتابهایی که درباره عاشورا منتشر شدهاند، پر از خرافات و حکایتهای جعلی هستند. برای نمونه، کتاب «روضه الشهدا» که توسط استاد شهید مرتضی مطهری نقد شده است، شامل مطالب غیرمستند و غلوآمیز است. من برای بیان واقعیات عاشورا و به دور از خرافات، کتاب «لهوف» سید بن طاووس را به شعر درآوردهام و نتیجه آن «آه: منظومه حسینی» است.
متأسفانه، در مراسم عاشورا و تاسوعا، بیشتر افراد به منابعی رجوع میکنند که حاوی حکایتهای جعلی است و کمتر به فلسفه قیام امام حسین و عظمت آن توجه میشود. کتابهایی مانند آثار علامه جعفری و دکتر شهیدی، و همچنین کتابهای استاد مطهری، نمونههای مستند و دقیق در این زمینه هستند، اما عموم مردم از آنها اطلاع چندانی ندارند.
*به نظر می رسد منظومه مطهر شما هم میتواند نوعی ادای دین تلقی شود.
کتاب «منظومه مطهر» که بر اساس تحقیقات و حکایتهای معتبر استاد مطهری تدوین شده، نمونهای از تلاش برای ارائه چهره واقعی اسلام و پیام عاشورا است. این کتاب به مخاطبان جوان کمک میکند تا با دین و ارزشهای آن به شیوهای قابل فهم آشنا شوند.
به نظر من، مطالعه این آثار برای همه ضروری است تا نسل جدید علاوه بر آشنایی با شعر و ادب فارسی، با مفاهیم حقیقی دین و تاریخ آشنا شوند.
*با آثار فاخر ادبی مانند «کلیله و دمنه» و «مرزباننامه» چقدر میتوان نسل جدید را با آثار ارزشمند آشنا کرد و توصیه شما به این نسل چیست؟
کتاب «مرزباننامه» شباهت زیادی به کتابهای منظومه دارد. این اثر از هندوستان به ایران آمده و نسخهای که اکنون در دسترس است، ترجمه نصرالله منشی است. در مطالعه این کتاب میبینید که برخی حکایتها و توضیحات، مخصوصاً لغات سنگین و روایات اضافی، باعث میشود اصل موضوع گم شود. مرحوم آیتالله حسنزاده آملی نیز چند حکایت جا مانده را اضافه کردهاند، اما همچنان برای دانشآموزان دبیرستانی و حتی معلمان دشوار است که به مفهوم اصلی کتاب برسند.
در این منظومه من تلاش کردهام توضیحات زائد را کنار بگذارم و اصل داستانها را که از زبان پهلوی و سپس عربی و فارسی به ما رسیده، به نظم درآورم. این کار باعث میشود خوانندگان جوان راحتتر با محتوای اصلی آشنا شوند و بتوانند به سراغ منابع اولیه بروند. این کار برای اولین بار است که پس از قرن چهارم یا پنجم، مرزباننامه به نظم درآمده است.
*منظومه امثال و حکم نیز ریشه در سرگذشت مردم دارد. با این منظومه چطور می توان پیام رسانی کرد؟
در زمینه امثال و حکم، این بخش از ادبیات فارسی ریشه در تاریخ و سرگذشت مردم ما دارد و جنبهای مهم از مفاخر ادبیات فارسی محسوب میشود. مطالعه دقیق امثال و حکم به مخاطب کمک میکند تاریخچه و فرهنگ پشت این گفتارها را درک کند و در زندگی روزمره و اخلاقی خود به کار گیرد. بسیاری از دانشمندان و نویسندگان بزرگ، مانند صادق هدایت و محمدعلی جمالزاده، روی این موضوعات کار کردهاند، زیرا مثالها و حکمتها عمق مفاهیم را برای مخاطب روشن میکنند.
*منظومه گلستان سعدی نیز چه هدفی دارد؟
در مورد گلستان سعدی نیز باید گفت که آثار متعدد در این زمینه چاپ شدهاند، اما نسخهای که به شکل منظومه و به نظم روان باشد، کمتر دیده شده است. هدف من از «گلستان منظومه» این بود که حتی دانشآموزان دبیرستانی بتوانند به خوبی غرض و هدف سعدی را درک کنند. این اثر، علاوه بر نظم روان، با اشاره به آیات قرآن، غرالحکم و نهجالبلاغه، تلاش میکند پیام اخلاقی و آموزشی سعدی را به شکل قابل فهم منتقل کند.
یکی دیگر از دغدغههای من، موضوع کار و تلاش است. در بسیاری از متون دینی و ادبی، ارزش کار و کوشش در جامعه مورد تأکید قرار گرفته است، اما امروزه این مسئله کمتر مورد توجه قرار میگیرد. در گلستان و دیگر آثار، نمونههایی آوردهام که نشان میدهد عبادت تنها به نماز و روزه محدود نمیشود، بلکه کار و تلاش برای جامعه نیز عبادتی مقدس است. ترکیب این مفاهیم با شعر، به دلیل جذابیت و ماندگاری شعر، میتواند پیام اخلاقی و اجتماعی را مؤثرتر منتقل کند.این آثار با هدف آشنا کردن نسل جدید با ادبیات کلاسیک، ارزشهای اخلاقی، فلسفی و اجتماعی و اهمیت کار و تلاش تدوین شدهاند تا هم از نظر پژوهشی و هم از نظر فرهنگی، پلی میان گذشته و حال ایجاد شود.
*چطور میتوان نسل جدید را مجاب به آشنایی بیشتر با این آثار کرد؟
میتوان تلاش بیشتری در حوزه های آموزشی به خرج داد. «حسنک وزیر» یکی از آثار مشهور ادبیات فارسی است، به ویژه برای بچههای دهه ۶۰ و ۷۰. هرچند پیشتر برنامههایی هم در این زمینه ساخته شده بود، اما هنوز نیاز است که شخصیت تاریخی و اندیشمندانه حسنک وزیر شناخته شود. او هم ادیب و شاعر بود و هم وزیر سلطان محمود غزنوی، و به دلیل این جایگاه ممتاز، تحت تأثیر خلفای عباسی قرار نگرفت و در مسیر خود استوار ماند.
ابوالفضل بیهقی در کتاب «تاریخ بیهقی» داستان حسنک وزیر را نقل کرده است. در این داستان، اعتراض او به ظلم و ستم خلفای عباسی به ظاهر ساده است، اما در واقع حرکتی هوشمندانه و خاموش علیه ظلم دوران خود بود. به همین دلیل، حسنک وزیر نهایتاً به دار آویخته شد. به منظور قابل فهم کردن این داستان برای همه، من آن را به نظم درآوردهام و در پایان نیز منبع اصلی را معرفی کردهام تا علاقهمندان بتوانند به کتاب اصلی مراجعه کنند.
*در کنار توجه به آثار تاریخی به نظر می رسد در کتاب حرف دل نیز واقعا حرف دل خودتان را در قالب شعر جمع آوری کرده اید.
بله، کتاب «حرف دل» نیز مجموعهای است از اشعار شخصی من که گاهی به ذهنم میآمدند و بیانگر دغدغههای قلبی و احساسی من بودند. این کتاب نخستین مجموعه شعر من بود و پس از آن، تمرکز خود را روی کتابهای موضوعی و پژوهشی گذاشتم. هر یک از این آثار، دو سال زمان صرف کرده و به شبانهروز پژوهش نیاز داشته است.
در حال حاضر، کتاب تازهای در دست تدوین ندارم، اما در آینده تلاش خواهم کرد آثاری نفیس و با ارزش منتشر شود. تاکنون هیچ درآمد مالی از این کتابها نداشتهام و تمام آنها را برای خدمت به ادبیات و جامعه فرهنگی ایران منتشر کردهام.
*راهکار اساسی شما برای تشویق بیشتر جامعه برای مطالعه بیشتر چیست؟
با توجه به شرایط فعلی کتاب و قیمت بالای آن، یکی از دغدغهها تشویق نسلهای مختلف، به ویژه دهههای ۶۰ تا ۸۰، به کتابخوانی و استفاده از کتابخانههای عمومی است. بر اساس تجربه من در آموزش و پرورش، وقتی دانشآموزان موظف میشوند برای تحقیق و پژوهش از چند منبع مختلف استفاده کنند، مراجعه به کتابخانهها افزایش مییابد و اشتیاق مطالعه ایجاد میشود.
متأسفانه در مدارس و دانشگاهها، دانشآموزان و دانشجویان کمتر به پژوهش و مطالعه عمیق تشویق میشوند. پایاننامه من با عنوان «نظارت و کنترل از دیدگاه اسلام» ۲۴۰ صفحه بود و ۸۵ منبع داشت و تا هفت بار تجدید چاپ شد. این تجربه نشان میدهد که اگر زمینه پژوهش و مطالعه فراهم شود، علاقه و کیفیت علمی دانشجویان افزایش مییابد.
به نظر من، لازم است آموزش و پرورش و دانشگاهها برنامههای منسجم برای تشویق دانشآموزان و دانشجویان به مطالعه آثار کلاسیک و مراجعه به کتابخانهها ایجاد کنند تا نسل جدید با ادبیات، تاریخ و اخلاق ایرانی و اسلامی آشنا شود و از منابع معتبر بهرهمند گردد.
*در پایان این گفتوگو، درباره دغدغهها و دیدگاههای شما در زمینه ترویج مطالعه و تحقیق در دانشگاهها و مدارس صحبت کنیم.
یکی از دغدغههای من، تشویق دانشآموزان و دانشجویان به مطالعه و پژوهش است. تجربه شخصی من در استان لرستان، هنگام مسئولیت در آموزش و پرورش، نشان داد که با ایجاد زمینه و انگیزه، حتی دانشآموزان کوچک نیز میتوانند ذهن محققانه و کنجکاوی علمی خود را پرورش دهند. به عنوان مثال، به دانشآموزان کلاس پنجم مأموریت داده شد تا اسامی فامیلها را جمعآوری و طبقهبندی کنند، و حتی بررسی تعاملات ساده اجتماعی، مانند تعداد افرادی که پاسخ سلام میدهند، میتواند زمینه پژوهش و تفکر انتقادی را ایجاد کند.
متأسفانه امکانات کافی برای نگهداری آثار پژوهشی دانشآموزان وجود نداشت، ولی با وجود محدودیتها، شاهد رشد علاقه و خلاقیت آنان بودم. این تجربه نشان میدهد که حتی با حداقل امکانات، میتوان پژوهش و مطالعه را ترویج داد و دانشآموزان را به مسیر تحقیق هدایت کرد.
در دانشگاهها نیز، فراهم کردن منابع و زمینه مطالعه، به ویژه برای موضوعات مورد تأکید رهبران و اساتید، اهمیت ویژهای دارد. به عنوان نمونه، کتاب «کار و تلاش» که شامل مجموعه احادیث و روایتهای مرتبط با اخلاق کار و کوشش است، با مجوز ارشاد منتشر شد و میتواند الهامبخش دانشجویان و پژوهشگران باشد.
در نهایت، معتقدم که مطالعه، تحقیق و پژوهش از همان مراحل ابتدایی تحصیل آغاز میشود و با ایجاد انگیزه و فراهم کردن منابع، میتوان نسلی اهل تحقیق، کنجکاو و با ارتباط عمیق با ادبیات و تاریخ پرورش داد.
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
دکتر مرندی، تحلیلگر مسائل بینالملل در گفتوگو با «جامجم» به تشریح ظرفیتهای دوران گذار جهانی برای کشورمان پرداخت
گفتوگو با بهمن نامورمطلق، استاد دانشگاه شهید بهشتی
متین محجوب از تجربه حضور «میخوام به دنیا بیام»در مناطق محروم می گوید