جنگ‌های رباتیک

در حال حاضر طیف وسیعی از هواپیماهای بدون سرنشین و ربات‌های خنثی‌کننده مین در اختیار ارتش آمریکا هستند که البته توسط انسان کنترل می‌شوند. اکثر هواپیماهای بدون سرنشین که بر فراز عراق و افغانستان در حال پرواز هستند از پست فرماندهی‌ در نوادا کنترل می‌شوند، اما آرکین با اشاره به تفاوت‌ ربات‌هایی که او در حال طراحی‌شان است، می‌افزاید: ربات‌های آینده کاملا مستقل از انسان تصمیم‌گیری و عمل می‌کنند.

به اعتقاد او و بسیاری از دیگر کارشناسان علوم رباتیک، تولید ربات‌های جنگی مستقل هزینه چندانی ندارد و به موضوع مورد علاقه بسیاری از کشورها تبدیل شده است و در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد حضور ربات‌های جنگجو در میادین جنگ خواهیم بود.

این بدان معناست که اکنون زمان آن فرا رسیده که انسان موضع خود را در برابر این مساله که آیا اساسا خواستار به خدمت گرفتن ربات‌های جنگجو هست یا نه، مشخص کند. به تصریح آرکین با توجه به پیشرفت‌های به دست آمده در حوزه علوم رباتیک امروز دیگر مساله ساخت این ربات‌ها نیست بلکه نگاهی است که بشر به آینده و استفاده از ربات‌های قاتل دارد.

نوئل شارکی، از دانشمندان علوم رایانه‌ای در دانشگاه شفیلد بریتانیا سال گذشته در نشریه «فناوری خلاق برای محققان رایانه» نوشته بود اکنون مساله ساخت ربات‌های قاتل عینیت بخشیدن به محصولی به سبک قهرمان فیلم ترمیناتور نیست بلکه این فناوری با توجه به پیشرفت‌های به دست آمده یکی از چالش‌های فراروی دانشمندان معاصر است. به گفته او کره‌جنوبی و اسرائیل همین حالا هم از ربات‌ها در گشت‌های مرزبانی استفاده می‌کنند و در حال حاضر تبی فراگیر کشورهای صاحب فناوری تولید ربات‌های جنگجو را در برگرفته که حول محور تولید ربات‌هایی دور می‌زند که قادرند در صورت لزوم به طور مستقل تصمیم‌گیری کنند.

رندی ذاکری، رئیس واحد مدیریت فناوری اطلاعات در اداره تحقیقات ارتش آمریکا که بودجه پروژه دکتر آرکین را تامین کرده است، می‌گوید ارتش امید دارد اطلاعات پایه موجود نشان دهد سربازان چگونه با ربات‌های مستقل تعامل برقرار کرده و از آنها استفاده می‌کنند. در آنسوی ماجرا باید از تصمیم‌گیری درست و به موقع ربات‌های قاتل هم اطمینان حاصل شود.

ذاکری که خود دانش‌آموخته برق است، تصریح می‌کند اتخاذ این تصمیم به‌تنهایی با بسط یک سخت‌افزار یا طراحی یک سیستم نرم‌افزاری ممکن  نیست و کاربرد این پروژه عرصه‌های جدیدی را پیش روی محققان پروژه گشوده است.

قابلیت‌های رباتیک

آرکین سال گذشته با ارسال گزارش برای ارتش بخشی از قابلیت‌ها و منافع ربات‌های مستقل را تشریح کرد. به عنوان مثال امکان تولید ربات‌هایی عاری از حس دفاع از خود وجود دارد که این مساله احتمال عمل کردن آنها از سرترس را از میان برمی‌دارد. می‌توان ربات‌هایی عاری از حس خشم و بی‌رحمی تولید کرد و آنان در برابر لطمات روانی ناشی از جنگ و حس انزجار عاری خواهند بود.

گزارش او با نتیجه تحقیقات واحد بهداری ارتش در سال 2006 میلادی مقارن شد که نشان می‌داد نزدیک به نیمی از تفنگداران دریایی مستقر در عراق بر این باور هستند با مردم غیرنظامی باید در ضمن جنگ با احترام رفتار شود در حالی که 17 درصد به صراحت گفته بودند با مردم عادی هم باید به سان شورشیان برخورد شود. یک‌سوم سربازان آمریکایی در این تحقیقات اعمال شکنجه تحت شرایط خاص را مشروع و قابل قبول دانسته بودند و تنها در حدود نصف سربازانی که مورد سوال قرار گرفتند آمادگی خود را برای معرفی همقطارانی که در زمان عملیات رفتارهای بسیار خشن و فراتر از دستورالعمل‌ها دارند، اعلام کرده بودند.

این تحقیقات نشان داد سربازانی که تحت فشار روانی خشم و نگرانی قرار داشتند یا همقطاران خود را از دست داده بودند به مراتب بیش از سایرین ممکن است با غیر نظامیان بدرفتاری کنند.

آرکین در بخشی از گزارش خود نوشته بود ساخت ربات‌هایی که در میدان جنگ عملکردی کاملا اخلاقی و منطبق با معیارهای انسانی داشته باشد، ممکن نیست اما تاکید دارد به این استتناج رسیده که ربات‌ها قابلیت عملکرد اخلاقی‌تری در قیاس با انسان‌ها در میادین جنگ دارند.

دامنه ماموریت‌‌ها

در مقطع کنونی نقش‌های محدودی برای استفاده از ربات‌های جنگجو تعریف شده و فعلا استفاده از آنان به عنوان ابزارهای کمکی در میادین جنگ و مشارکت در کارکردهایی چون هدف قرار دادن تک‌تیراندازهای دشمن، پاکسازی ساختمان‌ها از نیروی متخاصم یا سایر کارکردهای پرخطر  جایی که فرصت کافی برای هماهنگ کردن عملکرد ربات با اپراتور انسانی امکان‌پذیر نیست   مد نظر است.

قبل از آن که بتوان از ربات‌ها در عملیات جنگی استفاده کرد باید آنان به نرم‌افزارهایی مجهز شوند که مثلا به آن‌ها بگوید چه زمانی به یک تانک شلیک کرده یا در مواردی حساس‌تر چون شناسایی غیرنظامی‌ها از نظامیان، سربازان مجروح یا آن دسته از سربازان دشمن که قصد تسلیم شدن دارند آنان را هدایت و راهنمایی می‌کند چه واکنشی داشته باشند.

آنچنان که ویدل دالاخ، از دانشمندان علوم کامپیوتری در دانشگاه ییل در کتاب اخیر خود تصریح کرده است: نگاه مهندسی به مساله ساخت ربات‌های جنگجو اگرچه برخی چالش‌های جنگی را برطرف می‌سازد اما در عین حال مخاطرات جدیدی را از باب استقلال عملی که این ربات‌‌ها از آن برخوردار می‌شوند، پیش روی انسان می‌گشاید.

دنیل دنتهاتف، استاد فلسفه در دانشگاه تافت تاکید دارد اگر منظور از ساخت ربات‌های مستقل و تصمیم گیرنده این است که ماشینی با قابلیت تمیز دادن خیر و شر تولید شود، چنین چیزی ممکن است اما اگر هدف تولید ماشین‌های با قابلیت قضاوت اخلاقی است باید روی آن بیشتر فکر کرد.

سیاه و سفیدهای پروژه

شبیه‌سازی‌های صورت گرفته برای نشان دادن شرایط جنگی موید این واقعیت است که تصمیم‌گیری‌ ربات‌های جنگجو از منظر اخلاق چندان متفاوت از عملکرد عوامل انسانی نخواهد بود. آرکین برای نشان دادن این مساله نوعی نرم‌افزار خلق کرده است.

خلبان‌ها برای انجام عملیات چیزی جز چند نقشه که اهداف را نشان می‌دهند و در عین حال اماکن استقرار عبادتگاه‌ها، بیمارستان‌ها و مدارس به عنوان جاهایی که نباید هدف قرار گیرند در آنها مشخص شده است در اختیار ندارند. به آنان دستور داده می‌شود اماکن تجمع دشمن را شناسایی کرده و به آنها حمله کنند. در عین حال محدودیت‌ها نیز به آنان گوشزد می‌شود اما اگر نیروهای دشمن در اماکن ممنوعه مخفی شده باشند چه باید کرد؟

در طراحی نرم‌افزارهای مربوط به ربات‌های جنگی سعی شده تصمیم‌گیری آنها به صورت مرحله‌ای و مقایسه‌ای صورت گیرد. در شبیه‌سازی آرکین هواپیمایی بدون سرنشین از فراز تانکی که در گورستانی توقف کرده، عبور می‌کند. اگرچه تانک هدفی بالقوه است اما با توجه به حضور چند غیرنظامی در اطراف آن، ربات تصمیم به جستجوی هدفی دیگر می‌گیرد و از حمله به بانک اجتناب می‌ورزد.

با این حال تصمیم‌گیری‌ها همیشه به همین سادگی نخواهد بود. واگذاردن حق تصمیم‌گیری به ربات‌ها مانعی است که عبور از آن به سادگی میسر نخواهد بود. دقیقا به همین دلیل است که گذر از مباحثات موجود پیرامون ساخت ربات‌های جنگی، مهم‌‌ترین مرحله  ورود به این فناوری تلقی می‌شود.

منبع: نیویورک‌تایمز
مترجم : رضا سادات